BÀI 5: ĐỊNH LƯỢNG ALCALOID

ThS. Trần Thị Tuyết

 Mụ c tiêu
 Thực hiện tiến hành chiết xuất Alcaloid, định
lượng Dược liệu PP Trung hòa
Áp dụng kết quả của thí nghiệm trong kiểm
nghiệm dược liệu

Nhận thức 10 vị dược liệu

 Nộ i dung
1. Chiết xuất Alacaloid/ Cà độc Dược (Lá)
2. Định lượng Alcaloid bằng PP Trung hòa
3. Nhận thức 10 Vị dược liệu: Bộ phận dùng,
TPHH, Tác dụng, Công dụng
 CÀ ĐỘC DƯỢC - Đặ c điểm thự c vậ t
- Cây thả o, hà ng nă m, thâ n nhẵ n, cà nh
non có lô ng tơ ngắ n
- Lá đơn, mọ c cá ch (gầ n ngọ n mọ c đố i
hay mọ c vò ng), gố c lá lệch
- Hoa to mà u trắ ng hoặ c tím, đơn độ c kẽ
lá , cuố ng dà i, đà i đồ ng trưở ng
- Quả nang hình cầ u, có gai, già mà u nâ u.
Hạ t nhỏ , hình trứ ng dẹt.
 CÀ ĐỘC DƯỢC - Bộ phậ n dù ng
- Lá (hay dù ng nhấ t)
- Hoa, hạ t

Lá Cà độ c dượ c Hạ t Cà độ c dượ c
CÀ ĐỘC DƯỢC – Thà nh phầ n hoá họ c

·Tấ t cả cá c bộ phậ n: alkaloid/Lá (0,1 – 0,6), rễ (0,1-

0,2), hạ t (0,2-0,5)
- Alc. chính: L- Scopolamin
- Alc. khá c: atropin, hyoscyamin, norhyoscyamin
 Lá , rễ: flavonoid, saponin, coumarin, tanin
 Hạ t: chấ t béo.
CÀ ĐỘC DƯỢC – Thà nh phầ n hoá họ c

H
O H3C N

O
C O
H C CH2OH

L-Scopolamin
 CÀ ĐỘC DƯỢC
Kiểm nghiệm hoá họ c - Định lượ ng

- Định lượ ng alc.tf / dl theo p.p đo thể tích.

- DĐNV: Alc.tf/lá (L-Scopolamin) ≥ 0,12%.
 CÀ ĐỘC DƯỢC - Tá c dụ ng - cô ng dụ ng
Scopolamin:
- Ứ c chế hệ cơ trơn phế quả n, tiêu hó a dạ dày, ruộ t
- Tá c dụ ng trên ngoạ i biên < atropin nên giã n đồ ng
tử /thờ i gian ngắ n hơn
- Ứ c chế hệ TKTW rõ rệt:
+ Liều thườ ng gây buồ n ngủ , mỏ i mệt
+ Dù ng trong gây mê
+ Chữ a độ ng kinh, co giậ t / bệnh Parkinson.
CÀ ĐỘC DƯỢC - Tá c dụ ng - cô ng dụ ng

• Atropin:
- Tá c dụ ng ứ c chế phó giao cả m biểu hiện:
+ Trên cơ trơn gây giã n phế phế quả n, đườ ng tiêu
hó a dạ dày, ruộ t(là m giả m nhu độ ng, trương lự c
ruộ t dạ dày)
+ Trên cá c tuyế n là m giả m tuyến nướ c bọ t mồ hô i và
dịch vị
+ Atropin gây giả n đồ ng tử , là m tă ng nhã n á p
+ Trên tim liều thấ p gây KT dây X là m tim đậ p chậ m
+ Trên hệ thố ng thầ n kinh trung ương: liều nhỏ kích
thích, liều cao gây liệt
CÀ ĐỘC DƯỢC – CÔ NG DỤ NG
• Cà độ c dượ c độ c nên rấ t ít dù ng
• Theo YHCT: Dù ng để chữ a hen phế quả n,
loét dạ dày, là m thuố c mê, chữ a nhiễ m độ c
cá c ƯC cholinesterase, nhồ i má u cơ tim cấ p,
chậ m nhịp tim, bệnh Parkinson, co thắ t dạ
dày ruộ t, Phò ng tà u xe
• Theo YHCT: Dù ng chữ a hen suyễn, dù ng
ngoà i chữ a mụ n nhọ t. Liều dù ng ngườ i lớ n
0,1g/lầ n.
 1. CHIẾT XUẤT ALCALOID/ BỘT MÃ TIỀN

• Quy trình chiết alc. bằ ng DMHC/mô i trườ ng kiềm

Quy trình chiết alc. bằ ng DMHC/mô i trườ ng kiềm
DLiệu (Nhỏ )
Kiềm hoá
Chiết DMHC

Dịch chiết Alc (Base)

Cấ t thu hồ i DM

D.C đậ m đặ c
Nướ c acid loã ng

Dịch chiết acid(D/C muố i)

Kiềm hoá
Chiết DMHC

Dịch chiết DMHC

Cấ t thu hồ i DMHC
Bố c hơi đến khô

Cặn alc. thô

 2. Định lượng alc. bằng pp trung hoà
Nguyên tắ c: Chiết Alc. bazơ, tinh khiết
Đlượ ng Alc. bằ ng acid chuẩ n (H2SO4, HCl)
( hoặ c pp. thừ a trừ )
Điều kiện:
+ Alc. biết trọ ng lượ ng phâ n tử
+ Dịch chiết trong suố t
+ Dchiết khô ng NH3, cá c amin, chấ t mà u, béo
+ Dù ng HCl (H2SO4) 0,01 – 0,1N
(pH muố i alc.= 4,2 - 6,3 dù ng đỏ methyl)

Chú ý: Tính kết quả theo mộ t alc. chính củ a dượ c liệu.

Cá c bướ c tiế n hà nh định lượ ng dù ng PP2 tính theo CT củ a PP1
(Xem CT tinh trong giá o trình thự c hà nh)
 Nhậ n thứ c vị thuố c
• Bộ phậ n dù ng
• Thà nh phầ n hó a họ c
• Tá c dụ ng
• Cô ng dụ ng
6