ALDEHIDET:, VETITË,

PËRDORIMET DHE
SHEMBUJT
LORIK ARIFI XII5
ALDEHIDE

• aldehide ato janë përbërje organike që kanë formulën e përgjithshme RCHO. R

përfaqëson një zinxhir alifatik ose aromatik; C në karbon; O te oksigjeni dhe H te
hidrogjeni. Karakterizohen duke pasur një grup karbonil si ketonet dhe acidet
karboksilike, prandaj aldehidet quhen edhe përbërje karbonil.
• Grupi karbonil i jep aldehidit shumë nga vetitë e tij. Ato janë përbërje që
oksidohen lehtë dhe janë shumë reaktive ndaj shtesave nukleofile. Lidhja e
dyfishtë e grupit karbonil (C = O) ka dy atome që kanë ndryshime në lakminë e
tyre për elektronet (elektronegativiteti).
POLARITETI I ALDEHIDEVE

• Oksigjeni tërheq elektronët më fort se karboni, kështu që reja elektron lëviz drejt
saj, duke e bërë lidhjen e dyfishtë midis karbonit dhe oksigjenit polare në natyrë,
me një moment të rëndësishëm dipol. Kjo i bën aldehidet përbërje polare.
• Polariteti i aldehideve do të ndikojë në vetitë e tyre fizike. Pika e vlimit dhe
tretshmëria e aldehideve në ujë janë më të larta se përbërjet kimike jopolare me
pesha të ngjashme molekulare, siç është rasti i hidrokarbureve.
VETITE FIZIKE DHE KIMIKE

• Duke qenë përbërje polare, pikat e tyre të shkrirjes janë më të larta se ato të
përbërjeve jopolare. Molekulat e aldehidit nuk janë të afta të lidhen hidrogjen
ndërmolekularisht, pasi ato kanë vetëm atome karboni të bashkangjitur në atome
hidrogjeni.
• Për shkak të sa më sipër, aldehidet kanë pika më të ulëta të vlimit sesa alkoolet
dhe acidet karboksilike.
APLIKIMET

• Aldehidet ekzistojnë në natyrë të afta të japin aromë të

këndshme, siç është rasti i kanamaldehidit, përgjegjës për
aromën karakteristike të kanellës. Kjo është arsyeja pse
ato shpesh përdoren si aromatizues artificialë në shumë
produkte të tilla si karamele ose ushqime.