NAPONI I

DEFORMACIJE
 Sadržaj

01 Pojam napona 02 Glavni naponi

Veza između
05 napona i
deformacija
03 Pojam 04 Glavne
deformacije deformacije
 NAPONI
Skup vektora napona za sve ravni kroz tačku određuje stanje napona u tački.

Slika 1. Opterećeno tijelo u ravnoteži Slika 2. Dio tijela u ravnoteži pod dejstvom vanjskih i
unutrašnjih sila
 NAPONI
U presječnoj ravni, na elementarnoj površini ΔA unutar koje je tačka O, redukcijom
unutarnjih sila koje pripadaju toj površini u tački O dobijaju se glavni vektor Δ i glavni
moment Δ.

...(1)

- vektor ukupnog napona u tački O za ravan koja je definisana normalom

...(2)

...(3)
 NAPONI
Obzirom da je naponsko stanje u nekoj tački napregnutog tijela određeno kada su poznati
vektori ukupnog napona za sve presječne ravni kroz tu tačku, a takvih ravni ima beskonačno
mnogo, to se umjesto proizvoljnih presječnih ravni uzimaju ravni yz, zx i xy koje su
međusobno okomite.

Slika 3. Komponentne vekotra napona za tri međusobno okomite ravni

 NAPONI
Naponsko stanje u tački je dato preko vektora napona , , .

...(4)
...(5)

Tenzor napona
gdje su:
, , - ort vektori u pravcu x, y, z ose
, , - normalni naponi u pravcu x, y, z ose
, , - smičući ili tangencijalni naponi.
CAUCHYJEVE NAPONSKE JEDNAČINE
Za određivanje napona za proizvoljnu ravan kroz promatranu tačku napregnutog tijela,
odnosno za uspostavljanje veze između napona i površinskih sila, posmatra se elementarni
tetraedar u okolini neke tačke, čije su tri strane okomite na koordinatne ose, a četvrtu čini
površina dA, čija je normala .

Slika 4. Elementarni tetraedar izdvojen oko tačke iz napregnutog tijela

 CAUCHYJEVE NAPONSKE JEDNAČINE
Konturni uslovi napregnutog tijela u ravnoteži: Normalni napon:

...(8)
...(6)

gdje su:
...(9)

Ukupni napon na proizvoljnoj ravni: Smičući naponi:

...(7) ...(10)
 GLAVNI NAPONI
Ukupni vektor napona u opštem slučaju nije kolinearan s normalom na ravan
Π kroz izabranu tačku napregnutog tijela. Kroz tu tačku može se postaviti
beskonačno mnogo ravni i postoji jedna za koju je ukupni vektor napona,
označen sa , kolinearan s normalom U toj ravni smičući napon jednak je nuli, a
normalni je jednak ukupnom naponu.

...(11)
 GLAVNI NAPONI
Komponente ukupnog napona:

...(12)

...(13)

...(14)
 GLAVNI NAPONI
Prethodne jednačine su homogene, linearne jednačine, te da bismo dobili netrivijalno
rješenje, determinatna ovog sistema mora biti nula.

...(15)

...(16)
gdje su:
,, - invarijante tenzora napona

...(17)
 GLAVNI NAPONI
Rješenje sistema jednačina po kosinusima smjera:

...(18)

Iz omjera za svaki i uslova:

...(19)

Dobijaju se , za i = 1, 2, 3.
 GLAVNI NAPONI
U sistemu glavnih osa naponsko stanje u tački je:

...(20)

Invarijante tenzora napona izražene pomoću glavnih napona su:

...(21)
 GLAVNI NAPONI
Tenzor napona se može rastaviti na dva dijela:
• Sferni dio
• Devijatorski dio

...(22)

...(23)

...(24)
...(25)
 GLAVNI NAPONI
Sferni dio tenzora napona uzrokuje čistu promjenu zapremine, a devijatorski dio
promjenu oblika elementa.

...(26)
 GLAVNI NAPONI

Slika 5. Elementi izloženi čistom smicanju

 EKSTREMNI SMIČUĆI NAPONI
Ukupni normalni napon u funkciji glavnih napona:

...(27)

Normalni napon:

...(28)

Smičući napon:

...(29)
 EKSTREMNI SMIČUĆI NAPON
Uslov ekstrema funkcije :

...(30)

Ekstrmene vrijednosti smičućih napona i njihova suma:

...(31)
 EKSTREMNI SMIČUĆI NAPONI
U ravnima ekstremnih vrijednosti smičućih napona normalni naponi su:

...(32)

Slika 6. Glavne ravni smičućih napona pri troosnom naprezanju

 DEFORMACIJE
Deformacija se odnosi na promjenu veličine i oblika kontinuuma između početne i tekuće
konfiguracije.

Slika 7. Početna i tekuća konfiguracija

Početna(nedeformisana) konfiguracija Tekuća (deformisana) konfiguracija
 DEFORMACIJE
Ukupna deformacija = linijska deformacija (dilatacija) + ugaona deformacija (klizanje)

Slika 8. Linijska i ugaona deformacija

...(33)
...(34)
 DEFORMACIJE
Za poznavanje stanja deformacije u nekoj tački tijela nije potrebno poznavati deformacije
za sve pravce i ravni kroz tu tačku, već je dovoljno znati deformacije za tri međusobno
okomita pravca x, y, z i tri medusobno okomite ravni yz, zx i xy.

Slika 9. Linijska i ugaona deformacija osnove elementarnog paralelopipeda

 DEFORMACIJE
Dilatacije u pravcu x ose, te se analogno ovome dobijaju i dilatacije u y i z pravcim:

...(35)

...(36)
Pored promjene dužine stranice nastaje i promjena uglova između pravaca tih stranica:

...(37)
 DEFORMACIJE
Obziorm da je :

...(38)

Pri čemu je:

...(39)
 DEFORMACIJE
Ugaone deformacije (klizanja) su:

...(40)

Izrazi poznati su i kao Košijeve (Cauchy) jednačine deformacije. Iz ovih izraza se vidi da
je deformacija određena s devet komponenti, od kojih je šest različitih.
 DEFORMACIJE
Tenzor deformacije: Smičuće komponente tenzora napona:

...(41) ...(42)
 GLAVNE DILATACIJE
U svakoj tački tijela postoje tri međusobno okomita pravca, koji i nakon deformacije
ostaju okomiti, jer između njih nema klizanja. To su glavni pravci dilatacija i na njima leže
glavne dilatacije. Glavne dilatacije, kao i glavni naponi, određuju se iz kubne jednačine
koja ima oblik:

...(43)
Invarijante tenzora deformacija su:

...(44)
 GLAVNE DILATACIJE
Matrica tenzora malih deformacija napisana je pomoću glavnih dialtacija:

...(45)

Invarijante tenzora deformacija su izražene preko glavnih dilatacija:

...(46)
 VEZA IZMEĐU NAPONA I
DEFORMACIJA
Vezu između napona i odgovarajuće deformacije kod elastičnih tijela postavio je Huk
(Hooke) 1678. godine.
On je ustanovio da postoji linearan odnos između vanjske sile (opterećenja) i apsolutne
deformacije (izduženja), odnosno napona i relativne deformacije (dilatacije).

...(47)
Pri jednoosnom naprezanju štapa, npr. kružnog poprečnog presjeka ako dolazi do njegovog
izduženja, istovremeno dolazi do smanjenja njegovog poprečnog presjeka.
Uzdužna deformacija: ,
Poprečna deformacija:
Proporcionalnost između uzdužne i poprečne deformacije:

...(48)
 VEZA IZMEĐU NAPONA I
DEFORAMCIJA
Ako se radi o troosnom naprezanju, tada se može primijeniti princip superpozicije da bi se
izračunala dilatacija u pravcu pojedinih osa.
Napon uzrokuje podužnu dilataciju:
...(49)

Naponi i uzrokuju poprečne dilatacije:

...(50)

Ukupna dilatacije jednaka je sumi pojedinačnih:

...(51)
 VEZA IZMEĐU NAPONA I
DEFORMACIJA

Slika 10. Prikaz uzdužne i poprečne dilatacije

Tabela 1. Dilatacije u pravcu x,y,z ose uzrokovane naponima , ,

 VEZA IZMEĐU NAPONA I
DEFORMACIJA
Izrazi za dilatacije su:

...(52)

Izrazi za naponu su:

...(53)
 VEZA IZMEĐU NAPONA I
DEFORMACIJA
Dilatacije u pravcu glavnih osa (1), (2) i (3) su glavne dilatacije, čiji se pravci poklapaju sa
pravcima glavnih napona, te su date izrazom:

....(54)
 HVALA
NA
PAŽNJI !
Alić Husein
Čaušević Mersiha