Prelamanje svjetlosti i

indeks prelamanja
Ako se sa strane posmatra slamka uronjena u vodu ili kašika, čini se da je prelomljena na granici
između vazduha i vode. Očigledno je da su se dogodile neke promjene sa zracima svjetlosti na
prelazu između vode i vazduha.

Ova pojava je posljedica prelamanja svjetlosti. Prelamanje se događa na graničnoj površini

između dvije sredine, različitih optičkih gustina (dvije različite sredine u kojima se svjetlost
prostire različitim brzinama imaju različite optičke gustine).
Prelamanje svjetlosti
Pri prelasku svjetlosti iz jedne sredine u drugu mijenja se njena brzina, a to za posljedicu ima
promjenu pravca kretanja svjetlosnog zraka na graničnoj površini dvije providne sredine.

Su N

α
Optički rjeđa sredina

Optički gušća sredina

Sp  
Pri prelasku svjetlosti iz optički rjeđe u optički gušću sredinu zrak se prelama ka normali.
Zrak koji pada na graničnu površinu u pravcu normale se ne prelama.
Pri prelasku svjetlosti iz optički gušće u optički rjeđu sredinu zrak se prelama od normale.

Sp
Optički rjeđa sredina β
Optički gušća sredina

Su 
Zakon prelamanja svjetlosti može se iskazati u sljedećem
obliku:

• Upadni zrak, normala i prelomni zrak leže u jednoj ravni

• Ako svjetlost dolazi iz optički rjeđe sredine ( manjeg indeksa
prelamanja) u optički gušću sredinu ( većeg indeksa
prelamanja), prelama se ka normali, tj prelomni ugao je manji
od upadnog
• Ako svjetlost dolazi iz optički gušće u optički rjeđu sredinu,
prelama se od normale, tj prelomni ugao je veći od upadnog
• Ako svjetlost pada normalno na granicu dvije sredine, ne
skreće sa pravca prostiranja.
Mačka ne vidi ribu na mjestu na kome se ona stvarno nalazi zbog prelamanja svjetlosti.
On vidi
ribu
ovde….

A ona je u stvari ovde!!

 vakuum
apsolutni indeks
c prelamanja
 n
v svjetlosti


c = 3108 m/s brzina svjetlosti
u vakuumu
 - upadni ugao
 - prelomni ugao
Odnos brzina svjetlosti u dvijema datim sredinama je neimenovan broj koji se naziva indeks
prelamanja. Indeks prelamanja neke providne sredine u odnosu na vakuum naziva se
apsolutni indeks prelamanja i obilježava se sa n:

c
n
v 𝑐 ≥ 𝑣 ⇒𝑛≥ 1
sredina n
Vakuum ili vazduh 1
voda 1,33
led 1,31
alkohol 1,36
staklo 1,50
dijamant 2,42

Sredine koje imaju veći indeks prelamanja(apsolutni) nazivaju se optički gušće sredine.
Kroz njih se svjetlost sporije kreće.
Pri prelasku svjetlosnog zraka, na primjer iz vode u staklo, određuje se relativni indeks
prelamanja , koji je jednak odnosu brzina svjetlosti u tim sredunama

𝑣1 relativni indeks prelamanja

n1 𝑛21 =
 𝑣2
druge sredine u odnosu na prvu

c
n2 v n
n2
 n21  1  1 n21 
v2 c n1
n2

v2 n1 1 relativni indeks prelamanja

𝑛12  v  n  n jedne sredine u odnosu na drugu
1 2 21
Potpuno odbijanje (totalna refleksija) je pojava koja se dešava na graničnoj površini koja
dijeli dvije optički različite optičke sredine. Nastaje samo ako svjetlost prelazi iz optički
gušće u optički rjeđu sredinu i kada je upadni ugao veći od graničnog ugla, koji zavisi od
indeksa prelamanja obje sredine.

n1

n2 g
  

n2 > n1

g – granični ugao totalne refleksije je ugao pri kome je

prelomni ugao
 Planparalelna ploča
To je ploča čije su suprotne strane paralelne. Sjetlosni zrak
propušten kroz planparalelnu ploču, prelama se dva puta, pri
ulasku i pri izlasku iz ploče.

 -
A d - pomjeranje upadnog
zraka, veličina pomjeranja
D  zavisi od upadnog ugla,
d indeksa prelamnja sredina i
B debljine ploče (D)
 Optička prizma
Trostrana prizma napravljena od providnog materijala,
najčešće stakla. Osnova prizme je jednakokraki
trougao. Prilikom prelaska kroz prizmu , svjetlosni zrak
se prelama dva puta
 - ugao skretanja
 (devijacija)

 - zavisi od upadnog ugla ,
2 indeksa prelamanja sredina
1 1 2
i ugla pri vrhu osnove
 prizme ( prelomni ugao
prizme)

Pri prvom prelamanju upadni ugao je veći od prelomnog jer prelazi iz optički
rjeđe u optički gušću sredinu , a pri drugom prelamanju prelomni ugao je
veći od upadnog- prelazak iz optički gušće u optički rjeđu sredinu.
1. Koliki je apsolutni indeks prelamanja kvarca ako je brzina prostiranja svjetlosti u njemu
približno 195000 km/s?

km
  195000
s
km
c  300000
s
_________________
n?
km
300000
c s  1,54
n 
 km
195000
s

Odgovor: Apsolutni indeks prelamanja je 1,54.

2. Apsolutni indeks prelamanja vode je 1,33, a stakla 1,50. Koliki je relativni indeks
prelamanja pri prelasku svjetlosti iz stakla u vodu?

𝑛𝑣=1,33
Odgovor: Relativni indeks prelamanja je 1,13
3. Dva svjetlosna zraka se istovremeno emituju iz istog svjetlosnog izvora. Jedan zrak prolazi
kroz sloj vode debljine 5 km, a drugi kroz sloj vazduha iste debljine. Apsolutni indeks
prelamanja za vodu je 1,33. Koji će zrak za manje vremena preći ovo rastojanje? Koliki je
vremenski interval između prijema ova dva signala?
Podaci: Rad:
d  5km
nvod  1,33
km
c  300000
s
_________________
tvod  ?
tvaz  ?

Odgovor: Za manje vremena ce

procći zrak kroz vazduh.
Vremenski intervali između
pojave ova dva signala je
0,55∙10-5 s.