Ebalwasyon at Pagtataya Sa Pagpapasulat NG Genre

Ebalwasyon at Pagtataya
sa Pagpapasulat
ng Iba’t Ibang Genre via Learning
Module, Online o Distance Learning
EROS S. ATALIA
DE LA SALLE UNIVERSITY-MANILA
COPYRIGHT©EROS S. ATALIA AND SENARA LEARNING CONSULTANCY

Mga Pag-uusapan (Lecture 1)
1. Pilosopiya ng ebalwasyon at pagtataya
2. Ilang kritikal na isyu sa ebalwasyon at
pagtataya
3. Ang pagtukoy sa layunin at ang kinalaman
nito sa ebalwasyon at pagtataya

Mga Pag-uusapan (Lecture 2)
1. Labas-sa-tekstong output
2. Ang katangian at elemento ng mga tekstong
isinusulat
3. Paano pahahalagahan ang mga tekstong ito?
4. Paano gagawan ng rubrics?

Pilosopiya
ng Ebalwasyon
at Pagtataya
LECTURE 1
Back to Basics
Kung ano ang layunin, yun dapat
ang nililinang sa aralin at yun din
ang hahanapin o susukatin ng test
Halimbawang Layunin
1. Napagsusunod-sunod (banghay)ang pangyayari sa akda
2. Natutukoy ang pahiwatig sa akda
3. Nahihinuha ang talinghaga sa akda
4. Naipahahayag ang saloobin sa binasang akda
5. a. Nakasusulat ng maikling sanaysay bilang reaksyon sa nabasang akda
b. Nakasusulat ng sariling dagli
c. Nakagagawa ng tulang may tatlong saknong, may tig-apat na linya at may
tugma
Therefore
Pinag-aaralan ang kalikasan ng banghay, talinghaga,
pahiwatig at posibleng output (sanaysay, dagli, tula).
Itinuturo ito, nagkaroon ng talakayan, gumawa ng mga
pagsasanay, nagpakita ng mga modelo saka aalamin ng
teacher kung nalaman nga students ang banghay, pahiwatig,
talinghaga at elements ng expected output (tula, sanaysay,
dagli) batay sa layunin.
Mag-concentrate muna
tayo sa layunin 1,2 at 3.
Layunin:
1. Napagsusunod-sunod (banghay)ang
pangyayari sa akda
Text-based ang objectives 1,2 at 3.
Ano ang ibig sabihin ng text-based?

Pwede ba ang opinion?
Pwede bang kanya-kanya tayo ng
interpretasyon?
Ano ang naging problema natin sa pagkakaalam
natin sa HOTS (Higher Order Thinking Skills)?
Try Natin Ito
Napansin nyang gusto lumabas ng bahay ng kanyang anak na si Pedro. Medyo makulimlim.
“Kung lalabas ka, aba, mag-ingat ka, dala ka ng payong. Baka ka maulanan. Sipunin ka pa.”
Nginitian nya lang sya ng anak habang abala naman sya sa pagpapasok ng ng sinampay.
“Abala pa ang payong, Nay. Saglit lang ako sa tindahan. Magpapa-load lang.” agad tumakbong
papalabas.
Hindi pa nya natatapos ang tinutuping damit, salitan ang kulog at kidlat. Pagkaraa’y bumuhos ang
ulan. Sumungaw sya sa bintana. Inaninag ang anak.
Maya-maya pa’y nakita nya itong tumatakbong pauwi. Basang-basa.
“Okay lang, Nay, nakapag-load naman ako.”
Tungkol saan ang kwento? Pwede bang… ‘para
po sa akin, tungkol po ang kwento sa…
1. …panaginip ni Pedro. Ang ulan sa panaginip nya ay tungkol sa mga
pagsubok sa buhay
2. … pagiging bakla si Pedro. Ang paglabas nya ng bahay kahit
umuulan, nagpapatunay na nag-out si Pedro sa kabila ng mga
pangkukutya.
3. … pagpapalaglag ng Nanay. Wala talagang Pedro. Imahinasyon nya
lang yun.
4. … hindi magandang relasyon ng Nanay at ng anak nitong si Pedro
Tandaan:
Nakabatay ang quality ng sagot ng
students sa quality ng tanong ng
teachers. Nakabatay ang quality ng
tanong ng teachers sa pagkakaintindi ng
teachers sa mismong text at kung paano
nya to ituturo sa students.
Review 101
Ano ba ang hinahanap sa literature?
Kadalasang tatlo ang pinag-uusapan sa anumang

literary piece:
Maganda ang sinasabi (content, subject matter)
Maganda ang pagkakasabi (form, literariness)
May bagong sinasabi (new take, insight)
Ano Ang HOTS?
Higher Order Thinking Skills.

Hindi aral.
Hindi kaisipan lang.
Ano ang HOTS sa literature?
Nagagamit ang malawak at malalim

na pang-unawa sa content
(nilalaman), form (anyo) at kaisipan
(insight/new take) para
mapahalagahan ang isang akda.
Meaning, napag-uugnay-ugnay ang
content, form at insight para
mapataas ang uri ng pagtatanong.
May Tama at Mali Bang Sagot sa
HOTS?
Isang malaking
‘Oo’
Remember
Nakabatay ang sagot sa HOTS sa:
malawak at malalim na pang-unawa sa
content (nilalaman), form (anyo) at
kaisipan (insight/new take)
Paano Malalaman ang Tamang Sagot?
May balidasyon o beripikasyon sa datos
o impormasyon kaya nasusukat ang
pagiging tama o mali ng sagot ng
estudyante (layunin 1, 2 at 3)
Balikan natin ang layunin, then buo tayo ng
tanong batay sa mga susunod na
halimbawang teksto.
Layunin:
1. Napagsusunod-sunod (banghay)ang
pangyayari sa akda
For sale: baby shoes, never
worn.
– Ernest Hemingway
Magbuo Tayo ng Tanong
Tungkol saan ang kwento?
1. Banghay (ano ang nangyari)
2. Pahiwatig (mga palatandaan, clues etc)
3. Hinuha (mga pangyayari at paklatandaan) unsaid

"It's very hard to live in a studio apartment in San
Jose with a man who's learning to play the
violin." That's what she told the police when she
handed them the empty revolver.

-Richard Brautigan, 'The Scarlatti Tilt’
Revenge of the Lawn, 1974, Picador.
Magbuo Tayo ng Tanong
Tungkol saan ang kwento?
1. Banghay (ano ang nangyari)
2. Pahiwatig (mga palatandaan, clues etc)
3. Hinuha (mga pangyayari at paklatandaan) unsaid

Daisy on the Bridge-
David Francis
Anong dapat natin matutunan sa mga
tekstong pinag-usapan?
Lahat ng tanong, malalim at mababaw,
nakatali sa pang-unawa natin sa teksto.
Kaya pwedeng balikan kung tama o mali
ang sagot ng estudyante kahit gaano
kababaw o kalalim ang sagot ng mga
ito.
Paano Higit na
Maiintindihan ang
Text?
Mga Bahagi ng Teksto
na Tatalakayin
Pre-Text
Sub-Text
Context
Sign Posts
Ang papel ng ‘said’ para maunawaan ang
‘unsaid’
Pre-text, Sub Text at context
Pretext– iba ang sinasabi sa talagang gustong sabihin, idinadahilan na
lang (minsan, maituturing na pagtatago)
Subtext-- ang nakapailalim na kahulugan, hindi masyadong sinasabi o
hindi masyadong halatang kahulugan
Context– mga naunang text, pangyayari, mga bagay na humuhubog o
pumapalibot sa text, mga magkakaugnay na kundisyon, o kapaligiran
Sign Posts
Salita/mga salita o bagay sa texto na

makapagbibigay ng mas malalim na
diskuro, pre-condition, o
magbubunyag ng pagpapakahulugan
sa paraang hindi masyadong halata
sa text
Ang Kadalasang Pagbabasa ng Akdang Pampanitikan
Over reading – wala sa text (pre, sub or context) pero

inilalagay ng mambabasa
Hal. Sumalagmak kami at nanigarilyo sa lilim ng isang
payat na punungkahoy na nakatubo sa tabi ng kambal
na punso. – Lugmok na Ang Nayon (Edgardo Reyes)
Reader. Ahhh. Ang dalawang punso ay ang
magkaibigan na sina Vic at tagapagsalaysay
Under reading- kapos o kulang ang
narating sa pagpapahalaga sa text,
dahil hindi naisaalang-alang ang iba
pang bahagi ng text.
Close reading
... is about pausing, and looking at the precise techniques, dynamics,
and content of the text. It’s not reading between the lines, but
reading further and further into the lines and seeing the multiple
meanings a turn of phrase, a description, or a word can unlock.
https://www.york.ac.uk/english/writing-at-york/writing-resources/
close-reading/
Close Reading
Pagbibigay ng kakaibang atensyon sa
ugnayan ng mga salita na bumubuo sa
teksto, hindi lang sa kung ano ang sinasabi
ng teksto (nilalaman), pero kung paano rin
sinasabi ng teskto ang dapat nitong
gampanan (anyo).
Meaning
Superiority muna ng text (mula literal hanggang
metaporikal) bago ang kani-kaniya nating
pagpapakahulugan (ano ang dating ng teksto sa nagbasa)
Huhubarin ng nagbabasa ang kanyang politika, ideolohiya,
relihiyon etc para hindi maging sagabal sa pag-intindi ng
teskto
Kapag naiintindihan na ang akda, saka na
pwedeng ibangga ang sinasabi ng akda sa
politika, ideolohiya, relihiyon etc (sa
madaling salita, “Ano ang kaisipan ng
kwento? thing”
There4
Dapat maging malinaw ang pinagkaiba ng
'anong lente ang gagamitin sa pagsusuri ng text
(feminism, Marxism, Ideological State
Aparatuses, Nihilism, Moralistiko, Post-Modern
etc)' sa 'pag-intindi/pag-aaral sa teksto (literal
hanggang metaporikal)' bilang akdang
pampanitikan
Mga Dapat Muling Bisitahin sa
Pagtataya
• Hindi dahil nagsisimula ang tanong sa ‘sino,
ano, saan, kailan’ mababaw na ito.
Hal. Sino sa dalawang anak na lalaki ng Hari ang
dapat una nyang sagipin sa pagkakalunod? Ang
matalino ngunit may masamang ugali o ang
mabait ngunit walang kakayahang mamuno?
• May binabagayang test para mas epektibong
masukat ang dapat masukat.
Hal. Objective exams para sa remember,
understand, apply, analyze
Pero kapag evaluate and create na, malamang
hindi na aangkop ang objective exams.
Kung evaluative and creative ang output, dapat malinaw sa teacher na posibleng
hindi magtugma ang sagot ng sudent sa inaasahan ng teachers.
Hal.
Tignan ang pinagkaiba ng dalawang tanong:
Bakit mali ang ginawang pagpatay ni Tata Selo kay
Kabesang Tales vs. Makatwiran ba ang pagpatay ni Tata
Selo kay Kabesang Tales?
Tignan natin ng tanong na ito
(lumabas sa LET Exams, kakainis)
Sino sa mga sumusunod na tauhan ni Rizal ang

kumakatawan sa Filipina?
a. Donya Victorina De De Espedana
b. Maria Clara
c. Sisa
d. Huli
Bakit Dapat Magkaroon Pa ng
mas Maraming Efren ‘Kuya Ef’
Penaflorida?
Kung opinionated ang tanong,
opinionated din ang sagot. Walang
tama at mali. Eh, ano ang
tsetsekan? Ano ang susukatin?
Balik tayo sa Layunin # 4
Naipahahayag ang saloobin sa
binasang akda
Paano ito susukatin?
1. Dapat batay pa rin sa pagkakaintindi sa teksto
ang hahanapin sa ipahahayag ng estudyante
2. Gaano kahusay ang pagkakabuo ng
argumento, retorika, diskurso ng estudyante sa
kanyang saloobin
3. Hindi kailangan parehas ang saloobin o posisyon ang
teacher at estudyante
4. Kahit gaano karadikal, ka-out-of-this-world ang
sagot… wala tayong magagawa. Opinyon yun, eh. Ang
importante, kaya bang iproseso ng teacher ang mga
kontrobersyal na posisyon ng estudyante
i.e. Saving The Planet by George Carlin
https://www.youtube.com/watch?v=TqaEE9vzV2M
Punta na tayo sa
5. a. Nakasusulat ng maikling sanaysay bilang
reaksyon sa nabasang akda
b. Nakagagawa ng tulang may tatlong
saknong, may tig-apat na linya at may tugma
c. Nakasusulat ng sariling dagli
Balikan natin ang katangian ng pinapagawa
sa 5a, 5b at 5c.
Lahat ng mga ito, genre ng panitikan.
Therefore, anumang pinapasulat sa genre,
hahanapin natin ang tatlo pa rin: form,
content at insight
Dahil ‘malikhaing pagsulat’ ang pinag-uusapan
Dalawang elemento ang pinag-uusapan dito:

Pagsusulat at Malikhain
Una, dahil pagsusulat (ng mga literary genre) ang
pinag-uusapan, may hihinging kumbensyon,
standard etc ang bawat genre (kailan nagiging tula
ang tula, kwento ang kwento, dula ang dula etc).
Pangalawa, kailan nagiging maganda ang tula, kwento, dagli
etc.
Ikatlo, paano ito ituturo. Yung una at ikalawa, may
presupposition na dapat alam na ito ng students at teachers.
Talaga bang alam na ng teachers at ng students ang basic na
elemento saka ang artistic requirements ng bawat genre
kung sa undergrad hanggang graduate school,
pinagtatalunan pa rin ito?
Paano kung may magpasa ng ganito?
Ito tayo,
Ako, ito, tayo* Tayo ito.
Dahil tayo…
Ako ito, Ikaw at ako
Ito ako. Ako at ikaw.
Ikaw ‘yan, ‘Yan tayo.
‘yan ikaw.
Yung ikatlo (Paano ituturo), sakaling na-solve na ang
issue ng element at artistic requirements, paano
maituturo ang mga ito na hindi mauuwi sa
pagbabalik sa issue ng elements at artistic elements
ng bawat genre.
Paano ang bago, habang at pagkatapos magsulat?
Pagsisimula ng Teacher sa Sarili
(Mga pwedeng itanong sa sarili)
1. May karapatan ba akong magpasulat kung
ako mismo hindi nagsusulat?
2. Kaya ko bang ipagawa sa students ko ang
mga bagay na ako mismo hindi kayang gawin?
3. Gaano na karami ang nabasa ko (mga
sample ng bawat genre) at patuloy ba akong
nagbabasa?
4. Kapag may student na nagtanong ng
“Ma’am/Sir, pwede pong mabasa or
mahiram ang mga nasulat nyo para po
may model kami?”, ano kaya ang isasagot
ko?
5. Dapat ba may Palanca, Pulitzer or
Nobel ang nagtuturo ng pagsusulat?
INTRODUKSYON SA
PAGPAPASULAT
Introduction to Creative Writing
 WEEK 1
 DAY 1 (90 minutes)
 Introduction and Syllabus/Learning Design Discussion (15 mins)
Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

ACTIVITY 1 (5 mins)
Creative influences
Maglista ng tiglima ng mga sumusunod:
A. Paboritong binabasa (hard copy or e-copy): libro, magazine,

newspaper, comics, manga, wattpad, fan fiction etc.
Copyright©Eros
COPYRIGHT©EROS S. Atalia
S. ATALIA ANDandSENARA
Senara LEARNING
Learning Consultancy
CONSULTANCY
Activity 1- Creative Influences
B. Pinapakinggang music: artist or genre

Activity 1- Creative Influences
C. Pinakamagandang pinanood na pelikula, tv series, Netflix, etc

ACTIVITY 2
I -share sa klase ang nilista.
Activity 3
Pansinin ang mga nilista mo. Ano ang napansin mo

sa sinabi ng klase nyo? Local or foreign ba ang
mga ito? Pop or alternative? Indie or mainstream?
Ano ang gustong sabihin ng mga ito bilang source
ng iyong entertainment? Posible kayang
makaimpluwensya ang mga ito sa future creative
projects mo?
Activity 4
Ano ang naging background mo sa creative

writing? May mga na-publish ka na ba? Active ka
ba sa pagpo-post sa iba’t ibang social media
platform (facebook, twitter, Instagram, wattpad
etc)?Paano mo nakikita ang posibleng koneksyon
ng mga creative influences sa pagsusulat?

PAGDISKUBRE O
PAGKILALA NG
MANUNULAT SA
KANYANG SARILI
Activity 1:
 Panoorin ang video
https://www.youtube.com/watch?v=GV16rTcfXOU

Activity 2:
Sagutin ang mga sumusunod:

Activity 2:
Bilang nagsisimulang manunulat, paano mo

sasagutin sa loob ng isa o dalawang sentences ang
mga sumusunod? Keep your notes sa pagsagot dito,
gagamitin pa uli ito sa mga susunod na activity.

Mga Tanong para sa manunulat
1. Bakit ka nagsusulat/magsusulat?
2. Para kanino ka nagsusulat/magsusulat?
3. Bakit ka dapat basahin?

Mga Tanong ng Manunulat para sa sarili
1. Ano ba talaga ang pagtingin ko sasarili ko at sa mundo?

2. Ano ang gusto kong sabihin sa mundo
3. Paano ko sasabihin sa mundo ang gusto kong sasabihin sa mundo?

Activity 3:
 Dahil basic ang ‘show don’t tell’ sa creative

writing, ano ang hindi sinasabi sa example mula
sa video na…

For sale: baby shoes, never worn.– Ernest
Hemingway

Nag-almusal mag-isa,
Kaning lamig, tinapa;
Nahulog ang kutsara…
Ikaw na sana, Sinta.

--E.J. Galang

"It's very hard to live in a studio apartment
in San Jose with a man who's learning to
play the violin." That's what she told the
police when she handed them the empty
revolver.

-Richard Brautigan, 'The Scarlatti
Tilt',from Revenge of the Lawn, 1974,
Picador.
Activity 4
Pumili ng isa o ilang linya mula sa paborito mong
kanta, pelikula, tv series (balikan ang mga creative
influence) na sa tingin mo, pasok sa ‘show don’t
tell.’

EXAMPLE
Words are flowing out
Like endless rain into a paper cup
They slither while they pass
They slip away across the universe
Pools of sorrow, waves of joy
Are drifting through my opened mind
Possessing and caressing me.
Across The Universe—The Beatles

EXAMPLE
Ang natutuwang baliw, yaman ay pinagyabang
Dahil ari niya raw, ang araw pati ang buwan
May isang sa yaman ay, salapi ang hinihigan
Ngunit ang gintong baul, panay kasalanan ang laman

Sino Ang Baliw-- Music and Lyrics: Elizabeth Barcelona

Panimulang Lecture
sa Pagpapasulat
LECTURE 2
CREATIVE WRITING
(A JUMPSTART)
eros s. atalia
Remember:
Kadalasang tatlo ang pinag-uusapan sa
anumang literary piece:
Maganda ang sinasabi (content, subject
matter)
Maganda ang pagkakasabi (form, literariness
May bagong sinasabi (new take, insight)

Ano ang isusulat sa:
object Kaya bang isulat?

ballpen ?
bundok ?
coffee ?
ulap ?

Paano isusulat ang:
Subject Pwede bang isulat?
love ?
peace ?
justice ?
poverty ?

Paano gagawin?
subject object
Malaki Maliit
Abstract Concrete
Unlimited ang Limited ang masasabi
masasabi
grand narratives Unimposing
narratives
Tell Show

I-consider
 Mas specific, mas nagiging unibesal ang bisa

 Kapag malalaki ang paksa, malalaki rin ang sasabihin
kaya nauuwi sa motherhood statement kaya halos pare-

parehas ang sinasabi ng mga bata

 Do away with malalalim na salita (iba ang malalim na
salita sa matalinghaga)
 Tigilan na ang mga formulaic na ‘paano sinisimulan ang
talata?’
 Isang tanong, kotasyon, bahagi ng kanta etc
 Sino ba ang audience ng students? Teacher o ang
mundo?

Objectifying the subject/
Subjectiying the Object

Sample Work

Mistake (subject)
Paano mo gagawan ng tula ang

mistake/pagkakamali?

Paa (object)
Paano mo gagawan ng tula ang

paa?

 CHEN Ko Hua 陳克華 (poet, fiction writer,
painter; Taiwan) studied at Taipei Medical
University and Harvard Medical School; he
now practices as an ophthalmologist at the
Taipei Veterans’ General Hospital. He is the
author of more than twenty volumes of poetry;
his collection [Tears of Ignorance] was
recently translated into Japanese. His work
often addresses LGBTQ issues. His
participation is made possible by the Taiwan
Ministry of Culture.

Mistake 錯誤
by Ko Hua Chen
錯誤
你從一整塊錯誤切下
一小塊錯誤
再仔細包裹好。一切是如此
正確無誤 ---
像一小片餅乾
包在一條乾乾淨淨的手帕裡
再擱進大衣外套的口袋
像尋常上班族的那樣

正確無誤地走在上班的康莊大道上
口袋裡所有可能出現的零碎之物
像擠在地鐵裡動彈不得且
在緊急需要時永遠
一樣也找不到 ---
然而錯誤永遠
適時出現 ---
當這個世界的手伸進了你的口袋
觸碰到了那塊
錯誤。

Mistake
(Translated by Eileen Cham/Ko Hua Chen/Xavier Lin)
You cut a slice of mistake

From a big cake of mistakes
And wrap it up beautifully. Everything is so
Perfectly correct –
Like a bite-sized cookie

Wrapped in a clean handkerchief
You slip it into the pocket of the over coat
As any nine-to-five office clerk would do.

You walk correctly on the sidewalk of Happiness Boulevard to the office.
Your pocket is full of all kinds of crumbs jostling each other
Like passengers on a crowded metro, and
Never to be found
When they are needed most.
But your mistakes will always be there,

Right on cue,
When the hand of the World reaches inside your pocket
And touches that slice of
Mistake.
Putol
Michael Coroza
May kanang paang

putol
sa tambakan
ng basura.
Naka-Nike.
Dinampot
ng basurero.
Kumatas
ang dugo.
Umiling-iling
ang basurero't
bumulong, "Sayang,
wala na namang kapares."

Ang Madalas Nating Pinapasulat

Walang Kamatayang…
Sulatin Pormal
Liham Pangkaibigan
Liham Pangkalakal
Liham Paumanhin

Sa Sulating Pormal
 June- Ano ang ginawa ko noong nakaraang bakasyon
 July- Buwan ng Nutrisyon
 August– Buwan ng Wika
 September- Buwan ni Maria
 October- United Nations
 November- Araw ng mga Patay

 December- Dear Santa Claus
 January– New Years Resolution
 February- Valentines Days
 March- Anong Gagawin ko sa Darating na
Bakasyon/Fire Prevention Month

Real World?
 Liham Pangkaibigan
 Liham Pangkalakal
 Liham Paumanhin

Ano’ng Problema sa Ganitong Nakagisnan?
 Malalaki, gasgas, minsan abstrakto ang paksa
 Minsan, malayo sa immeadite na karanasan ng
mga bata
 Pare-parehas sila ng sasabihin
 Maling spelling, grammar ang hinahanap pero yun
ba ang dahilan ba’t nagpapasulat

Re-consider
 Mas specific, mas nagiging unibesal ang bisa

 Kapag malalaki ang paksa, malalaki rin ang sasabihin
kaya nauuwi sa motherhood statement kaya halos pare-

parehas ang sinasabi ng mga bata
 Do away with malalalim na salita (iba ang malalim na
salita sa matalinghaga)
 Tigilan na ang mga formulaic na ‘paano sinisimulan ang
talata?’
 Isang tanong, kotasyon, bahagi ng kanta etc
 Sino ba ang audience ng students? Teacher o ang
mundo?

 Try natin ito

CNF
(Personal/Confessional Essay)

Bakit CNF ang inuna natin?

Saan nanggaling?
 Personal journalism
 Literary journalism
 New journalism
 Creative non-fiction (a term coined by Theodore A. Rees
Cheny)

Ano ang CNF
 This type of writing, begins with the facts, but does much
more. It elaborates on the facts, interprets them, and more
significantly, presents them in an interesting and engaging way.
It is a “more imaginative approach to reporting.” (Hidalgo
from Cheney, 2003)
Bakit CNF
 May bagong uri na kasi ng mambabasa na mas edukado at mas
nagbabasa
 Higit sa balita, makapasok ang mambabasa sa sensibilidad ng nagsusulat
kaya laging present ang “the I”
 Napakamalikhain na parang nagkukwento ang nagsusulat pero sa totoo
lang, siya ay nag-uulat

Kung ganoon
 Writing creative nonfiction requires the skill of the
storyteller and the research ability of the reporter
(Hidalgo 2003)
 At ang nagsusulat ay kapwa alam ang craft ng fiction at
journalism

Objective na Paglalarawan
Makikita ang Malacanang Palace sa

Mendiola, malapit sa Ilog-Pasig.
Napapaligiran ng mga bakal na bakod, barbed
wire at may mga bantay na sundalo, aso at
tangke. Maraming puno’t halaman sa paligid.
Kulay puti ang pintura ng Palasyo

Subjective na Paglalarawan
Nakahimlay ang Palasyo ng Malacanang sa

makasaysayan at amoy-dugo-pang kahabaan
ng Mendiola at malapit sa halos nabubulok na
Ilog Pasig. Napansin ko kung paano
nagpapakita ng katatagan ang mga bakal na
bakod, nanakot ang barbed wire at walang
emosyon ang mga aso’t sundalong bantay.

Gaya ng mga tangke … malamig din ang
damdaming namamayani sa kapaligiran. Nanonoot
ito sa aking buto. Waring sinasala ng mga puno’t
halaman ang dumi sa paligid. Hindi tulad ko.
Mistulang higanteng nitso ang Palasyong
napipinturahan ng puti. Parang nagsasabing
malinis ang labas, ngunit may nabubulok sa loob.
Literariness
 Subjectifying the object or objectifying the subject
 The more specific, mas nagiging universal
 Show don’t tell
 Don’t preach, editorialize or moralize
 What is the unsaid?
 Significant human experience: humanizing the world

Paggamit ng teknik ng fiction
 Characterization
 Dialogue
 Plot/sub-plot (back story)
 Paglalarawan at detalye
 Naamoy
 Nakikita
 Nalalasahan
 Nararamdaman/Nahahawakan
 Naririnig
Paggamit sa Teknik/elemento ng tula
 Organic unity
 Play of sounds/words
 Centripetal/centrifugal imaging

Sample

#SinglesRepresent #NoToJustOne #IDeserveAnExplanation
Giselle Dela Cruz
https://www.facebook.com/giselledc
(with permission from the author)

"Oo na! Ako nang walang boypren!" First time kong mapasigaw sa mall, at
sa Glorietta pa.
Paano napadaan ako sa McDonalds kanina at tuwang-tuwa na makakita
ang bagong flavors nila. Wow, Red Velvet float! Taray, Strawberry Kiss
Oreo Sundae! Love is in the air nga talaga.
Tas nakita ko 'tong price. Teka, teka, teka. Ano 'tong nakasulat, 'by the
pair' at 'just one'? Kapag 2 ang binili mo makakamura ng ilang piso, at kapag
isa lang ang bibilhin mas mahal.
At look, ang term na ginamit ay 'Just one'. Just. One. Grabe ang sakit!
Paano ang direct translation nito sa Filipino, 'Isa lang'.

Ouch. Medyo brutal ah.
Eh kung pinangalanan na lang nila na 'single order' o 'happily
single'? O kaya, 'Mag-isa pero kaya pa!', "Loving myself before I love
somebody else," o "Naghihintay ng tamang panahon, tamang rason at
tamang tao".
Just one? Bakit parang kaming mga single pa ang nagkulang? At
tignan mo ang presyo, mas mapapamahal ka pa pag mag-isa ka lang, so
ano, kami na naman talo? Talo na nga sa pag-ibig magbabayad pa kami
ng extrang 2 pesos para sa ice cream?

Susmarya, kasalanan ko pa ata na single ako. Paano oorder ang mga
kapwa kong singles nyan, "Miss isang sundae, just one. Iniwan kasi ako
sa ere ng nililigawan ko" o "Ate isang cone please, 'yun pang-single
kasi pinagpalit ako ng mahal ko" o "Kuya, malamig na Mcfloat na
pang-isa, sobrang sakit na kasi pakiramdam ko natutunaw na 'tong puso
ko."

Pambihira Mcdo, kaya nga ako bibili ng ice cream para maibsan ang
lungkot at sakit. Bibili ako ng ice cream dahil malamang walang
magbibigay ng bouquet ng roses o box ng chocolates sa Valentine's. Bibili
ako ng ice cream dahil umaasa akong makakatikim ng kaunting tamis ang
bitterness na bumabalot sa pusong ito. Pero ano, ipaparamdam mo pa sa
akin na mas malala ang walang syota?
Oo, galit ako. Hindi dahil wala akong kalandian sa Valentine's na
pabebeng kumakain ng ice cream niyo, kundi tinawag niyo kaming "Just
One" at papabayarin pa ng mas mahal kaysa sa mga nakahanap na ng
kanilang The One.

Online Source na Pwedeng Gawing Modelo
 https://thepost.net.ph/opinion/letters-of-youth/si-ate-reg/
 http://panitikan.ph/2020/06/09/ang-autobiografia-ng-ibang-lady-gaga/
 http://panitikan.ph/wp-content/uploads/2020/07/sagad-sa-buto.pdf
 https://thepost.net.ph/opinion/letters-of-youth/tunay-na-diwa-ng-buwa
n-ng-wika/

 End of Lecture 1
Ilang hinahanap sa tula
para masabing ang tula
ay tula
eros s. atalia
De La Salle University-Manila
Visprint Inc.
Credits to the owners of
pictures used
in this presentation.
No copyright
infringement intention.
Paano kung may magpasa ng ganito?
Ako, ito, tayo*
Ako ito,
Ako at ikaw.
Ito ako.
‘Yan tayo.
Ikaw ‘yan,
by Boy Hugoat
‘yan ikaw.
Ito tayo,  Tula ba ito?
Tayo ito.
 (*Imbento ko lang po ito, wag
Dahil tayo… seryosohin)
Ikaw at ako
Tanaga
Kaning lamig, tinapa;
Nahulog ang kutsara...
Ikaw na sana, Sinta.
Edgar JC Galang
Ano ang ilang hinahanap sa tula
 May literal/konkretong sitwasyon (poetic situation)
 Imagery (central image and organic unity)
 Hindi lang pagtatala ng images/cataloging of images)
 May musikalidad/musicality
 Pagpapakita at hindi pagsasabi (show don’t tell)
 Iba pang gustong sabihin (pahiwatig/methapor)
 Objective correlative (hindi lang expression, pero kayang mag-
evoke ng damdamin)
Parting Ways– Subject
Alin sa dalawa ang mas creative at poetic?
Kung hindi man tayo hanggang dulo Kapeng aking tinitimpla
Wag mong kalimutan Lagi ngayong lumalamig
nandito lang ako Hindi ko malaman kung kulang sa tamis
laging umaalalay Tasang walang kibo sa aki'y nakatitig
hindi ako lalayo Ako't siya'y naghihintay masagi ng iyong
Dahil ang tanging panalangin ko ay ikaw bibig
-- Kung hindi man tayo by Silent -- Wag Kang Mag-alala by Flippers
Sanctuary
Balik Tayo sa:
ano ang ilang hinahanap sa tula
 May literal/konkretong sitwasyon (poetic situation)
 Imagery (central image and organic unity)
 Hindi lang pagtatala ng images (cataloging of images)
 May musikalidad (musicality)
 Pagpapakita at hindi pagsasabi (show don’t tell)
 Iba pang gustong sabihin/pahiwatig (methapor)
 Objective correlative (hindi lang expression, pero kayang mag-
evoke ng damdamin)
Mistake (subject)
Paano mo gagawan ng tula

ang mistake/pagkakamali?
Paa (object)
 Paano mo gagawan ng tula

ang paa?
 CHEN Ko Hua 陳克華 (poet, fiction writer, painter;
Taiwan) studied at Taipei Medical University and
Harvard Medical School; he now practices as an
ophthalmologist at the Taipei Veterans’ General
Hospital. He is the author of more than twenty
volumes of poetry; his collection [Tears of Ignorance]
was recently translated into Japanese. His work often
addresses LGBTQ issues. His participation is made
possible by the Taiwan Ministry of Culture.
Mistake 錯誤
by Ko Hua Chen
錯誤
你從一整塊錯誤切下
一小塊錯誤
再仔細包裹好。一切是如此
正確無誤 ---
像一小片餅乾
包在一條乾乾淨淨的手帕裡
再擱進大衣外套的口袋
像尋常上班族的那樣
正確無誤地走在上班的康莊大道上
口袋裡所有可能出現的零碎之物
像擠在地鐵裡動彈不得且
在緊急需要時永遠
一樣也找不到 ---
然而錯誤永遠
適時出現 ---
當這個世界的手伸進了你的口袋
觸碰到了那塊
錯誤。
Mistake
(Translated by Eileen Cham/Ko Hua Chen/Xavier Lin)
You cut a slice of mistake

From a big cake of mistakes
And wrap it up beautifully. Everything is so
Perfectly correct –
Like a bite-sized cookie

Wrapped in a clean handkerchief
You slip it into the pocket of the over coat
As any nine-to-five office clerk would do.
You walk correctly on the sidewalk of Happiness Boulevard to the office.
Your pocket is full of all kinds of crumbs jostling each other
Like passengers on a crowded metro, and
Never to be found
When they are needed most.
But your mistakes will always be there,

Right on cue,
When the hand of the World reaches inside your pocket
And touches that slice of
Mistake.
Putol
Michael Coroza
May kanang paang

putol
sa tambakan
ng basura.
Naka-Nike.
Dinampot
ng basurero.
Kumatas
ang dugo.
Umiling-iling
ang basurero't
bumulong, "Sayang,
wala na namang kapares."
Naintindihan ba ang tula kahit hindi kinikilala
ang may akda?
So, ano nga ang hahanapin o paano bibigyan
ng grade?
 Ano ang nangyayari sa literary circle like Palanca, Talaang
Ginto, Philippine Graphic, NCCA, Manining Miclat etc
 Ano ang ginagawa sa classroom?
Gabay lang po ito, hindi batas
Gaya ng anumang akdang pampanitikan, hahanapin natin

ang:
1. Maganda ang pagkakasabi
2. Maganda ang sinasabi
3. May bagong sinasabi sa lumang mga paksa o bagay
(optional ito lalo na kung medyo bagets pa ang students)
or insights
Maganda ang pagkakasabi
(literariness) o form
Form (how something is said)

May literal/konkretong sitwasyon?
May imagery ba (central image and organic unity)?
Hindi lang ba nagtatala ng images (magiging guilty sa cataloging ng images)?
May musikalidad ba?
Nagpapakitaba at hindi nagsasabi?
May iba pa bang gustong sabihin (pahiwatig)?
Objective correlative (hindi lang ba expression, pero kayang mag-evoke ng
damdamin)?
Maganda ang Sinasabi (content)
Content (what is said)
 Medyo subjective ito at depende sa ideology at personal
politics ng teachers
 Ano ba ang sinasabi ng tula sa subject or object sa mga
unibersal na diskuro like pakikipagkaibigan,kalungkutan,
pag-ibig, famine, justice etc.
 Hindi ba nagiging didactic, preachy or obvious na
nangangaral?
Halimbawa ng Pag-appreciate sa Content (Ano Ang Makabuluhang Nilalaman?)
Si Lina ay isang magandang dalaga

Panggabi sa isang pabrika ng tela
Sumapi sa unyon, sumama sa welga
Kaning lamig, tinapa; Biglang nagkagulo, nawala si Lina
Nahulog ang kutsara...
Ikaw na sana, Sinta. Nang muling makita’y hubad at patay na.
Edgar JC Galang
Mula sa “Halina” ni Jess Santiago

glass elevator
by TSE Hao Guang 谢皓光
TSE Hao Guang 谢皓光 (poet; Singapore) is the
author of hyperlinkage (2013) and Deeds of Light
(2015); the latter was shortlisted for the 2016 Singapore
Literature Prize. He co-edits the literary journal OF
ZOOS, is the essays editor of poetry.sg, and is co-
editing UnFree Verse, an anthology of Singaporean
poetry. He participates courtesy of the Singapore
National Arts Council.
glass elevator
at 7.25 a.m. each day except at 7.25 a.m. each day except
weekends you (rolled magazine weekends you (rolled magazine
under left arm) take the elevator under left arm) take the elevator
(cheap coffee in right hand) up (cheap coffee in right hand) up
(most mon & thu in creased cream (most mon & thu in creased cream
blouse, alternate wed in pencil blouse, alternate wed in pencil
skirt & glasses because of board skirt & glasses because of board
meeting) to level 18 where the air meeting) to level 18 where the air
is clearer (once you stared out is clearer (once you stared out
at the hotel opposite, pretending at the hotel opposite, pretending
ice-capped mountains were in ice-capped mountains were in
view) & your office (once I missed view) & your office (once I missed
my stop wondering about fri’s my stop wondering about fri’s
agenda (I saw you had 10 files & agenda (I saw you had 10 files &
no Vogue)) waits (on the same no Vogue)) waits (on the same
floor of a different building floor of a different building
References
 F.A.Q. (Frequently Asked Questions) About Poetry by Ophelia A. Dimalanta, Gémino H.

Abad, Ramil Digal Gulle (Editor). UST Publishing House. 2003.
 Words and Battlefields: A Theoria on the Poem by Cirilo F. Bautista. DLSU Press. 1998.
 Taludtod at Talinghaga: Mga Sangkap ng Katutubong Pagtula. Virgilip Almario. Anvil.
1991.
 The Ophelia Alcantara-Dimalanta Reader (Selected Poetry) Vol. 1. Ophelia Alcantara
Dimalanta. UST Publishing House. 2004
Dagli
(Katangian,Kalikasan at
Elemento)
Ang Dagli sa Kasaysayan ng Panitikan
 Ang dagli sa pahayagan noong simula ng Siglo-20

 pamumuna
 ekspresyon
 kwento
 editoryal/opinyon
Ang Dagli Bilang Kwento
 Walang isang pamantayan kung gaanong kahaba o

kaikli ang isang dagli
 Mas nangangailangan ng higit na pagrenda sa
salita
 Nagtitiwala sa kakayanan ng mambabasang
umunawa at makahanap ng kahulugan
Ang Kabisaan ng Dagli
 Wika (teksto)
 Mambabasa at Manunulat na may
common identity, experience at sense
Ang salita bilang sagisag
de Saussure, Ferdinand (1959)

 Sagisag – ang kumbinasyon ng konsepto at larawang
tunog, o tanda (sign)
 Sinasagisag- mental na representasyon ng isang konsepto
 Sumasagisag- linggwistikong representasyon ng isang
konsepto, larawang tunog o signifier
Dahil artipisyal ang wika…
 Hindi ganap na nakakatawan ng wika

(signifier) ang konsepto o ideya (signified)
pero naipaparating ito sa iba sa tulong ng
ebolusyon at pag-inog ng daigdig ng tao
 Pinupunan ito ng “mentalese”
Ang Mentalese
 Ang tao’y di nakikipag-usap at nag-iisip sa

pamamagitan ng wika kundi ng mentalese. Ang
mentalese ay ang haypotetkal na “wika ng pag-iisip” o
representasyon ng mga konsepto at mga proposisyon
sa utak na kung saan nakahimlay ang mga ideya,
kabilang ang mga kahulugan ng mga salita at
pangungusap.
 Upang makarating ang impormasyon sa isip ng isang
tagapakinig sa makatwirang sandali, maaari lamang
maitipa ng tagapagsalita ang kapiraso ng mensahe sa
mga salita at dapat umasa sa tagapakinig na punan ang
iba pa (Pinker 1994: 81).
Samples
 "For sale: baby shoes,

never worn.”
 – Ernest Hemingway
The Scarlatti Tilt
“It’s very hard to live in a studio apartment in

San Jose with a man who’s learning to play
the violin.” That’s what she told the police
when she handed them the empty revolver.
Richard Brautigan
Revenge of the Lawn
Tandaan:
 Parang poetry ang dagli, best words in best order

 Hindi pinahuhulaan ang dagli
 Anti-cliché ang dagli
 Sa kapirasong sasabihin, wag sayangin ang
pagkakataong magkwento ng bago
Samples
Refill
Maria Consolacion S. Saputil*

*(Maria Consolacion S. Saputil-- Nagtapos ng BSE English sa Cavite State University-Silang.
Kasalukuyang kumukuha ng MaEd. Isang guro ng Senior High School sa Cavite Institute.
Naka-graduate ng Crash Course sa Pagsusulat ng Dagli ng Senara Learning Consultancy)
Napansin nyang bihis na bihis at naghahandang sumakay ang mag-asawa sa kotseng
nakaparada sa harapan ng bahay. Lumapit syang nagmamadali habang may nakaatang na
isang galon ng tubig sa kanyang kaliwang balikat.
“Sir, Ma’am, delivery po.”
Akmang bubuksan ng babae ang pinto ng kotse, “Ba’t ang aga mo yata, usually hapon ang
delivery nyo, ha?” Tinapunan lang sya ng tingin. Nililingon-lingon pa nito ang bahay.
Bumalik ito para tiyakin na naka-lock ang gate.
“Graduation ko po mamayang hapon.” Napapakamot ang kanang kamay nya sa ulo.
“Pinahabol lang po ito ng amo ko.”
Tinanguan sya ng lalake. Nakita nyang may kinukuha ito sa pitaka. Inipit ang tatlong libong
piso sa sinkwenta pesos.
Akmang pabalik na ang babae sa kotse nang biglang nag-ring ang telepono nito, “Hello, ready
ka na? Tapos na ba ang hair and make-up mo? Ano? Di ba sabi ko naman sa iyo na ihanda mo
na lahat ng kailangan mo.” Nagmamadaling binuksan ng babae ang gate, “Sandali lang, may
kukunin ako sa bahay, naiwan daw ng anak mo ang kanyang cap.”
Bumaba ang lalake sa kotse. Dinikitan siya nito at kinuha ang kaniyang kanang kamay.
Naramdaman nyang makapal na bungkos ng pera na isiniksik dito.
“Sobra po yata ito?” Parang gumaan ang pasan nyang galon ng tubig.
Pabulong na sumagot ang lalaki, “Regalo ko ‘yan sa iyo. Hindi kasi ako makakarating sa
graduation mo. Graduation din kasi ng kapatid mo.”
Halos mabitawan nya ang galon ng tubig.
Mungkahing Paraan
sa Pagsusulat ng Dagli
 Mag-focus lamang sa isa: tauhan, banghay, drama/conflict,
dayalogo, paglalarawan ng matinding damdamin o tagpo
 Magsimula lagi sa aksyon
 Sikaping magkaroon ng twist o punchline sa dulo
 Magpakita ng kwento, wag ikuwento ang kwento
 Gawing double blade ang pamagat
Wala ‘Yan sa Tatay ko
e.s. atalia
“Wala ‘yan sa tatay ko. Ikaw, tatay mo kundoktor? Sa iyo, drayber?

‘Kaw, vendor, sa kanya barker… tatay ko, pulis, huhulihin ng tatay ko
mga tatay nyo,” ang pagmamalaki nya habang pinupunasan ang
tumutulong sipon gamit ang braso.
“Ano, nag-aaway na naman ba kayo? Pare-parehas lang naman mga tatay
nyo, puro walang silbi, walang iniwan sa akin kundi kayo. Hala, pasok,
kakain na… mga anak kayo ng tatay nyo.”
Brown Out
e.s. atalia
Ginising sya ng kanyang hika. Naliligo pala sya sa pawis dahil

sa init. Madilim. Brown out. Wala syang ibang magawa kundi
umiyak. Sa simula ay hikbi hanggang maging sigaw…
“Mommy!”
Nasanay na syang laging si Mommy lang ang katabi sa
pagtulog hanggang pagkagising. Sa Pasko pa uuwi si Daddy.
Bumukas ang pinto. Nasilaw sya sa flashlight na dala ng
anino. “Anak… dito na si Mommy.”
Patakbo nyang niyakap ang ina. Kapwa sila basang basa ng
pawis.
Biglang nagsindi ang ilaw.
Napatigil ang kanyang pag-iyak. Nasa pintuan ang taong
tuwang-tuwa syang makita tuwing Pasko. Napakaraming
regalo kasi ang natatanggap nya dito.
“Ninong!”
May bagong sinasabi sa lumang mga paksa o bagay (optional ito lalo
na kung medyo bagets pa ang students) or insights
Palatandaan na may nasasabing bago ang tula

 ‘Oo nga , noh?’ Pwede pala ‘yun? Sana ako nagsabi nu’n? Kita
mo nga naman, ganoon pala ‘yun. Galing, ah? Wow! Astig! Di
ko naisip ‘yun, ah? Etc etc etc
 Ibig sabihin, may naantig ba sa iyong damdamin o isipan dahil
hindi lang nag-e-express ang tula kundi nag-e-evoke ng
damdamin.
Paano nga ge-grade-dan?
 Sa tatlong sukatan, ano ba muna ang nililinang o tinaterget ng

teacher? Sa simula siguro, pwede ang literariness muna, tapos
paakyat sa insight.
Beginners Intermediate Advance

Form
Content
Insight
Paano Bibigyan ng Grade
Depende sa sinasabi ng syllabus kung ilang
porsyento ang bawat gawa, markahan lamang ang
hinahabol na intension ng guro sa pagpapasulat.
Ihuli ang gramatika at ispelling sa mamarkahan
(sakaling hindi makatulog ang teacher sa pagko-
correct ng grammar at spelling ng mga
manunulat/estudyante). Paano nag-improve ang
writer mula sa idea papunta sa pagsusulat, mula sa
pagsusulat hanggang rebisyon, mula rebisyon
hanggang final paper.
Rubrics?
Tignan ang sample rubrics. Paalala, hindi ito

batas, pwedeng baguhin o ayusin depende sa
pangangailangan ng subject, teacher, syllabus,
course guide o ng eskwelahan.
Salamat po!
Thank you!

Ebalwasyon at Pagtataya Sa Pagpapasulat NG Genre

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Ebalwasyon at Pagtataya Sa Pagpapasulat NG Genre

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ebalwasyon at Pagtataya Sa Pagpapasulat NG Genre

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ebalwasyon at Pagtataya

COPYRIGHT©EROS S. ATALIA AND SENARA LEARNING CONSULTANCY

COPYRIGHT©EROS S. ATALIA AND SENARA LEARNING CONSULTANCY

COPYRIGHT©EROS S. ATALIA AND SENARA LEARNING CONSULTANCY

Ano ang ibig sabihin ng text-based?

Kadalasang tatlo ang pinag-uusapan sa anumang

Higher Order Thinking Skills.

Nagagamit ang malawak at malalim

2. Pahiwatig (mga palatandaan, clues etc)

3. Hinuha (mga pangyayari at paklatandaan) unsaid

2. Pahiwatig (mga palatandaan, clues etc)

3. Hinuha (mga pangyayari at paklatandaan) unsaid

Salita/mga salita o bagay sa texto na

Over reading – wala sa text (pre, sub or context) pero

Sino sa mga sumusunod na tauhan ni Rizal ang

Dalawang elemento ang pinag-uusapan dito:

 DAY 1 (90 minutes)

 Introduction and Syllabus/Learning Design Discussion (15 mins)

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

A. Paboritong binabasa (hard copy or e-copy): libro, magazine,

B. Pinapakinggang music: artist or genre

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Pansinin ang mga nilista mo. Ano ang napansin mo

Ano ang naging background mo sa creative

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Sagutin ang mga sumusunod:

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Bilang nagsisimulang manunulat, paano mo

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

2. Para kanino ka nagsusulat/magsusulat?

3. Bakit ka dapat basahin?

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

1. Ano ba talaga ang pagtingin ko sasarili ko at sa mundo?

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

 Dahil basic ang ‘show don’t tell’ sa creative

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Across The Universe—The Beatles

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

object Kaya bang isulat?

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Subject Pwede bang isulat?

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

 Mas specific, mas nagiging unibesal ang bisa

kaya nauuwi sa motherhood statement kaya halos pare-

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy

Paano mo gagawan ng tula ang

Copyright©Eros S. Atalia and Senara Learning Consultancy