Dolaşım Sistemi Anatomisi

Doç. Dr. Hilal Irmak Sapmaz

1
Dolaşım Sistemi

2
 Dolaşım Sistemi
(Systema cardiovasculare)
• Sindirilen gıda maddelerini organlara taşır.
• Akciğerlere alınan oksijeni tüm vücuda dağıtır.
• Metabolik atıkları ve karbondioksiti atılacağı
organlara taşır.
• Hormonları hedef organlara taşır.
• Vücut sıcaklığını korur.
• Mikroorganizmalarla savaşır.

3
 KALP ANATOMİSİ

Kalp göğüs boşluğu içinde, iki

akciğerin ön alt kısımları arasında,
mediastinum medius’ta bulunur.
T5-9 hizasındadır.

Diaphragma’nın üzerine
oturmuştur.

Pericardium adlı fibroseroz bir

kese içinde yer alır.

4
 Kardiyovasküler Sistem
Kalp (Cor):
• Göğüs boşluğu içinde
yer alan kalp 250-300 gr
ağırlığında bir organdır.
• Erkekte 280-340 gr
• Kadında 230-280 gr
• Tepesi aşağıda tabanı
yukarıda koni şeklinde
muskuler bir yapıdır.

5
• Arter (a.): (Atar damar) Kalpten kan götüren
damarlardır.
• Ven (v.): (Toplar damar) Kalbe kan getiren
damarlardır.

Kalbin eksenleri:
Uzun ekseni: 12 cm
Transvers ekseni: 9 cm
Sagittal ekseni: 6 cm

6
 Kalbin boşlukları
Kalp, dört boşluktan oluşur.
(Posterior’dan görünüş)

Atrium dextrum
Atrium sinistrum

Ventriculus sinister
Ventriculus dexter
7
 Dış Görünüş ve Komşulukları

Ba
sis
co
dis rd
cor is
si s
Ba
Margo acutus

Margo optusus

Facies sternocostalis Facies diaphragmatica

is
c ord
x
A pe
• Kalbin yüzleri:
Facies sternocostalis: Özelikle sağ
ventrikül tarafından oluşturulur.
Facies diaphragmatica: Alt arka
yüzdür. Diafragma aracılığı ile
midenin fundusu ve karaciğer ile
komşuluk yapar.
Bu yüz büyük ölçüde sol
ventrikül olmak üzere her iki
ventrikül tarafından meydana
gelir.

9
Basis cordis (Kalbin tabanı): Atriumlar
tarafından yapılır.

Apex cordis (Kalbin tepesi): Sol ventrikül

tarafından yapılır.

10
 Kalbin boşlukları
Kalp, dört boşluktan oluşur.
(Posterior’dan görünüş)

Atrium dextrum
Atrium sinistrum

Ventriculus sinister
Ventriculus dexter
11
12
• Atrium dextrum

• Ventriculus dexter: 3-5 mm duvar kalınlığı vardır.

Trabecula septomarginalis
(moderator band, Leonarda da
Vinci Kordu) : Septum
interventriculare’den m. papillaris
ant’a uzanan ve içinde ileti sistemi
lifleri taşıyan kas kabartısıdır.

13
Sağ atriuma açılan damarlar:
V. cava superior:
Baş, boyun, gövdenin üst yarısının kanını toplar.
V. cava inferior:
Gövdenin alt yarısı ve alt ekstremite’nin kanını toplar.
Sinus coronarius:
Kalp dokusunun kendi kanını toplar.
Vv. cardiaca anteriores
Vv. cardiaca minimae v. cava superior
V. marginalis dextra (Bazen)

v. cava inferior

sinus coronarius
14
 v. cava superior

• Atrium dextrum

v. cava inferior

ostium sinus coronarius

Ventriculus dexter 15
 Atrium dextrum
• Crista terminalis
• Sulcus terminalis (dış yüzde)
• Sinus venarum cavarum
• Nodus sinuatrialis
(Crista terminalis’in üst ucunda)
• Auricula dextra
• Mm. pectinati
• Septum interatriale
• Fossa ovalis
• Limbus fossa ovalis
• Valvula vena cava inferioris (Eustachian
kapağı)

18
 Atrium dextrum

• Tuberculum intervenosum (V. cava sup.

ostiumu’nun aşağı arkasında): Kanı sağ
ventriküle yönlendirir.
• Valvula sinus coronarii (Thebesian
kapağı): Atrium kasılırken kanın sinus
coronarius’a kaçışını önler.
• Tendo valvula v. cava inferioris (Todara
tendonu)
• Koch üçgeni (Trigonum nodi
atrioventriculare)
• Ostium atrioventriculare dextrum (en
büyük kapak ostiumudur)

19
• Atrium sinistrum

• Ventriculus sinister

20
• Atrium sinistrum:
3 mm kalınlıktadır. En arkadaki vv. pulmonales
odacıktır.
Kapaksız olan dört adet
pulmonel ven açılır.

• Ventriculus sinister: 8-12 mm

duvar kalınlığı vardır.
• Aort kapağının hemen altındaki
düz alana vestibulum aorta denir.

Falx septi

21
vv. pulmonales

Sol atriuma akciğerlerden O2’li kan

getiren 4 adet v. pulmonalis açılır.

22
Sağ ventrikülden akciğerlere kirli kan götüren truncus pulmonalis
çıkar. Bu daha sonra a. pulmonalis dextra ve sinistra’ya ayrılır.
Sol ventrikülden aorta çıkar, tüm vücuda O2’li kan dağıtır.

aorta truncus pulmonalis

Ventriculus
sinister
Ventriculus dexter
23
Septum interventriculare: İki
ventrikülü birbirinden ayıran
bölmeye denir.

septum interventriculare

24
Septum interventriculare
Duvarın büyük bir bölümü kas yapısındadır: pars muscularis
Üst arkadaki çok küçük bölümü membranöz yapıdadır: pars membranacea
Membranöz parça, trikuspid kapağın cuspis septalis’i tarafından ikiye bölünür.
Önde kalan kısım pars interventricularis adını alır. Burası her iki ventrikül
arasındadır.
Alt-arka kısımdaki parça pars atrioventricularis adını alır. Bu parça da sol
ventrikül ile sağ atrium arasında yer alır.
Septum interatriale: İki atriumu birbirinden ayıran bölmeye
denir.

septum interatriale

27
28
Aorta’nın ve truncus pulmonalis’in başlangıcında kanın kalbe geri
kaçmasını engelleyen kapaklar bulunur.
Aorta’nın kapağına valva aortae, truncus pulmonalis’in kapağına
valva trunci pulmonalis denir.
Bu kapakların her ikisi de üçer adet semilunar kapakçık’ tan oluşur.  

valva trunci valva aortae

pulmonalis

29
30
31
32
33
34
 Küçük (Pulmoner) Dolaşım
• Sağ ventrikülden truncus pulmonalis
aracılığı ile çıkan kirli kanın akciğerlere
gidip orada temizlendikten sonra v.
pulmonalisler aracılığı ile sol atriuma
dönmesine denir.

35
Büyük (Sistemik) dolaşım
• Sol ventrikülden aorta
ile çıkan temiz kanın
tüm vücuda dağıldıktan
sonra kirli kan olarak v.
cava sup. ve v. cava inf.
ile sağ atriuma
dönmesine denir.  

36
 Kalbin tabakaları

• Endocardium

• Myocardium

• Epicardium

37
Myocardium
Atriumları saran kas tabakası çok ince ve iki katlıdır.
Dıştaki kas tabakası transvers seyreder her iki atrium’u birlikte
sarar.
İçteki spiral kas tabakası ise her bir atriumu ayrı ayrı sarar.
 Myocardium
Ventrikülleri saran kas tabakası üç gruba
ayrılır.
Dış ve içteki kas hüzmeleri spiral şekildedir.
Dış kas tabakası her iki ventrikülü birlikte
kuşatır.
İç spiral ve orta kısımda yer alan sirküler kas
tabakaları ise her bir ventrikülü ayrı ayrı
sarar.
Orta tabakadaki sirküler lifler, ventriküllerin
basis tarafında yoğundur. Septum
interventriculare’yi yapar.
Yüzeyel spiral lifler apex’den iç kısma
geçerek vortex adı verilen girdabı
oluşturur ve papiller kasları yaparlar.
Buradan chorda tendinea ve trabecula
carnea’lar vasıtasıyla kalbin iskeletine
yapışırlar.
40
Kalbin iskeleti

41
 Kalbin İzdüşümü (Projeksiyonu)

Sağ kenar: Sağ 3. kıkırdak kostanın üst kenarı ile 6. kıkırdak kostayı birleştiren
sternumdan 1 cm uzaklıktaki çizgi
Apex: sol 5. interkostal aralıkta orta hattan 9 cm uzakta
Alt kenar: Sağ kenarın alt noktasını apex’e birleştirir
Sol kenar: Sol 2. kıkırdak kostanın alt kenarının sternum birleşiminden 1 cm sol
tarafındaki noktayı apex ile birleştiren çizgi
Sulcus coronarius: sağda 6. kıkırdak kaburganın sternuma tutunduğu nokta ile solda 3.
kıkırdak kaburganın sternuma tutunduğu noktayı birleştiren çizgi. Bu çizgi aynı zamanda
atriumlar ile ventrikülleri birbirinden ayırır.

s
ariu
3.ICA

on
cor
4

s
lcu
6

Su
5
Kalp kapaklarının iz düşümü
• Mitral (Bicuspit) (sol 4. kıkırdak kosta)
• Tricuspit (sağ 5. kıkırdak kosta)
• Valva aorta (sol 3. kıkırdak kosta alt kenarı)
• Valva trunci pulmonalis (sol 3. kıkırdak kosta)

P
A
M
T

44
 A P

T
M

45
Ostium atrioventriculare dextra: sağda ve solda 4. kıkırdak kostaların
sternuma tutunan noktalarının alt kenarları arasında
Tricuspid’in sesi sternum’un sağında 5. intercostal aralıktan dinlenir

Ostium atrioventriculare sinistra: sol 4. kıkırdak kaburganın sternumla

birleştiği nokta.
Bicuspid’in sesi orta hattan 5-7 cm solda 5. intercostal aralıktan dinlenir

Ostium trunci pulmonalis: solda 3.

kıkırdak kaburganın sternuma
tutunduğu yer
Pulmoner kapağın sesi sternum’un
solunda 2. intercostal aralıktan dinlenir

Ostium aortae: sol 3. interkostal

aralık’tan 2.5 cm sağa doğru çizilen çizgi
Aorta’nın sesi sternum’un sağında 2.
intercostal aralıktan dinlenir
Pericardium

47
pericardium

epicardium

48
49
 Pericardium
Kalbi ve büyük damarların köklerini bir torba gibi saran
fibro-seröz bir zardır.
Diafragmanın centrum tendineum’u üzerine oturur ve
buraya sıkıca yapışır.

• Pericardium fibrosum

• Pericardium serozum (iç):

Lamina parietalis
Lamina visceralis (epicardium)
Bu iki yaprak arasındaki cavitas pericardialis’te Liqour
Pericardii adlı 20-30 cm³ sıvı bulunur.

50
 Pericardium
Liqour Pericardii hastalık durumunda artar ve 50 ml’yi
geçerse perikardial efüzyon denir.
Pericardium fibrosum genişleyemeyeceği için kalbe baskı
yapar buna kardiak tamponad denir.

51
52
• Perikardium ponksiyonu (perikardiyosentez)
 Pericardium fibrosum

• 500-800 cm³ hacmi vardır.

• Lig. sternocardiaca sup. ve inf. adlı bağlarla
corpus sterni’nin arka yüzüne tutunur.

54
 Pericardium serosum
• Lamina visceralis
myocardium’u ve büyük
damarları örtüp pericardium
fibrosum’un iç yüzüne atlar. Bu
atlama sonucu iki kılıf oluşur:
• Vagina serosum arteriosum:
Aorta ascendens ile tr.
pulmonalis’i sarar.
• Vagina serosum venosum: V.
cava sup, v. cava inf ve vv.
pulmonales’i sarar. Ters J
harfine benzer.

55
 Sinus transversus pericardii

Sinus obliquus
pericardii
 Pericardium’un damarları ve sinirleri
• Pericardium fibrosum ve pericardium serozum’un lamina parietalis’i a.
thoracica interna’nın dalları olan a. pericardiacophrenica ve a.
musculophrenica tarafından beslenir. Ayrıca aorta thoracica’dan direkt
dallar (rr. pericardiaci) ve aorta thoracica’nın dallarından (rr.
bronchiales, aa. phrenica superiores ve rr. oesophageales) da dallar alır.
• Venleri, v. azygos’a ve v. thoracica interna’ya dökülür.
• Duyusu n. phrenicuslar ile taşınır. Ağrısı supraclaviculer bölgede
hissedilir.

• Lamina visceralis (epicardium) ise koroner arterlerden beslenir. Venleri,

koroner venlere dökülür.
• Duyusu kalbin otonom sinirleri ile taşınır.

58
A. thoracica interna’nın dalları

a. pericardiacophrenica
• A. musculophrenica: Son 6
kıkırdak costa’ nın arkasında
oblik olarak aşağı dışa ilerler.
Diaphragma’ yı delerek son
intercostal aralık hizasında
sonlanır. Buradaki a.
intercostalis anteriorları (7.
8. ve 9.) verir.
Pericardium’un aşağı kısmını
da besler. Arkaya giden
dalları diaphragmayı besler.
Ön dalları karın kaslarını
besler.
Kalbin beslenmesi: Kalp, aortun başlangıç kısmından çıkan koroner
arterler (a. coronaria dextra ve a. coronaria sinistra) tarafından
beslenir.

61
62
 Ramus
intervent
. ant.
Ramus marginalis dexter

Ramus interventricularis post.

 Arteria coronaria dextra

Sulcus coronarius’ta seyreder

Ramus marginalis dexter
Ramus intervent. post.
Sağ atriumu
Sağ ventrikülün büyük kısmı
Septum interventriculare’nin
1/3 arka kısmı
SA, AV düğümleri, His
hüzmesi, crus dext. ve
sin. ları besler
 Arteria coronaria sinistra

• Ramus interventricularis
ant. (LAD)
– Sol ventrikülün büyük
kısmı
– Septum
interventriculare’nin
2/3 ön kısmı
• Ramus circumflexus
– Sol atriumu besler
– Sulcus coronarius’ta
seyreder
 Kalbin venleri: Kalbin kirli kanını toplayan venlere
v. coronaria denir. Bunlar da sinus coronarius’a dökülür.
Sinus coronarius, sulcus coronarius’un arkasında yer alır.
2-3 cm uzunluktadır.

Sinus coronarius

66
 Kalbin Venleri
• V. interventricularis anterior (=V. cordis magna): Soldan açılır. En
büyüğüdür.
• V. coronaria sinistra (V. interventr. ant.’un devamıdır.)
(V. marginalis sinistra buraya açılır)
• V. coronaria dextra (=V. cordis parva): Sağdan açılır.
(V. marginalis dextra buraya açılır)
• V. interventricularis posterior (=V. cordis media): Sağdan açılır.
• Vv. ventriculi sinistri posteriores
• Vv. ventriculi dextri anteriores
• V. obliqua atrii sinistri (Marshall veni)
• Vv. cardiaca minima (Thebesius venleri) ve vv. cardiaca anteriores
(Bunlar doğrudan kalp boşluklarına açılırlar. Kalbin venöz kanının
%40’ını drene ederler.)
67
Kalbin Venleri

Sinus coranarius

v. cardiaca
magna

v. cardiaca
magna

v. cardiaca
media
 v. obliqua atrii sinistri

v. cardiaca
magna
v. cardiaca
parva

v. cardiaca media

v. post. ventriculi sinistri

Vv. cardiacae anteriores: 3-4 tane olup sağ atriuma doğrudan açılırlar.
70
Sağ atrium ile sağ ventrikül arasında ostium atrioventriculare
dextrum denilen bir delik bulunur. Bu delikte valva
atrioventriculare dextra (triküspit kapak) denilen üç parçalı bir
kapak bulunur.

valva atrioventriculare dextra

71
 Sol atrium ile sol ventrikül arasında ostium atrioventriculare
sinistrum denilen bir delik bulunur. Bu delikte valva
atrioventriculare sinistra (biküspit kapak: mitral kapak)
denilen iki parçalı bir kapak bulunur.
Bu kapaklar atriumlardan ventriküllere geçen kanın atriumlara
geri dönmesini engeller.

valva atrioventriculare sinistra

72
 Kalbin iletim sistemi
Nodus sinuatrialis (S-A nodu, Keith Flack düğümü,
PACEMAKER): crista terminalis üst ucunda bulunur.
10-20 mm uzunluk, 3 mm genişlik ve 1mm
kalınlıktadır. Dakikada ortalama 70 uyarı başlatır
Nodus atrioventricularis (A-V nodu, Aschoff Tawara
düğümü): septum interatriale’nin alt tarafında ve
sinus coronarius’un atriuma açıldığı yerin hemen
yakınında yer alır. İletimin en yavaş olduğu yerdir.
Fasciculus atrioventricularis (His hüzmesi): Septum
interventriculare’nin membranöz parçasının alt arka
kenarındadır. Trigonum nodi atrioventricularis (Koch üçgeni), AV nodun
ve bağlantılarının yerini belirler. Trigonum fibrosum dextrum’u
deler. A-V nodundan başlayan lifler 1/5 saniyelik
gecikme ile His hüzmesine ulaşırlar. Atriumlar ile
ventriküller arası tek fizyolojik bağlantıdır.
crus dextrum
crus sinistrum
Purkinje lifleri (plexus subendocardialis)
 Kalbin İleti Sistemi

Nodus sino-atrialis
Nodus atrioventricularis

74
Sempatik Parasempatik
innervasyon innervasyon

 Kalp atım hızını 

 Kalp kontraksiyonunu 
Kalp atım hızını yavaşlatır

Md. Oblongata’ da Md. Oblongata’ da

Kardiyoregulatuar Kardiyoregulatuar
(“Kardiyoinhibitör”)
(“Kardiyoakseleratör”) merkezden başlar.
merkezden başlar.
N. Vagus
SA & AV nodes
 Preganglionik sempatik ACh
nöronlar thoracal spinal
seviyede
 Postganglionik sempatik
nöronlar SA & AV nodes
 NE, NE   R
KALBİN İNNERVASYONU
  N. cardiacus superius (superficialis),
sempatikN. cardiacus medius (profundus) ve
N. cardiacus inferius (profundus) çeşitli şekillerde birleşerek
n. vagus’tan aldığı dallarla
parasempatik
-plexus cardiacus profundus ve
-plexus cardiacus superficialis’i oluştururlar.
76
Plexus cardiacus’un yüzeyel
parçası: Lig. arteriosum’un
önünde, arcus aorta’nın altında
ve tr. pulmonalis’in önündedir.
Plexus cardiacus’un derin parçası:
Lig. arteriosum’un sağında,
bifurcato trachea ile arcus aorta
arasındadır.
Plexus’tan çıkan lifler koroner
arter dallarıyla birlikte kalbe
dağılırlar.
Kalbe gelen sempatik lifler kalp
ritmini ve pompalama gücünü
arttırır, koronerleri genişletir;
parasempatik lifler ise kalp
ritmini yavaşlatırlar.