Savremene Socioloske Teorije

II deo – Pregled socioloških teorija
Savremene
sociološke
teorije
BIHEJVIORISTIČKE TEORIJE
 Kao teorijsko-metodološki pravac začet je u

psihologiji.
 Franklin Gidings zasnovao pluralističku
biheviorističku sociološku teoriju.
 Za Gidingsa, svi oblici udruživanja živih bića su
proizvod kolektivnog ili pluralističkog načina borbe za
opstanak.
 Čovek, za razliku od životinje, kada ustanovi granice
do kojih može okolinu da prilagođava sebi, počinje
da prilagođava sebe okolini
 Iz međusobne stimulacije i govorne

komunikacije formira se “svest vrste”
 Prema Gidingsu, čovekovo ponašanje
određuju dve okolnosti:
– Podsticaji, tj stanja ili zbivanja koja direktno
izazivaju određeno ponašanje
– Sličnost ili različitost reagovanja ljudi na
podsticaje
 Prema Gidingsu, stimulansi – 4 osnovne

klase:
1. Ideomotorne – direktno podstiču motorni sistem
2. Ideoemocionalne – uglavnom budi emocionalne
reakcije
3. Dogmatsko-emocionalne – obraćaju se
emocijama i uverenjima
4. Kritičko-intelektualne – usmereni ka višim
intelektualnim procesima
 Analizirajući međusobnu povezanost društvene
svesti i oblika i stepena društvene kontrole, Gidings
je definisao osam različitih tipova racionalnog
ponašanja:
1. Saosećajni tip – predstavlja homogenu krvnosrodničku
zajednicu gde je saosećanje glavna društvena veza
2. Kongenijalni tip – društvo koje se sastoji od onih koji se
privlače sličnošću prirode ili srodnošću ideja
3. Apobracioni tip – zajednica raznovrsnih, često delinkvetnih
elemenata, koje privlači i povezuje šansa za bržim
bogaćenjem
4. Despotski tip – društvo koje se zasniva na despotskoj sili i
poslušnosti iz straha
5. Autoritativni tip – društvo u kome se samovolja
identifikuje sa religijom ili tradicijom, a
poštovanje vlasti je jedna društvena veza
6. Zaverenički tip – društvo u kome su intrige i
zavere jedina društvena veza
7. Kontraktualni tip – društvo zasnovano na
konvenciji ili ugovoru
8. Idealistički društveni tip – zajednica zasnovana
na razumevanju, poverenju, vernosti i altruizmu
 Džordž Herbert Mid (1863-1931), u delu Duh,

ja i društvo začeo simboličko
interakcionalističku teorijuponašanja čoveka
 Po njemu, čovek se od biološkog razvija u
društveno biće stalnim interakcijama sa
drugim ljudima, kroz razvoj svesti o sebi,
pomoću simbola od kojih su najvažniji
sadržani u jeziku
 Prema Midu, proces usvajanja stavova

drugih o sopstvenim postupcima
(“preuzimanje uloge drugog”) ima odlučujući
značaj za socijalizaciju čoveka i njegovo
društveno ponašanje
 Društvo odnosno organizovana zajednica
koja mu daje “unutrašnje jedinstvo” se može
nazvati “uopšteni drugi”
 Prema Herbertu Blumeru, simbolički

interakcionalizam počiva na tri premise:
1. Ljudi deluju na osnovu značenja koja daju
predmetima i događajima
2. Značenja nastaju u procesu interakcije
3. Značenja su rezultat interpretativnih postupaka
pojedinaca unutar interakcijskog konteksta
 Blumer prihvata da je ponašanje pojedinaca

u određenoj meri struktuirano i rutinizirano,
ali uvek postoji prostor za ljudsku inicijativu i
kreativnost
 Isak Tomas (1863-1947) i Florijan Znanjecki
(1882-1952) pošli su od toga da društvo i
kultura utiču na pojedince, a da isto tako
pojedinci utiču na društvo i kulturu
 Prema Tomasu i Znanjeckom, društveno

ponašanje ljudi je proizvod interakcije
individue i društva, odnosno interakcija
stavova pojedinaca i društvenih vrednosti
 Stav, prema Tomasu i Znanjeckom, jeste
“proces u svesti pojedinca koji određuje
njegovo stvarno ili moguće ponašanje u
društvenom svetu”
 Prema Tomasu, celokupno ljudsko

ponašanje izvire iz četiri osnovne želje:
1. Želja za novim iskustvom
2. Želja za saosećanjem
3. Želja za priznanjem i
4. Želja za sigurnošću
 Prema Tomasu, čovek kao svesno biće

“definisanjem situacije”, modifikuje i
kontroliše svoje primarne želje, jer se to
definisanje organizuje u sheme ili pravila
akcijekoja određuju pravac interesovanja
pojedinaca ili grupe prema izvesnim
vrednostima grupe i ignorisanja drugih
 Najpotpuniju bihejviorističku teoriji razvili Rajt Mils i
Gert Hans; oni su u zajedničkom delu Karakter i
društvena struktura: Psihologija društvenih
institucija stvorili posebnu teoriju motivacije
 Mils i Hans, pod motivacijom, podrazumevaju takvo
ponašanje koje uspostavlja ravnotežu u čoveku u
trima ravnima:
1. Fiziološko-hemijskoj – na osnovu primarnih organskih
procesa
2. Emocionalnoj – psihološki procesi na mentalnom planu; i
3. Društvenoj – preko društvenih uloga koje su osnovni
element društvene strukture
 Elementi društvene strukture prema Milsu i

Hansu:
1. Društvene uloge
2. Institucije
3. Institucionalni poreci
4. Sfere društvenog delovanja
 Prema Milsu i Hansu, razlikuju se 5

institucionalnih poredaka:
1. Srodnički poredak
2. Ekonomski poredak
3. Politički poredak
4. Vojnički poredak
5. Religiozni poredak
 Postoje 4 sfere društvenog delanja:

1. Simboli
2. Tehnologija
3. Statusna sfera i
4. Vaspitna sfera
 Prema Milsu i Hansu, simboli obuhvataju
raznovrsne znake, ambleme, ceremonije,
načine govora i slično, koji podražavaju
određene institucionalne poretke
 Rajt i Mils posebnu važnost pridavali

statusnoj sferi
 Razlikuju 4 glavna elementa društvene
stratifikacije:
1. zanimanje,
2. klasna pripadnost,
3. status i
4. moć
 Bihejviorističke sociološke teorije dale su

veliki doprinos razumevanju ljudskog
ponašanja
 Ipak, ove teorije gube iz vida globalne
društvene sisteme i strukture, koje
uslovljavaju sadržaj i karakter različitih
društvenih stanja i zbivanja, koja kao
podsticaji utiču na društveno ponašanje
pojedinaca i grupa
FUNKCIONALISTIČKE TEORIJE
 Pojavio se veoma rano, već sa Kontom, Spenserom i

Emilom Dirkemom
 Strukturalni funkcionalizam – polazi se od društva
kao celine
 Začetnici strukturalnog funkcionalizma su Bronislav
Malinovski (1898-1967) i Retklif Braun (1881-1953)
 Pošli su od pretpostavke da se svako društvo,
primitivno ili moderno, mora tretirati kao zatvoren,
relativno samodovoljan sistem, čiji svi delovi skladno
funkcionišu, kako bi održali sistem u životu
 Nastanak i funkcionisanje društvenog sitema i

kulture Malinovski je tumačio polazeći od potreba i
interesa pojedinaca i načina njihovog zadovoljenja
 Društvo je, za Malinovskog, složen sistem
međusobno zavisnih objekata, aktivnosti i
ponašanja,koji se oko važnih i vitalnih zadataka
organizuju u institucije,kakve su porodica, klan,
opština, pleme i organizovane ekonomske, političke,
pravne, vaspitne i dr. društvene grupe
 Braun je sve društvene i kulturne tvorevine

objašnjavao na društvenim, a ne na
individualnim činiocima
 Prema Braunu, kultura i njene pojedine
ustanove se mogu razumeti samo s obzirom
na ulogu koju imaju u društvenoj strukturi
 Talkot Parsons (1902-1972) je zasnovao celovit

strukturalno-funkcionalistički sociološki sistem; dela
Struktura društvene akcije i Društveni sistem
 Parsons – ljudsko društvo je kolektivno organizovano
stanovništvo koje naokupu drži jedinstven sistem
institucionalizovanih vrednosti i normi
 Parsons – smatra da je individualno delanje polazna
teorijska kategorija za objašnjenje društva i
društvene strukture
 Parsons – elementi iz kojih je sastavljeno

individualno delanje su:
1. Akter
2. Cilj
3. Situacija
4. Normativna orijentacija
 Prema Parsonsu, elementi strukture

socijalne akcije su:
1. Biološki organizam
2. Ličnost pojedinca
3. Društveni sistem
4. Kulturni sistem
 Parsons – četiri podsistema koji oblikuju društvo:

1. Kulturni poredak – kojim se postiže duhovno jedinstvo
društva
2. Pravni poredak – kojim se obezbeđuje integracija društva
3. Politički poredak – motiviše pojedince na ostvarenje
zajedničkog cilja društva
4. Privredni poredak – obezbeđuje adaptaciju društvenog
sistema prema prirodi i drugim okružujućim društvenim
sistema
 Konstituitivni elementi društvenog sistema,

prema Parsonsu:
 Uloga
 Kolektivitet
 Norma i
 vrednost
 Prema Parsonsu, najvažniju ulogu u društvenom

sistemu imaju kulturne i moralne vrednosti
 Parsons – uloga je najelementarnija jedinica društva
 Društvene promene, prema Parsonsu, mogu imati
karakter procesa koji vode “uravnoteženju
društvenog sistema” i procesa koji dovode do
“strukturalne promene”
NEOFUNKCIONALISTIČKE TEORIJE
 Najstaju u težnji da se prevaziđe preterana

statičnost Parsonsove teorije društva
 Začetnik je Robert Merton
 Smatra da su opšti teorijski sistemi
nedelotvorni
 Merton se zalaže na zasnivanje tzv “teorije
srednjeg obima”,koja bi stajala između radne
hipoteze i opšte teorije
 Parsonsovom principu univerzalne

funkcionalnosti, Merton suprotstavlja princip
disfunkcionalnosti, odnosno smatra da svi
delovi sistema ne samo da ne moraju vršiti
neku pozitivnu funkciju, nego mogu biti i
disfunkcionalni
 Merton - Latentne funkcije društva – funkcije
čija dejstva, a posebno rezultate, akteri nisu
očekivali
 Merton – princip alternativnih vrednosnih

orijentacija – stvaranje potkulture i okviru
vladajućeg sistema kulture
 Luis Kozer nastoji da utvrdi funkcije konflikta
u društvenom sistemu
 Prema Kozeru, sukobi izviru iz nejednake
raspodele retkih vrednosti i dobara, među
kojima se ističu: status, dohodak i moć
 Za Kozera, društveni sukob je borba oko

vrednosti i polaganja prava na retke
položaje, sredstva i moć u kojoj su ciljevi
protivnika da neutrališu, onesposobe ili
unište svoje rivale
 Sukobi ne moraju uvek da budu
disfunkcionalni za društvene odnose; funkcija
odnosno disfunkcija sukoba zavisi od
predmeta spora
 Prema Kozeru, u demokratskim i otvorenim

društvima sa elastičnim strukturama, koje
dopuštaju da se sukobi javljaju i artikulišu,
opasnosti od potpunog sloma društvenog
sistema su malo verovatne
 Ralf Darendorf – njegov model polazi od

sledećih premisa:
1. Svako društvo je stalno podvrgnuto promeni
2. Svako društvo pokazuje stalnu prisutnost
sukoba
3. Svaki element društva doprinosi njegovoj
promeni i dezintegraciji
4. Svako društvo počiva na prisili, prinudnom
potčinjavanju jednih članova od strane drugih
 Darendorf smatra da su društveni sukobi

konstitutivni delovi društvenog života i
stvarnosti; uzroke vidi u nejednakoj raspodeli
vlasti – svako sukobljavanje pretpostavlja
dovođenje u pitanje legitimnosti vlasti
 Društveni sukobi nisu direktni izvor promena
PSIHOLOŠKO-SPIRITUALISTIČKE
TEORIJE
 Nastaju kao radikalna kritika pozitivizma u

sociologiji
 Pitirim Sorokin (1889-1968) je najznačajniji
predstavnih ovih teorija
 Sorokin celokupnu stvarnost deli na tri dela:
– Neorgansku
– Organsku i
– Sociokulturnu
TEORIJE
 U društvenoj stvarnosti, Sorokin razlikuje tri

osnovna dela:
– Duhovni sadržaji
– Materijalni prenosioci značenja i
– Ljudi
TEORIJE
 U osnovi svih sociokulturnih sistema nalaze

se tri supersistema:
– Ideatistički – stvarnost se shvata kao nadčulna i
večna
– Senzualistički – stvarnost se shvata kao čulna; i
– Idealistički – sinteza prethodna dva
 Ovi supersistemi večito traju i ciklično se
smenjuju
TEORIJE
 Žorž Gurovič – osnovna kategorija koju

proučava je “totalni socijalni fenomen”; pojmu
totalnosti daje strukturalno značenje
 Prema Guroviču, socijalni fenomeni su
višedimenzionalni, satkani iz više slojeva
TEORIJE
 Prema Guroviču, struktura svake pojave obuhvata

10 slojeva:
1. Morfološku i ekološku površinu
2. Organizovanu aparaturu
3. Društvene modele
4. Ustanovljena kolektivna ponašanja
5. Spletove društvenih uloga
6. Kolektivne stavove
7. Društvene simbole
8. Novatorska i stvaralačka kolektivna ponašanja
9. Kolektivne ideje i vrednosti
10. Kolektivna društvena stanja i psihičke aktivnosti
TEORIJE
 Prema Guroviču, spontani oblici društvenosti

su najelementarniji sastavni delovi stvarnosti
koji se ne mogu dalje raščlanjavati
 Gurovič razlikuje tri vrste realnih kolektivnih
zajednica:
– Posebne društvene grupe
– Društvene klase i
– Globalna društva
TEORIJE
 Gurovič smatra klase najznačajnijim oblicima

društvenog grupisanja
 Globalna društva su, za Guroviča, pravno i
društveno suverene i struktuirane istorijske
zajednice
TEORIJE
 Prema Guroviču, istorijska društva se dele na:

1. Harizmatske teokratije
2. Patrijarhalna društva
3. Feudalna društva
4. Globalna društva
5. Društva sa početnom fazom kapitalizma
6. Demokratsko-liberalna društva
7. Društva sa dirigovanom ekonomijom
8. Fašistička društva
9. Planski rukuvođena društva po načelima kolektivističkog etatizma
10. Planski rukovođena društva po načelima pluralističkog
kolektivizma
KRITIČKE TEORIJE DRUŠTVA
 Maks Horkhajmer (1895-1973) je osnivač

frankfurtskog kruga i jedan od glavnih utemeljivača
kritičke teorije
 Horkhajmer smatra da kao jedinstvo teorije i prakse,
kritička teorija treba da bude “intelektualna strana
istorijskog procesa emancipacije proleterijata”
 Kritička inteligencija treba da nastupa sa svešću
proleterijata, tj u ime opštečovečanskih interesa
 Horkhajmer, kao i Marks, kritiku građanskog društva

temelji na kritici političke ekonomije i privatne svojine
 Smatra da je fašizam legitimni naslednik liberalizma
 On oštro kritikuje i etatistički socijalizam
 Posle II svetskog rata, više se bavi filozofskom
kritikom uma
 Horkhajmer sve više napušta marksizam i okreće se
Šopenhauerovoj filozofiji metafizičkog pesimizma
 Jedan od utemeljivača kritičke teorije društva je bio

Herbert Markuze (1898-1979)
 Markuze se uglavnom oslanjao na Hegelovo i
Marksovo učenje, kao i na saznanja Fjordove
psihoanalize
 Markuze smatra da je cela ljudska civilizacija
zasnovana na neslobodi i nesreći čoveka;
pokoravajući prirodu pomoću rada, čovek je otuđio
od sebe svoju pravu ljudsku prirodu i naneo sebi
neizlečivu ranu
 Čovek je u savremenom industrijskom

društvu uspostavio gotovo potpuno
gospodarenje nad prirodom, ali je
istovremeno, smatra Markuze, porobio i sebe
i društvo
 Ljudi savremene civilizacije su posredstvom
potreba izmanipulisani i nisu toga svesni
 Savremeno društvo simbol neslobode,
totalitarne dominacije i prinude
 Prema Markuzeu, u savremenom

industrijskom društvu je zagospodarila
“ugodna, uhodana, razumna demokratska
nesloboda”
 Savremena civilizacija je uništila unutrašnju
dimenziju ljudskog duha
 Deerotizacija čoveka i njegove okoline
dovela je do širenja seksualnih sloboda
 Tehnološki progres, prema Markuzeu, izaziva
promene u mentalnoj strukturi koje uništavaju
autonomiju ličnosti kao polotičkog i ekonomskog
subjekta
 Oslobođenje čoveka od otuđenja, dominacije i
prinude, moguće je, po mišljenju Markuzea,
radikalnom revolucijom
 Revolucija treba da pomogne da se potisnu stare
potrebe i razviju istinske ljudske potrebe: za mirom,
slobodom, smirenošću, lepotom, solidarnošću i
srećom
 Od sredine 60tih, Markuze napušta teze o

imanentnom ugnjetačkom karakteru
savremene nauke i tehnike;
 Smatra da se bez revolucionisanja radničke
klase, kapitalizam ne može dovesti u pitanje;
važna i borba naroda trećeg sveta
 Inteligencija svojom kritičkom delatnošću
treba da odgaja i prosvećuje mase u duhu
slobode i novih autentičnih ljudskih potreba
 Erih From (1900-1980)

 Centar istraživanja – egzistencija čoveka u
savremenom društvu
 On je svoja istraživanja usmerio na
psihološke aspekte čovekove egzistencije
 From je smatrao da postoji ljudska priroda
koja karakteriše čoveka kao ljudsku vrstu
 Čovek je, za Froma, istorijsko biće čiju suštinu čine

socijalno psihološke potrebe nastale iz
protivnrečnosti njegove egzistencijalne situacije
 Osnovne potrebe koje konstituišu čovekovu prirodu
su:
1. Potreba za udruživanjem
2. Potreba za stvaranjem
3. Potreba za ukorenjenjem u rodu
4. Potreba za sticanjem sopstvenog identiteta
5. Potreba za okvirom orijentacije i verovanja
 Potreba za udruživanjem – pošto je otrgnut od

prirode, čovek ima potrebu za pripadnošću odnosno
udruživanjem, jer od toga zavisi njegov opstanak i
mentalno zdravlje
 Potreba za stvaranjem – čovek je obdaren
samosvešću, razumom i imaginacijom i ne može da
se zadovoji pasivnom ulogom kreature već
stvaralaštvom teži da prevaziđe svoju pasivnu
egzistencijalnu situaciju
 Potreba za ukorenjenjem u rodu – nastaje

zbog odvajanja od prirode, zbog gubljenja
prirodnog doma; čovek tako mora tražiti nove
korene u vezanosti za oca i majku, rasu
narod, državu i ljudski rod
 Potreba za sticanjem sopstvenog identiteta –
kao biće obdareno svešću i razumom, čovek
ima unutrašću potrebu da stvori pojam o sebi
i da oseća i kaže “ja sam ja”
 Potreba za okvirom orijentacije i verovanja –

s obzirom da poseduje razum i susreće se sa
mnoštvom nepoznatih pojava i problema,
nameće mu se potreba za intelektualnom
orijentacijom u svetu. To je potreba da veruje
u nešto, ali i da može da pomoću razuma
objektivno shvati svet, prirodu samog sebe i
druge ljude
 Prema Fromu, čovek mora da zadovolji

svaku od pet navedenih potreba da bi bio
mentalno zdrav, baš kao što mora da
zadovolji svoje biološke potrebe da bi fizički
opstao
 Po Fromu, strukturu društva čine tehnika,
tehnologija, svojina, specifična organizacija i
odgovarajuća kultura
 Prema Fromu, društveni karakter nije prost zbir

individualnih karakternih osobina ljudi date kulture
već “suština karakterne strukture koja je zajednička
većini članova iste kulture, suprotno individualnom
karakteru po kome se ljudi razlikuju jedan od drugog
iako priradaju istoj kulturi
 Zadatak društvenog karaktera jeste da kanališe
ljudsku energiju u okviru datog društva radi
neprekidnog funkcionisanja samog tog društva
 Glavna psihička agencija društva je porodica
 Prema Fromu, postoji 5 osnovnih

neproduktivnih karakternih orijentacija ljudi
tokom istorijskog razvitka društva. To su:
1. Orijentacija roba
2. Feudalna orijentacija
3. Orijentacija ka hordi
4. Tržišna orijentacija i
5. Perceptivna orijentacija
 Produktivnu orijentaciju, po Fromu,

karakteriše sposobnost i spremnost čoveka
da kreira nove situacije i da na taj način
zadovoljava svoje ljudske potrebe i razvija
sebe kao celovito biće
 Mašina je zavladala čovekom, prema Fromu,
i uništila njegov rad i inteligenciju
 Čovekova nemoć pred društvenim silama
dovodi ga do “bekstva od slobode”
 Po Fromu, čovek će biti oslobođen jedino
uspostavljanjem humanističkog socijalizma, tj.
humanizma primenjenog na industrijsko društvo
 Jirgen Habermas – po njemu je potrebno izvršiti
rekonstrukciju istorijskog materijalizma
 Habermas je izdvojio četiri društvene formacije:
1. Onu koja prethodi visokoj kulturi - pretklasna
2. Tradicionalnu – robovlasnička i feudalna,
3. Kapitalističku i
4. Postkapitalističku – savremena državno socijalistička
društva
 Princip postpoderne formacije budućnosti

biće komunikativno delovanje
 Na osnovu razlike u karakteru ljudskih
radnji, Habermas razlikuje četiri tipa
delanja:
1. Teološko delanje
2. Delanje koje je regulisano normama
3. Dramaturško delanje i
4. Komunikativno delanje
 Habermas u svojoj teoriji društva razlikuje:

– Društvenu okolinu (“svet života”) i
– Društveni sistem (privredni, politički, pravnonormativni)
 Po Habermasu, razvojem ljudskog društva dolazi do
odvajanja sistema i sveta života; suštinu krize
savremenog društva vidi u činjenici tj. tendenciji da
se sistemi šire, da sužavaju prostor čoveka,
pokoravaju “svet života”
 Habermas posmatra progresivnu ulogu novih

društvenih pokreta, koji mogu da pomognu u
širenju prostora slobodnom delovanju i
sporazumevanju ljudi
STRUKTURALISTIČKE TEORIJE
 Javlja se 60tih godina XX veka u Francuskoj

 Utemeljivač strukturalističke filozofije je Mišel
Fuko – “ono što nas prožima i drži u vremenu
i prostoru jeste sistem”
 Objavjujući u svojoj filozofiji smrt čoveka kao
objekta, Fuko na njegovo mesto stavlja
epistemu – ona je jedinstveno znanje jedne
epohe koja se formira oko jedne centralne
ideje
 Utemeljivač strukturalističke teorije društva je Klod

Levi Stros
 Prema Strosu, društvene nauke moraju da se
odreknu istraživanja pojavnog i da se okrenu
skrivenom, podsvesnom koje uslovljava ponašanje
čoveka i sve objektivno postojeće odnose i institucije
u društvu
 Pri opažanju društvene strukture, prema Strosu,
potrebno je sagledati odnose sinhronije i dijahronije,
kao i odnose opozicije i korelacije
 Strukturalističke teorije poriču ulogu subjekta

u društvenom životu
FENOMENOLOŠKE TEORIJE
 Začete su u Nemačkoj u prvim decenijama XX veka,

kao reakcija na pozitivističko shvatanje društva
 Prema fenomenolozima, pojedinci dolaze u dodir s
spoljašnjim svetom pomoću čula: vida, sluha, dodira,
mirisa i ukusa – bez njih je nemoguće bilo kakvo
saznanje o spoljašnjem svetu
 Pojedinci organizuju svoj svet u fenomene –
klasifikuju svoja čulna iskustva u stvari za koje se
čini da imaju zajedničke karakteristike
 Alfred Šuc – ljudi su razvili tipifikaciju –

koncepte koje pripisuju klasama stvari koje
iskustveno doživljavaju
 Prema Šucu, ljudi između sebe stvaraju
iluzije da u društvu postoji stabilnost i red,
dok u stvarnosti postoji gomila doživljaja koji
nemaju jasan oblik niti jasnu formu
 Poseban pravac fenomenološke škole –

etnometodologija – osnivač Harold
Garfinkel
 Bavi se proučavanjem metoda kojima se
obični ljudi služe u svojim svakodnevnim
aktivnostima da bi interpretirali ili objašnjavali
društvenu stvarnost
 Ključnu ulogu u konstituisanju stvarnosti, prema

Garfinkelu, ima indeksiranost – svi sudovi o bilo
kojem predmetu ili aktivnosti imaju komunikacijsku
vrednost samo u odnosu na konkretnu situaciju iz
koje su izvedeni
 Prema Aronu Cikurelu, dve vrste pravila utiču na
oblikovanje društvenog poretka u ponašanja ljudi:
– Površinska (javna) i
– osnovna ili interpretativna (neiskazana pravila)
TEORIJE O INDUSTRIJSKOM I
POSTINDUSTRIJSKOM DRUŠTVU
 Početkom 60tih godina XX veka

 Volt Rostov – ponudio novu periodizaciju
istorije – smatrao da industrijalizacija
neminovno dovodi do novog istorijskog tipa
društva- društva masovne potrošnje i
blagostanja
 Prema Rostovu, društvo prošlo kroz 5 etapa

razvoja:
 Tradicionalno društvo
 Prelazno društvo
 Društvo industrijskog uzleta
 Kretanje ka zrelom industrijskom društvu
 Postindustrijsko društvo masovne
proizvodnje
 Rejmon Aron smatra da su razvoj nauke i tehnike

postale univerzalne pojave savremene civilizacije
 Najvažnije karakteristike novog tipa društva, koje se
zasniva na krupnoj porizvodnji su:
1. Odvojenost preduzeća od porodice
2. Visokorazvijena tehnološka podela rada
3. Usmerenost industrijskog preduzeća isključivo na
akumulaciju kapitala
4. Dominacija racionalnog interesa u poslovanju preduzeća
5. Velika koncentaracija radnika na radnom mestu
 Danijel Bel – novo društvo u nastajanju izrasta iz

novih intelektualnih tehnologija, informatike,
kibernetike i biotehnologije
 Prema Belu, dominantno mesto u društvu koje
nastaje zauzima inteligencija, “stvaralačka elita
naučnika i viših stručnjaka, administratora i
organizatora”
 U prvi plan, prema Belu, izbijaju pojedinci i
korporacije (koje osim ekonomske funkcije
zadobijaju ključnu društvenu ulogu)
 Prema Belu, u novom društvu nastupa i kraj

ideologije
 Alen Turen – novo postindustrijsko ili programirano
društvo predstavlja prelazak iz ere mašina u eru
informatike – u njemu znanje postaje osnovna
proizvodna snaga
 Prema Turenu, izlazi se iz društva eksploatacije, a
ulazi u društvo alijenacije
 Po Turenu, novi društveni pokreti, koji se bore protiv
alijenacije se sastoje iz mladih i inteligencije,
posebno univerzitetskih radnika i studenata

Savremene Socioloske Teorije

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Savremene Socioloske Teorije

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

II deo – Pregled socioloških teorija

 Kao teorijsko-metodološki pravac začet je u

 Iz međusobne stimulacije i govorne

 Prema Gidingsu, stimulansi – 4 osnovne

 Džordž Herbert Mid (1863-1931), u delu Duh,

 Prema Midu, proces usvajanja stavova

 Prema Herbertu Blumeru, simbolički

 Blumer prihvata da je ponašanje pojedinaca

 Prema Tomasu i Znanjeckom, društveno

 Prema Tomasu, celokupno ljudsko

 Prema Tomasu, čovek kao svesno biće

 Elementi društvene strukture prema Milsu i

 Prema Milsu i Hansu, razlikuju se 5

 Postoje 4 sfere društvenog delanja:

 Rajt i Mils posebnu važnost pridavali

 Bihejviorističke sociološke teorije dale su

 Pojavio se veoma rano, već sa Kontom, Spenserom i

 Nastanak i funkcionisanje društvenog sitema i

 Braun je sve društvene i kulturne tvorevine

 Talkot Parsons (1902-1972) je zasnovao celovit

 Parsons – elementi iz kojih je sastavljeno

 Prema Parsonsu, elementi strukture

 Parsons – četiri podsistema koji oblikuju društvo:

 Konstituitivni elementi društvenog sistema,

 Prema Parsonsu, najvažniju ulogu u društvenom

 Najstaju u težnji da se prevaziđe preterana

 Parsonsovom principu univerzalne

 Merton – princip alternativnih vrednosnih

 Za Kozera, društveni sukob je borba oko

 Prema Kozeru, u demokratskim i otvorenim

 Ralf Darendorf – njegov model polazi od

 Darendorf smatra da su društveni sukobi

 Nastaju kao radikalna kritika pozitivizma u

 U društvenoj stvarnosti, Sorokin razlikuje tri

 U osnovi svih sociokulturnih sistema nalaze

 Žorž Gurovič – osnovna kategorija koju

 Prema Guroviču, struktura svake pojave obuhvata

 Prema Guroviču, spontani oblici društvenosti

 Gurovič smatra klase najznačajnijim oblicima

 Prema Guroviču, istorijska društva se dele na:

 Maks Horkhajmer (1895-1973) je osnivač

 Horkhajmer, kao i Marks, kritiku građanskog društva

 Jedan od utemeljivača kritičke teorije društva je bio

 Čovek je u savremenom industrijskom

 Prema Markuzeu, u savremenom

 Od sredine 60tih, Markuze napušta teze o

 Erih From (1900-1980)

 Čovek je, za Froma, istorijsko biće čiju suštinu čine

 Potreba za udruživanjem – pošto je otrgnut od

 Potreba za ukorenjenjem u rodu – nastaje

 Potreba za okvirom orijentacije i verovanja –

 Prema Fromu, čovek mora da zadovolji

 Prema Fromu, društveni karakter nije prost zbir

 Prema Fromu, postoji 5 osnovnih

 Produktivnu orijentaciju, po Fromu,

 Princip postpoderne formacije budućnosti

 Habermas u svojoj teoriji društva razlikuje:

 Habermas posmatra progresivnu ulogu novih

 Javlja se 60tih godina XX veka u Francuskoj

 Utemeljivač strukturalističke teorije društva je Klod

 Strukturalističke teorije poriču ulogu subjekta

 Začete su u Nemačkoj u prvim decenijama XX veka,

 Alfred Šuc – ljudi su razvili tipifikaciju –