Afvaart van

Aeneas

De koningen van
Rome
Aeneis 6.808-823
 De koningen van Rome
In deze tekst wordt een aantal van de Romeinse
koningen en andere beroemde leiders genoemd.
Volgens de verhalen kende Rome zeven koningen
(je hoeft ze niet allemaal uit je hoofd te kennen):

1. Romulus Versloeg zijn tweelingbroer Remus en werd volgens de

(753-716) mythe daarmee de naamgever en eerste koning van
Rome. Verenigde Sabijnen en Latijnen.
Toen Romulus ouder werd, wilde hij
volgens de mythe het volk toespreken
op het Forum, toen het plots heel
donker werd en begon te stormen en
onweren. Na een felle bliksemflits was
Romulus plotseling verdwenen. Hij
was een god geworden, daarvan was
iedereen overtuigd.
 2. Numa Pompilius
(716-673)
Reconstructie van de
tempel van Vesta op het
Forum Romanuim

Was een Sabijn. Gekozen als koning toen Romulus ineens verdwenen
was.
Tijdens zijn bewind heerste er vrede.
Diverse godsdienstige instellingen
worden aan hem toegeschreven,
bv het college van de Vestaalse
Maagden

Restanten van het

huis van de
Vestaalse Maagden
 3. Tullus Hostilius
(673-641)

Zeer strijdlustige Latijn; wilde bewijzen dat de Romeinen het vechten

niet hadden verloren en viel Alba Longa aan (verhaal van Horatii en
Curiatii)
Bouwde Curia Hostilia
Door overwinningen gaf hij weinig meer
om de goden en de eredienst.
Goden zonden de pest over Rome,
ook koning getroffen. Toen Tullus
zich in zijn ellende tot de goden richtte,
was Jupiter zo verontwaardigd, dat hij
hem doodde met een bliksemschicht.
 4. Ancus Martius
(641-616)

Vredelievende Sabijn
Herstelde situatie van Numa Pompilius
Voegde heuvel Janiculum aan Rome toe
Bouwde eerste haven van Ostia
Stierf zonder zonen en zijn adviseur kwam toen
aan de macht

De opgravingen van Ostia vanuit

de lucht gezien
 5. Tarquinius Priscus
(616-578)
Tarquinius krijgt de
Sibyllijnse boeken
aangeboden

Etrusk (Etrusken toen macht over Italië!)

Bekwaam en machtig vorst
Bekend van verhaal van Sibyllijnse Boeken
Wel eens conflict met de religieuze
voorschriften. Toen een augur kritiek had,
daagde hij deze uit een steen te splijten
met een scheermes. De augur deed dat
en sindsdien zijn de augures zeer
belangrijke raadgevers in Rome.
Wees adoptiefzoon Servius Tullius als zijn
opvolger aan.
 Deel van de muur van
Servius Tullius in
Rome
6. Servius Tullius
(578-534)

Ook Etrusk
Bekend als koning die de staat anders
inrichtte: naar vermogen ipv afkomst
Muur van Servius Tullius gebouwd
Liet zijn dochters trouwen met de zonen van
Tarquinius Priscus, maar werd van de
troon gestoten door zijn oudste dochter
en haar minnaar Lucius Tarquinius (later
‘Superbus’ genoemd). Volgens het
verhaal reed zijn dochter zelf met een
wagen over hem heen.
 7. Tarquinius Superbus
(534-509)
Spotprent over
Tarquinius
Superbus

Derde Etruskische koning

Schrikbewind: hield zich niet aan wetten, Romeinen moesten als
slaven werken aan gebouwen in Rome, mensen met kritiek werden
gedood
Verjaagd toen zijn zoon zich had vergrepen
aan de zeer deugdzame Lucretia, de vrouw
van zijn neef
Daarna geen koningen meer, maar
Republiek
De verkrachting van
Lucretia
 808 Quis procul ille autem ramis insignis olivae
sacra ferens?
Maar wie is hij daar in de verte, opvallend door de takken
van een olijf, de heilige [voorwerpen] dragend?

808 ramis olivae – olijftak als teken van de

priesters (zie ook sacra). Degene die daar
aankomt is dus godsdienstig.
(Een Romeins priester was overigens niet
celibatair. Het was gewoon een erebaan voor
een hoge Romein).
insignis – de bedoelde persoon is koning
Numa Pompilius (zie volgende dia), die
bekend stond om zijn godsdienstigheid.
 Nosco crines incanaque menta
810 regis Romani primam qui legibus urbem
fundabit, Curibus parvis et paupere terra
missus in imperium magnum.
Ik herken de haren en de grijze baard van de Romeinse
koning die de stad in haar prille begin zal grondvesten op
wetten, uit het kleine Cures en een arme landstreek gezonden
naar een grote heerschappij.

810 regis Romani - nl. de 2e koning van Rome, Numa Pompilius

primam – congrueert met ….?
urbem
811 fundabit – welke tijd en waarom?
futurum, omdat het op het moment dat
Anchises dit vertelt nog moet gebeuren.
Curibus – Cures, Sabijns stadje in de
omgeving van Rome
 Cui deinde subibit
813 otia qui rumpet patriae residesque movebit
Tullus in arma viros et iam desueta triumphis
815 agmina.
Na hem zal vervolgens Tullus komen die de rust van het
vaderland zal verbreken en de mannen, die zonder bezigheid
waren, en de troepen die de triomfen al ontwend waren, zal
aanzetten tot de strijd.

812 Cui – relatieve aansluiting; verwijst naar ……..?

(810) regis Romani
813 resides – vormt inhoudelijk een tegenstelling met ….?
movebit in arma
814 iam desueta – waarom waren de
Romeinen de triomfen ontwend?
omdat er tijdens de vorige koning,
Numa Pompilius, vrede heerste.
815 agmina – lijd. vw bij movebit
 815 Quem iuxta sequitur iactantior Ancus
nunc quoque iam nimium gaudens popularibus auris.
Onmiddellijk na hem volgt de nogal (te) verwaande Ancus
die zich ook nu al te zeer verheugt in de volksgunst.

815 Quem - relatieve aansluiting; verwijst naar ……..?

Tullus (814)
iactantior – comparativus. Wat waren ook al weer de
vertaalmogelijkheden van de comparativus?
1. verwaander
2. nogal verwaand
3. te verwaand (2 en 3 zijn hier het beste)
816 nunc quoque – nl. in de onderwereld.
 817 Vis et Tarquinios reges animamque superbam
ultoris Bruti, fascesque videre receptos?
Wil je ook de Tarquinische koningen zien en de trotse geest
van de wreker Brutus, en de herwonnen roedenbundels?

817 vis – 2e ev praes. van velle

(volo, vis, vult, volumus, vultis, volunt)
Tarquinios reges – welke koningen waren dat ook alweer?
Tarquinius Priscus en Tarquinius Superbus
818 ultoris Brutus – Tarquinius Superbus wordt
verjaagd door Brutus het einde van de
Koningstijd en begin van Republiek (die
toevallig ook eindigt met Brutus, nl.
degene die Caesar vermoordt – Et tu, Brute)
fasces – symbool van macht van hoogste
magistraten; ze krijgen die nu a.h.w. terug, nu
de koningen verdreven zijn
 Het verhaal van Lucretia
Tarquinius Superbus was al niet populair
door zijn dictatoriale bewind. Over zijn einde
vertellen de Romeinen het volgende verhaal.
Ook de zonen van Tarquinius misdragen
zich. Eén zoon, Sextus Tarquinius, hoort van
zijn neef Collatinus over hoe deugdzaam zijn
vrouw Lucretia is. Onverwachts gaan ze
thuis kijken. En inderdaad: Lucretia zit hard te
werken aan typisch vrouwelijke bezigheden. Sextus
wordt verliefd op Lucretia en benadert haar in haar
kamer. Natuurlijk weigert ze, maar Sextus verkracht
haar en dreigt een dode slaaf naast haar te leggen
(alsof ze samen betrapt zijn; schande: met een
slaaf…).
Lucretia kan met de schande van de verkrachting
niet leven, licht haar vader en man in en pleegt dan
zelfmoord.
Collatinus en Brutus nemen wraak, vermoorden
Sextus en verjagen zijn vader. Zij worden de eerste
consuls van Rome.
 Consulis imperium hic primus saevasque secures
820 accipiet,
Deze (man hier) zal als eerste het gezag van de consul en
de grimmige bijlen ontvangen

819 hic – wie wordt bedoeld?

Brutus
 820 natosque pater nova bella moventes
ad poenam pulchra pro libertate vocabit,
822 infelix, utcumque ferent ea facta minores:
en hij zal als vader zijn zonen die nieuwe oorlogen in
beweging zetten tot een straf dagen (roepen) ter wille van
de prachtige vrijheid, de ongelukkige, hoe gunstig ook maar
het nageslacht deze daad zal beoordelen:
820 nova bella – nl. het plan om Tarquinius Superbus weer aan de macht
te brengen
821 ad poenam vocabit – Brutus liet zijn eigen zoon hiervoor ter dood
veroordelen
822 infelix – enjambement, extra nadruk
Waarom was Brutus ongelukkig?
(Omdat zijn zonen zo’n grote misdaad
hadden gepleegd, dat) hij ze ter dood
moest veroordelen
Waarom zou je niet verwachten, dat Brutus ongelukkig wordt
genoemd? (paradox)
Hij heeft een daad gepleegd, die iedereen nu nog roemt
 823 vincet amor patriae laudumque immensa cupido.
liefde voor het vaderland zal overwinnen en oneindig
verlangen naar roem.

823 vincet – futurum

laudum – gen mv (dichterlijk meervoud;
genitivus obiectivus bij cupido)
vincet amor patriae – de liefde voor het vader-
land wint het dus van de liefde voor zijn zoons
Waarom besteedt Anchises zoveel aandacht aan
deze Brutus?
Ook hij heeft het belang van Rome voor zijn
eigen belang laten gaan (pietas). Dat moet
Aeneas ook doen, bij hem moet ook de amor
patriae overwinnen.