3.

Ünite

TÜRKLERDE
HUKUK
 Bölüm 1

İlk Türk Devletlerinde

Hukuk
İLK TÜRK DEVLETLERİNDE HUKUK

Töre
-Orta Asya Türk topluluklarında millet ve devlet hayatında uyulması gereken
hukuk kurallarına töre denir.

-Törenin kaynakları örf,adet,gelenek,görenek,kurultay kararları, hakanın

emirleridir.

-Yazılı değil sözlü hukuk kurallarıdır. Yazılı hukuk ilk kez yerleşik yaşama geçen
Uygurlarla başlar.

-Hükümdar dahil herkes uymak zorundadır.

-Zamanın şartlarına uymayan töreler hükümdar ve kurultay kararlarıyla

değiştirilebilir.

Adalet teşkilâtında hukuk işlerine Yargan (Yargucı) denilen hâkimler bakardı.

İLK TÜRK DEVLETLERİNDE HUKUK
-Türkler göçebe bir yaşam sürdüklerinden dolayı uzun süreli hapis cezası verilemiyordu.
-Türklerde en uzun hapis cezası 10 günü geçemiyordu.
-Suçlunun cezası anında verildiği için kan gütme olaylarına rastlanmazdı.

-Türkler suçları içeriklerine göre 2 ayırmıştır.

1.Hafif Suçlar
2.Ağır Suçlar: Vatana ihanet, adam öldürme, devlete isyan.

Aile Hukuku
-Türkler aile müessesesine Oguş diyorlardı.
-Aile ortamı kurulurken mutlaka bir tören düzenlenirdi ve eşlerin birbirine denk olmasına
dikkat edilirdi.
-Çocuklar babanın velâyeti altındaydı.
-Boşanma Türklerde nadirdi. Tarafların karşılıklı isteği ile boşanma gerçekleşiyordu.
-Mirastan kız ve erkek çocuklar eşit şekilde yararlanıyordu.
 Bölüm 2

Türk- islam
Devletlerinde Hukuk
TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE HUKUK
Türkler Müslüman olduktan sonra törenin yanı sıra İslam hukukunu kullanmaya
başlamışlardır. Töre tamamen terk edilmemekle birlikte şer’i hukuk da uygulanmıştır.

-Türk – İslam Devletleri şer’i hukukun yanı sıra Örfi hukuku da uygulamışlardır. Çünkü
fethedilen yerlerdeki halkın örf ve adetleri de dikkate alınmalıydı. Bu durum örfi hukuku
ortaya çıkarmıştır. Fakat örfi hukuk hiçbir zaman şer’i hukuka ters düşmemekteydi.
Kanunları çıkarma yetkisi hükümdara aitti. Fakat hükümdar şer’i hukuka ters düşmemek
durumundaydı.

-Türk İslam devletlerinde hukuki yapı 2´ye ayrılır.

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİNDE HUKUK

ŞERİ HUKUK ÖRFİ HUKUK

Kaynağı DİNDİR. Kaynağı TÖRE
Değişmez kurallardır. Değişebilir kurallardır.
Kadılar bakar. Davalara EMİRİ DAD bakar.
Kadılar KADI-I KUDAT´A bağlıdır. Devlet Yönetimi
Aile Miras Ölüm Ticaret
Ordu Yönetimi
Şeri hukuk içindedir.
Toprak Yönetimi
Kadıların verdikleri kararlara itiraz Maliye Yönetimi
edilebilir. Dava 2.kez DİVANI
MEZALİMDE görüşülür. Örfi hukuk içindedir.
 Bölüm 3

Osmanlı Devletinde
Hukuk
OSMANLITEŞKİLATI
4.HUKUK DEVLETİNDE HUKUK

ÖRFİ HUKUK ŞERİ HUKUK

-Gelenek,örf,adet,hükümdar kararları ve -Kur´an-ı Kerim ve Hadislere dayanır.
törelere dayanır.

-Kurallarını hükümdar koyar. -Dini kurallara göre belirlenmiştir.

-Bu kurallar zamana göre değişebilir. -Hiçbir zaman değişmez.

-Hükümlere Kanun,Kanunname,Ferman denir. -Verilen hükme Fetva denir.

-Devlet yönetimi,Ordu,Toprak sistemi konusunda -Medeni hukuk, borçlar hukuğu ve ceza hukuğu
Örfi hukuk geçerlidir. gibi hususlarda Şeri hukuk geçerlidir.

-ŞEYHÜLİSLAM:
*Adalet ve Din işlerinin başıdır.
-KAZASKER:
*Divanda davalara bakar.
*Kadı ve müderrisleri atamalarını yapardı.
-
 OSMANLI DEVLETİNDE HUKUK

-KADI:
*Kadıların başı Kadıaskerdir. Kadıaskerler Anadolu ve Rumeli kadıaskeri olmak üzere
iki tane olup baş Kadıasker Rumeli kadıaskeridir.
*Bir din adamı değildir Yargıçtır.
*Devletten maaş almazlar. Çözdükleri davalardan harçlar alırlardı.
*Başkentten gelen ferman ve beratların halka ulaşmasını sağlarlar.
*Vakıfların denetiminden sorumludurlar.
*Kadının verdiği karara Padişah karışmazdı.
*Kadının verdiği karara itiraz edilirse durum bir üst mahkeme gibi çalışan
Divanıhümayun´da çözülürdü.
 OSMANLI HUKUKUNDA MEYDANA GELEN DEĞİŞMELER

II.Mahmut Dönemi

-Anadolu ve Rumeli Ayanrıyla ile Sened-i İttifak imzalandı. Böylece Osmanlı padişahlarının
yetkileri ilk kez kısıtlandı.
-Reaya tabiri yerine tebaa(eşit vatandaşlık) kullanılmaya başlandı.
-Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesi kabul edildi.
-Adalet işleri için Nezaret-i Deavi (adalet bakanlığı) kuruldu.

Tanzimat Dönemi

-Birçok yeni mahkemeler kuruldu.

-Şeri mahkemeler; Müslümanların davalarına bakar.
-Cemaat Mahkemeleri; Gayr-ı Müslimlerin davalarına bakar
-Konsolosluk mahkemeleri; Yabancı ülke vatandaşlarının davalarına bakar
-Nizamiye Mahkemeleri; Müslüman ve gayr-ı Müslimlerin davalarına bakar
-Ticaret mahkemeleri, Osmanlı vatandaşları ile yabancı ülke vatandaşları arasındaki ticaret
sorunlarına bakar
-Avukatlık, noterlik ve savcılık gibi kavramlar Osmanlıda kullanılmaya başlandı.
 OSMANLI HUKUKUNDA MEYDANA GELEN DEĞİŞMELER

Meşrutiyet Dönemi

-Bu dönemde Kanun-ı Esasi kabul edilerek Osmanlıda ilk kez anayasal düzene geçildi.
Vatandaşların hak ve özgürlükleri anayasal güvence altına alındı.
-Meclis-i Ayan ve Meclis-i Mebussan açılarak Osmanlı halkı seçme ve seçilme hakkına
kavuşarak yönetimde söz sahibi oldu.
-Ahmet Cevdet Paşa başkanlığında bir heyet tarafından İslam hukukuna bağlı kalınarak ilk
Osmanlı medeni hukuku (mecelle) hazırlandı.
-1908 de II. Meşrutiyet ile kanun-ı esasiye bazı eklemeler yapıldı.
-Modern tarzda hukuk adamı yetiştirmek için Galatasaray sultanisinde Hukuk mektebi kuruldu.

Cumhuriyet Dönemi

-23 Nisan 1920 de TBMM nin açılması ile halk egemenliğine adım atıldı.
-Saltanatın ve halifeliğin kaldırılması ile demokrasi için önemli bir adım atıldı.
-İsviçre’den Türk Medeni kanunu alındı.
-1921 ve 1924 anayasaları kabul edildi.