ỨNG DỤNG ĐỊNH LÝ GAUSS

SƠ LƯỢC VỀ ĐIỆN THẾ


ỨNG DỤNG ĐỊNH LÝ GAUSS
Áp dụng định lý Gauss để tính độ lớn vectơ
cường độ điện trường tạo bởi các vật có
hình dạng đối xứng và phương của cường độ
điện trường đã được xác định trước một cách
đơn giản.
Nhắc lại định lý Gauss:
Các công thức cần nhớ:
1. Mặt phẳng rộng vô hạn tạo ra điện trường
đều và có độ lớn E=
Trong đó là mật độ điện mặt.
o = 8,86.1012 (SI) là hằng số điện.
Phương của vuông góc mặt mang điện và
đường sức là những đường thẳng song song

𝜱=∮ ⃗ ⃗
𝑬 . 𝒅 𝑨=
∑ 𝒒𝒊 cách đều.

𝜺𝒐
là tổng điện tích chứa bên trong mặt A kín.
ỨNG DỤNG ĐỊNH LÝ GAUSS
2. Hai mặt phẳng song song rộng vô hạn tích
điện bằng nhau về độ lớn và trái dấu (+Q và
 Q).
Tụ điện phẳng xem như có kích thước giữa
hai bản d rất nhỏ so với kích thước bản điện
nên điện trường giữa hai bản tụ điện phẳng
vẫn áp dụng theo công thức E =

Bên ngoài hai bản E = 0.

Giữa hai bản: điện trường đều, hướng từ bản
dương sang bản âm, và có độ lớn:

E=
 4. Mặt cầu mang điện hay khối cầu kim loại
ỨNG DỤNG ĐỊNH LÝ GAUSS
tích điện Q và bán kính R.

3. Một dây điện thẳng dài vô hạn, mật độ điện E=

dài .
E=

Bên ngoài mặt cầu hay khối cầu kim loại,

Độ lớn cường độ điện trường E chỉ phụ thuộc
vào khoảng cách r đến dây điện. điện trường có phương xuyên tâm

Phương của vectơ

vuông góc với dây
điện thẳng.
 Sợi dây điện thẳng rất dài hình trụ.
ỨNG DỤNG ĐỊNH LÝ GAUSS
Điện trường bên trong dây E = 0
Mở rộng Điện trường bên ngoài dây vẫn là E = .
Mặt phẳng rộng hữu hạn mang điện đều và
điểm tính cường độ điện gần sát mặt thì E = .
Sợi dây điện thẳng dài hữu hạn và điểm tính
cường độ điện trường gần sát dây thì E =
 Mặt phẳng rộng vô hạn với mật độ điện mặt 
ỨNG DỤNG ĐỊNH LÝ GAUSS
Mặt Gauss là mặt trụ, hai đáy (diện tích A) và
Dựa vào định lý Gauss để tìm các kết quả đường sinh với mặt mang điện. Theo định nghĩa
(chứng minh) cường độ điện trường của 3 loại  = = = 2 = 2E.A
vật mang điện đã đề cập. Theo định lý Gauss:  =
Phương pháp chung Nên 2E.A = = và

 Phương của vectơ đã được biết trước ở khắp

nơi.
 Vẽ một mặt Gauss (tưởng tượng) – là một mặt
kín chứa điểm cần tính – sao cho phương của
hoặc hoặc với mặt Gauss.
 Tính thông lượng điện trường  gởi qua mặt
Gauss đó theo hai cách: theo định nghĩa và theo
định lý Gauss.
 Trên các mặt A1 và A2 thì nên
ỨNG DỤNG ĐỊNH LÝ GAUSS

Dây điện thẳng dài vô hạn, mật độ điện dài  = E.2rh

Mặt Gauss là mặt trụ, dài h, bán kính mặt đáy Theo định lý Gauss:
r với dây mang điện điện là trục đối xứng.
Theo định nghĩa, thông lượng điện trường 
gởi qua mặt Gauss là: Vậy: E.2rh =
Hay: E =
Hoặc E =
 Bên ngoài khối cầu r > R
ỨNG DỤNG ĐỊNH LÝ GAUSS
Mặt Gauss là mặt cầu đồng tâm với mặt mang
Mặt cầu hoặc khối cầu kim loại bán kính R điện và bán kính r.
tích điện Q. Theo định nghĩa:  =
Trường hợp khối cầu kim loại (vật dẫn) khi
tích điện thì điện tích chỉ nằm trên vỏ của nó,
bên trong nó không có tích điện. Theo định lý Gauss:  =

Bên trong khối cầu r < R Vậy:

Do nên theo Hay: E =

định lý Gauss: Hoặc E =
= 0 nên
E=0
 và cùng chiều nên qo > 0.
VÀI VÍ DỤ ÁP DỤNG
Hệ cân bằng nên: + = 0
Ví dụ 1: Một mặt phẳng diện tích A = 1m2 tích Từ hình vẽ F = mg.tg nên
điện Q = 106C, phân bố đều, được đặt thẳng
đứng. Gần sát mặt phẳng đó, người ta treo = 1,152.107C.
một vật nặng 10g làm cho sợi dây treo lệch so ( = /36 rad)
với phương thẳng đứng góc  = 5o. Tìm điện
Từ hình vẽ: T =
tích qo của vật nặng đó và lực căng dây.
T = 0,0984N
Do qo ở gần sát mặt
mang điện nên điện
trường nơi đó là
E=.
Lực tác dụng lên qo
là
 Ví dụ 3: Hãy vẽ đường biểu diễn độ lớn cường
VÀI VÍ DỤ ÁP DỤNG
độ điện trường thay đổi theo trục r được
tạo bởi một ống điện dài hình trụ, bán kính R,
Ví dụ 2: Hãy vẽ đường biểu diễn độ lớn
với mật độ điện dài .
cường độ điện trường thay đổi theo r được
Nghĩa là vẽ: E(r ) =
tạo bởi sợi dây điện thẳng dài vô hạn với
mật độ điện dài .
Nghĩa là vẽ hàm số
 Nghĩa là vẽ:
VÀI VÍ DỤ ÁP DỤNG
E(r ) =
Ví dụ 4: Cho quả cầu kim loại bán kính R =
10cm, tích điện Q = 106C. Lực điện trường tác dụng lên điện tích qo là .
a. Vẽ đường biểu diễn hàm E(r), trong đó r Do qo < 0 nên và ngược chiều nhau. theo
có phương bán kính, gốc O. chiều của và hướng về tâm O.
b. Tại A có r1 = 20cm, người ta đặt điện tích
qo =  107C. Tính năng lượng cần thiết để
thực hiện dịch chuyển qo đến B có r2 = 40cm.
 là vectơ dịch chuyển của điện tích qo. Trong
VÀI VÍ DỤ ÁP DỤNG
khi đó là vectơ vô cùng bé trên trục .

Lực tác dụng lên qo là F = qo.E ngược chiều W=

di chuyển từ A đến B nên nó thực hiện công = =  2,25.103J
âm. (Công dương: hệ tự thực hiện chuyển động và
Công để thực hiện dịch chuyển đó: công âm: người ta phải cung cấp năng lượng
W= để thực hiện chuyển động đó)
(vì = )

SƠ LƯỢC VỀ ĐIỆN THẾ
Điện thế là đại lượng đặc trưng cho điện
trường về phương diện thực hiện công.
Đối với một trường lực thế, cần phải có sự
chênh lệch giá trị “tạo thế” giữa 2 điểm mới
có thể tạo nên năng lượng hoặc gây nên
chuyển động.
Giá trị “thế” tại 1 điểm không có ý nghĩa.
Thông thường, người ta quy ước một vị trí nào
đó là gốc thế (nơi đó có giá trị thế bằng 0) và
chỉ cần tính giá trị thế tại một điểm.
Thế trong trọng trường là sự chênh lệch độ cao
h giữa hai điểm.
Áp suất không khí được xem là giá trị tạo thế
trong trường gió. Sự chênh lệch áp suất không
khí tạo nên gió
Trong điện trường, “hiệu điện thế” giữa hai
điểm có khả năng gây nên dòng điện.

SƠ LƯỢC VỀ ĐIỆN THẾ
Trên mặt đường ướt dẫn điện do dây điện
rơi. Điện thế từ nguồn (điểm dây điện rơi
xuống) ra xa giảm dần.
Khoảng cách giữa hai bàn chân càng rộng
thì hiệu điện thế càng lớn và dòng điện chạy
qua cơ thể càng lớn.
Hiệu điện thế này được gọi là điện thế bước.
Ổ cắm điện 3 chân: dây thứ ba nối vỏ máy với
đất làm cho hiệu điện thế vỏ máy và đất bằng
nhau.
Các thiết bị điện mà mạch điện rất gần vỏ máy
kim loại (như máy tính bàn) hoặc có nước dễ
bị rò điện ra vỏ máy (như máy giặt, tủ lạnh,
máy lạnh,…)
Khi rò điện ra vỏ máy, điện thế vỏ máy và đất
bằng nhau nên không tạo ra dòng điện. Do đó,
không gây nguy hiểm cho cho người sử dụng.

SƠ LƯỢC VỀ ĐIỆN THẾ
Điện tích q tạo ra không gian chung quanh
nó một điện trường. Tại mỗi điểm được đặc
trưng bởi giá trị điện thế.
Trong trường hợp gốc điện thế ở  (V = 0)
thì điện thế tại M là:
VM =
r là khoảng cách từ điện tích q đến điểm M.
Điện thế tại M có thể
dương hoặc âm tùy vào
giá trị của điện tích q
Trường hợp hệ điện tích điểm qi tạo ra điện
thế tại M:
VM =
Ví dụ: Trong mặt phẳng Oxy, tại điểm
A(;0) đặt điện tích q1 = 106C và điểm
B(1,1) đặt điện tích q2 =  106C. Tính điện
thế do hệ này tạo ra tạo gốc tọa độ.
Giải: A và B đều cách O một đoạn đơn vị.
Điện tích bằng nhau và trái dấu nên V1 = 
V2. Do đó, Vo = 0.
 Cách chứng minh các công thức (Xem cách
TÓM TẮT chọn mặt kín Gauss)

Các công thức cần nhớ

Mặt phẳng rộng vô hạn: E =
Hai mặt phẳng rộng vô hạn, điện tích bằng
nhau và trái dấu: E =
Dây điện thẳng dài vô hạn: E =
Khối cầu kim loại:
E=