Administracja publiczna w

Turcji – wybrane problemy

Stolica                                                  : Ankara

Powierzchnia kraju                           : 783.562 km² - 37. na świecie

Głόwne miasta                                    : Stambuł, Ankara, Izmir, Antalia, Bursa, Adana

Kraje sąsiadujące                              : Grecja, Bułgaria, Syria, Irak, Iran, Azerbejdżan, Armenia, Gruzja

Waluta                                                 : Lira Turecka ( ) - 1 lira turecka = 100 kuruszy

   2009 2010 2011 2012
 I. Kwartał

Ludność (mln) 72,56 73,72 74,7 -

Ludność, przyrost (roczny %) 1,2 1,45 1,35 -

Liczba osόb w wieku produkcyjnym (mln) 25,3 25,9 26,2 27,1

Przeciętna długość życia (lata)       -kobiety 74 76,1 77,1 -

                                                        -mężczyzny 70 71,5 72,0 -

• Wg standardów OECD Anatolię klasyfikuje
się jako gospodarkę o wyższym niż
średnim poziomie dochodu krajowego.
• W 2008 r.  PKB per capita na głowę
mieszkańca wg parytetu siły nabywczej
wyniósł ok. 10 tys. USD,
– odpowiada to 60% siły nabywczej per capita 
w Polsce
Turcja
• Ustrój polityczny Turcji – Konstytucja
Republiki Tureckiej z 1982 r.
– demokratyczna republika parlamentarna
– państwo tureckie jest jednolitą, laicką,
demokratyczną oraz socjalną republiką
– Głowa państwa – prezydent
• dzieli funkcje i władzę wykonawczą z premierem
wg modelu zbliżonego do systemu rządów we
Francji. 
• Turcja - spadkobierczyni imperium
osmańskiego
– era republikańska - 1923 r.
– twórca i pierwszy prezydent Republiki,
Mustafa Kemal (Atatürk)
Mustafa Kemal (Atatürk)
• Turecką administrację publiczną cechuje
dualizm
• W Turcji Istnieją trzy podstawowe
jednostki lokalne:
– prowincja,
– jednostka miejska
– oraz wieś.
Najwyższym szczeblem w terytorialnej organizacji
państwa jest w Turcji prowincja (tur. Il).
– Obecnie istnieje ich 81,
– na przestrzeni ostatniego wieku liczba ta zmieniała
się kilkakrotnie.
– w latach 1926 i 1933 - zmniejszenie odpowiednio z 74
do 63 i z 63 do 57
– Natomiast od 1936 r. liczba prowincji wzrastała
• Szczegółowe regulacje dotyczące tego szczebla
administracyjnego zawarte są w ustawie o specjalnej
administracji prowincjonalnej z 2005 r., która zastąpiła akt
prawny z 1987 r
• Kompetencji prowincji - kwestie
dotyczące:
– służby zdrowia i pomocy społecznej,
– kultury i edukacji,
– gospodarki,
– rolnictwa oraz prac publicznych.
Organy prowincji:
– gubernator,
– rada prowincji
– zgromadzenie prowincji
• Jednostki administracyjne niższego
szczebla:
– jednostki miejskie
– wsie.
• Jednostki miejskie mają dwojaki charakter:
– miasta zwyczajne (tur. Belediye) których status
prawny porządkuje ustawa nr 5393 o miastach
– metropolie (jest ich obecnie 16, tur. Büyükşehir
belediyesi), do których odnosi się ustawa nr 5216 o
metropoliach.
• W obu przypadkach posiadają one takie same
organy:
– tj. organ stanowiący, jakim jest rada miasta (lub
metropolii)
– wykonawcze w postaci burmistrza i komitetu
wykonawczego.
Prawa miejskie:
• liczba mieszkańców przekracza 2000
• Wniosek do gubernatora prowincji
– jej władze
– lub co najmniej połowa mieszkańców uprawnionych
do głosowania
• Ostateczna decyzja - Rada Państwa,
– Rada Państwa wspólnie z Ministerstwem Spraw
Wewnętrznych, premierem i prezydentem Republiki
Turcji, wydaje dekret o przyznaniu praw miejskich.
 Metropolia:

• Miasto, które:
– przynajmniej trzy dystrykty
– lub trzy obszary komunalne
– co najmniej 750 tys. osób

→ dwustopniowa struktura metropolii

Organy administracyjne metropolii:
• rada,
• komitet wykonawczy
• burmistrz.
– dodatkowo:
• władze dystryktu
• oraz władze jednostek komunalnych, które nie
funkcjonują w zwykłych miastach.
 Wsie (tur. Köy)
• Obecnie jest ich 34458
• mniej niż 2000 osób - ale:
– Niezgodność ustawowa:
• Ustawa o miastach – miasta od 5000
• Ustawa o wsiach – 150-2000
• trzy organy wsi:
– zgromadzenie mieszkańców (radę wsi, tur.
Köy derneği),
– radę starszych (tur. Köy Meclisi)
– sołtysa (tur. Muhtar).
 Problemy z demokracją
• W 2016 r. holenderska dziennikarka pochodzenia tureckiego Ebru Umar
została zatrzymana przez policję w swym domu w Kusadasi na zachodzie
Turcji i przesłuchana. Umar umieszczała krytyczne wpisy na Twitterze na
temat prezydenta kraju
• Od objęcia urzędu prezydenta przez Erdogana w 2014
roku w Turcji wszczęto ok. dwóch tysięcy spraw karnych
przeciwko osobom oskarżonych o obrazę głowy
państwa.
– Obraza prezydenta jest w Turcji przestępstwem, za które grozi
kara do czterech lat więzienia
• Tzw. spowolnienie procesu akcesyjnego mające miejsce
w ostatnich latach jest spowodowane nie tylko
osłabieniem reformatorskiego zapału po tureckiej
stronie, ale w dużej mierze również stanowi pokłosie nie
do końca rzetelnie zbadanej sytuacji w zakresie poziomu
respektowania praw człowieka
• Prawa człowieka kontra turecki nacjonalizm    
– naruszenia praw człowieka nie wynikają tam po prostu z niewiedzy, braku dobrych praktyk, czy
odpowiedniego systemu legislacyjnego, ale przede wszystkim z panującej po dzień dzisiejszy w ludzkich
umysłach ideologii – tureckiego nacjonalizmu, a także pewnych przeżytków systemu patriarchalnego, czy
plemiennego, albo też z określonej interpretacji islamu
• Najważniejsze strefy naruszeń praw człowieka
– podstawowe strefy naruszeń dotyczą wolności słowa, prasy i wyznania, kwestii praw związków
zawodowych i kobiet, a także zwierzchnictwa władzy cywilnej nad armią
– Turcja nie ratyfikowała nadal Protokołu Dodatkowego do Konwencji NZ w sprawie zakazu stosowania tortur
(OPCAT), Rzymskiego Statutu Międzynarodowego Trybunału Karnego (ICC) oraz Europejskiej Konwencji
Ramowej o Ochronie Mniejszości
– Mimo, że pakiety reform z 2002 roku zniosły karę śmierci i stan wyjątkowy we wschodnich (kurdyjskich)
prowincjach oraz skrócony został czas aresztu, a władze zadeklarowały „zero tolerancji dla tortur”, to jednak
sytuacja zmieniła się w dużej mierze tylko w sferze teoretycznej
– Poważne wykroczenia dotyczą też praw dzieci i młodzieży. Ustawa antyterrorystyczna pozwala na sądzenie
za wspieranıe działalności terrorystycznej młodzieży powyżej 15 roku życia według tej samej procedury co
dorosłych
• W 2009 roku w tureckich więzieniach siedziało 2700 dzieci, w tym 700 przetrzymywano na podstawie Ustawy
Antyterrorystycznej
– Według danych z 2009 roku 323 osoby, z których 123 to dziennikarze, były sądzone za prezentowanie
własnych przekonań , które zgodnie z interpretacją tureckiego wymiaru sprawiedliwości okazały się „wrogie
wobec państwa”
– Niewystarczająca pod względem standardów europejskich jest również sytuacja prawna pracowników i
związków zawodowych. Ograniczone jest między innymi prawo do strajków
– Prawa kobiet i równość płci również pozostawiają wiele do życzenia. Z raportu sporządzonego w Turcji w
2009 roku wynika, że cztery kobiety na dziesięć są bite przez swego męża
Referendum konstytucyjne 2017
• 16 kwietnia 2017 r. - w ogólnokrajowym referendum obywatele
Turcji opowiedzieli się za przyjęciem poprawek do konstytucji, w
efekcie których dojdzie do radykalnego wzmocnienia władzy
prezydenta kraju
– Za zmianami opowiedziało się 51,4% głosujących
– Wynik referendum sprzyja doraźnej stabilizacji wewnętrznej
Turcji i pozwala na jej większą aktywność międzynarodową,
• w tym podjęcie kolejnej próby gruntownej rewizji stosunków
Turcji z UE
– Zmiany – od następnych wyborów
prezydenckich – 2019 r.
• 18 poprawek do konstytucji zgłoszonych przez rządzącą
Partię Sprawiedliwości i Rozwoju (AKP), wspartych
przez część posłów z opozycyjnej Partii Ruchu
Narodowego (MHP).
• radykalne wzmocnienie pozycji prezydenta.
– Obecnie – z formalnego punktu widzenia – jest to
urząd przede wszystkim ceremonialny, a realna
władza spoczywa w rękach premiera zależnego od
parlamentu; prezydent nie może należeć do partii
• W świetle przyjętych poprawek prezydent uzyska pełnię władzy
wykonawczej, urząd premiera zostanie zlikwidowany.
– Prezydent będzie mógł samodzielnie mianować wiceprezydentów i ministrów.
– Ograniczona zostanie przy tym autonomia i rola parlamentu.
– Zmianą będzie rezygnacja z dotychczasowej obowiązkowej bezpartyjności
prezydenta, co wzmocni jego zaplecze polityczne.
– Wybory prezydenckie i parlamentarne mają odbywać się tego samego dnia.
– Prezydent otrzyma możliwość omijania zgody parlamentu na uchwalanie
budżetu, a ponadto będzie mógł wydawać dekrety z mocą ustawy (o ile w danej
kwestii brak takowej regulacji).
– Będzie miał także możliwość ogłaszania stanu wyjątkowego i decydowania o
jego zakresie.
– Zmiany ograniczają także zakres interpelacji poselskich.
• Istotną zmianą jest redukcja liczby członków Najwyższej
Rady Sędziów i Prokuratorów, z 22 do 13 członków,
– przy czym 4 z nich mianować ma bezpośrednio prezydent,
– kolejnych 2 podległe prezydentowi Ministerstwo
Sprawiedliwości,
– pozostałych parlament (w założeniu zdominowany przez
partię prezydencką).
– Kompetencje silnych dotąd sądów wojskowych mają być
ograniczone do wojskowych i czasu wojny.
→ W praktyce prezydent uzyska kontrolę nad
sądownictwem.