Böbrek, Üreter, Glandula

Suprarenalis

Dr. Öğr. Üyesi Meltem AÇAR GÜDEK

2022
ÜRİNER SİSTEM
• Üriner sistem idrarı
kandan süzen
böbrekler, böbreklerin
süzdüğü idrarı
mesaneye ileten
üreterler, bu idrarı
içinde biriktiren
mesane ve mesane'de
toplanan idrarı da
vücuttan dışarı atan
urethra'dan oluşur
 Böbrek
• Böbrekler bir kuru fasulye
şeklinde olup, facies anterior ve
facies posterior olmak üzere iki
yüzü, margo medialis ve margo
lateralis olmak üzere iki kenarı,
extremitas superior ve
extremitas inferior olmak üzere,
iki de ucu vardır.
BÖBREK
• Metabolik ürünlerin ve fazla suyun atılımını sağlayan
böbrekler, columna vertebralis'in her iki tarafında,
T12-L3 vertebralar arasında,
• retroperitoneal yerleşimli, kırmızımtırak-kahve renkli
bir çift organdır.
• Her bir böbrek, yaklaşık 11 cm uzunluğunda, 6 cm
genişliğinde ve 3 cm kalınlığındadır.
• Yetişkin erkekte ortalama ağırlığı 150 gr, kadında 135
gr'dır.
• Sağ böbreğin üst ucu ( extremitas
superior; polus superior), T12 vertebra
seviyesinde
• Sol böbreğin üst ucu ( extremitas
superior; polus superior) ise T11-T12
vertebra arası seviyededir.
• Alt uçları (extremitas inferior; polus
inferior) L3 vertebra seviyesinde olup,
crista iliaca'dan yaklaşık 2,5 cm
yukarıdadır.
• Karaciğer nedeniyle sağ böbrek, soldakinden
yaklaşık 2 cm daha aşağıdadır.
• Sol böbrek; daha dar, daha uzun ve orta hatta
daha yakındır.
• Ayaktayken böbrekler yaklaşık 2,5 cm daha
aşağıdadır.
• Sağ böbreğin ön yüzü;
• suprarenal bez,
• karaciğerin sağ lobu,
• colon ascendens,
• flexura coli dextra,
• duodenum'un ikinci parçası (pars
descendens) ve jejunum kıvrımları
ile komşudur.
• Karaciğer ve ince bağırsakla komşu
alanları peritonla örtülüyken, diğer
organlarla komşu olduğu alanlar
peritonsuzdur.
Facies anterior
• Sol böbreğin ön yüzü;
• Suprarenal bez,
• Dalak,
• Mide,
• Pankreas gövdesi,
• Splenik damarlar,
• Flexura coli sinistra,
• Colon descendens'in başlangıcı ve
• Jejunum kıvrımları ile komşuluk yapar.
• Mide, dalak ve jejunum'un komşu olduğu
bölgeler peritonla örtülüyken, diğer
organlarla komşu olduğu alanlar
peritonsuzdur.
Facies posterior
• Böbreklerin arka yüzleri;
• Diaphragma,
• M. psoas major,
• M. quadratus lumborum,
• M. transversus abdominis'in aponörozu,
• V.A.N. subcostalis,
• N. iliohypogastricus ve n. ilioinguinalis'le
komşudur.
• Diaphragma ile recessus
costodiaphragmaticus(pleura)'tan ayrılır.
Margo medialis
• Böbreklerin medial kenarlarında
bulunan yarığa hilum renale denir.
Böbrek içindeki sinus renalis denilen
boşluğa uzanır.
• Bu boşlukta; kaliks'ler ( calices renales
majores et minores), böbrek damarları
ve yağ doku bulunur.
• Toplayıcı tübüllerin açıldığı papilla
renalis'ler, sinus renalis'in duvarındadır.
Papilla renalis'ler, calyx minor'lara bakar.
Margo lateralis
• Karın duvarının arka dış
kısmına yönelmiş olup
dışa, biraz da arkaya ve
yukarı bakar.
• Sol böbreğin dış kenarının
üst kısmı dalak ile
komşudur
• Sayıları 7-13 arasında olan
calyx minor'ların 2 ya da 3
tanesi birleşerek calyx
major'ları oluşturur. Her
böbrekte, 2 ya da 3 tane olan
calyx major'lar birleşerek
pelvis renalis'i yapar.
• Hilum renale'deki yapıların önden-
arkaya dizilimi; VAP(U) (V. renalis,
A. renalis, Pelvis renalis ya da
Ureter) şeklindedir.
• Böbrekler, dıştan-içe doğru;
• Corpus adiposum pararenale;
dışında fascia transversalis vardır.
• Fascia renalis (Gerota
fasyası,Zuckerkandl fasyası);
böbreği ve suprarenal bezi birlikte
sarar.
• Capsula adiposa (perirenal yağ
tabakası)
• Capsula fibrosa ile sarılıdır.
• Böbrekleri pozisyonunda tutan esas
faktör, komşu organların pozisyonudur.
• Böbreği saran yapılardan biri olan
fascia renalis (Gerota fasyası)'in de
böbreklerin pozisyonunda
tutulmasında rolü vardır. Bu fasya,
suprarenal bezi sardıktan sonra
yukarıda diyafragmanın fasyası,
aşağıda ise fascia iliopsoas ile devam
eder.
• Böbrek kesitlerinde, cortex
renalis (dışta) ve medulla
renalis (içte) denilen iki tabaka
görülür. Korteks ile medulla
arası sınırda a.v. arcuata
bulunur.
• Medulla renalis'i, pyramis renalis
denilen 5-11 (genellikle 8) tane
koni şeklindeki yapılar oluşturur.
• Renal piramidlerin uçlarına papilla
renalis denir. Her bir calyx minor'a,
1-3 tane papilla renalis açılır.
• Bir pyramis renalis ve onu
kuşatan korteks parçasına birlikte
lobus renalis (bir böbrek lobu)
denir. Buna göre, bir böbrekte
piramit sayısı kadar böbrek lobu
bulunur.
• Pyramis renalis'lerin arasında,
sinus renalis'e doğru uzanan
korteks parçasına columna
renalis (Bertin sütunu) adı verilir.
• Pyramis renalis'lerin tabanlarından
kortekse doğru olan ışınsal
uzantılara radii medullares (Ferrein
uzantıları) denir.
• Bir stria medullaris ile onun her iki
yanındaki korteks parçasına birlikte
lobulus renalis (bir böbrek lobçuğu)
denir.
• İki stria medullaris
arasında kalan korteks
parçasına pars convoluta
adı verilir.
• Corpusculum renale'ler ve
idrar kanalcıklarının bir
bölümü buradadır.
• Üruniferoz tübül = Nefron + Toplayıcı
tübül
• Nefron (nephron), böbreğin fonksiyonel
ve histolojik üniti olup, her bir böbrekte
bir veya iki milyon tanedir. İdrarın
oluştuğu yapılardır.
• İki bölümden oluşur; corpusculum
renale ve tubulus renalis.
• Nefron'un bölümleri, proksimalden-distale
doğru; corpusculum renale, proksimal
kıvrımlı tubulus, ansa nephroni (Henle
lupu) ve distal kovrımlı tubulus'tur.
• Distal kıvrımlı tubulus, toplayıcı tübüle
birleşir.
• Toplayıcı tübüller, birkaç renal tübülden
topladığı sıvıyı, ductus papillaris (Bellini
kanalları)'lere taşır.
• Ductus papillaris'ler, papilla renalis'lerin
ucunda calyx minor'a açılır. Papilla
renalis'lerin ucu bu kanalların ağızları
nedeniyle süzgeç (area cribrosa) gibi
görünür.
• Her bir nefron'un proksimal ucunda,
corpusculum renale denilen yapı bulunur.
• Corpusculum renale (Malpighian
korpüsküIü) = glomerulus+glomerüler
kapsül (Bowman kapsülü); yaklaşık 0,2
mm çapında olan corpusculum renale,
kortekste ve columna renalis'lerde yer alır.
• Her bir böbrekte bir veya iki milyon
tanedir. İki ucu vardır. Biri afferent
arteryolün girip efferent arteryolün çıktığı
vasküler uç, diğeri de proksimal kıvrımlı
tubulusun başladığı üriner uçtur.
• Glomerüler kapsül; nefron'un ilk parçasıdır.
• Kortekste yer alır.
• Proksimal kıvrımlı tubulusun genişlemiş ucudur.
• Visseral ve paryetal olarak iki yapraklı bir yapısı
vardır.
• Glomerüler kapsül, plazmadan filtrasyonu sağlar.
• İdrar, glomerüler kapsül boşluğuna geçen
glomerüler filtrattır.
• Glomerüler kapsülün visseral (iç) yaprağında
bulunan özelleşmiş epitel hücrelerine podosit
denir.
• Glomerulus; glomerüler kapsülü dolduran
kapiller damar yumağıdır. Glomerulus'a
gelen damara afferent arteryol (arteriola
glomerularis afferens), glomerulus'tan çıkan
damara da efferent arteryol (arteriola
glomerularis efferens) denir.
• Glomerulus'la, glomerüler kapsülün paryetal
(dış) tabakası arasında bulunan ve proksimal
tubulusla devam eden boşluğa idrar boşluğu
denir.
• Kandan, çeşitli küçük molekülleri içeren
suyun bu boşluğa geçmesine glomerüler
filtrasyon denir.
• Juxtaglomerular apparatus; juxtaglomerüler
hücreler + maculadensa juxtaglomerüler
hücreler; corpusculum renale'ye gelen
afferent arteryolün, tunica media'sında
bulunan modifiye düz kas hücreleridir. Renal
kan akımı azalmasına cevap olarak, renin
salgılayarak anjiyotensin II ve aldosteron
seviyelerini yükseltir. Renin, anjiyotensinojen'i
anjiyotensin I'e dönüştürür.
• Anjiyotensin I, akciğerlerde anjiyotensin II'ye
döner. Ek olarak, juxtaglomerüler hücreler
eritropoietin de salgılar.
• Macula densa; distal tubulus'un sodyuma duyarlı
parçasıdır.
• Glomerulus, proksimal kıvrımlı tubulus ve distal
kıvrımlı tubulus kortekstedir. Henle lupu, toplayıcı
tübüller ve ductus papillaris'ler medulla'dadır.
• Nefron'un hipoksiye en duyarlı parçası proksimal
tubulus epitelidir.
• Yetişkin bir insanda, her iki böbreğe gelen kan miktarı
dakikada yaklaşık 1,2-1,3 litredir. Her 4 ya
• da 5 dakikada v􀁰cuttaki tüm kan böbreklerden geçer.
• Iki böbrek dakikada yaklaşık 125 mi filtrat üretir.
Bunun 124 ml'si emilir, 1ml'si idrar olarak kalikslere
bırakılır.
• 24 saatte ortalama 1500 ml idrar üretilir.
 İdrar oluşumu
• I - Glomerüler filtrasyon; glomerüler fıltratın (kandan filtre edilen sıvı) oluşumunun başlangıcı olan bu olay,
corpusculum renale'de gerçekleşir. Glomerüler fıltrasyon oranı, bir dakikada kapsüler boşlukta biriken filtrat
miktarıdır ve normal değeri 125 ml/dakikadır. Glomerüler filtrasyon oranı, kreatin ve inülin'le tayin edilebilir.
İnülin'in plazma klerensi, glomerüler fıltrasyon oranına eşittir (125ml/dk).
• II- Tübüler reabsorbsiyon; glomerüler filtrattaki su, sodyum iyonları, glukoz ve aminoasitler gibi yararlı
maddelerin, aktif ve pasif transport mekanizmalarla tubulus renalis'ten peritübüler kapillerlere (kana) geçtiği
olaydır.
• Glukoz ve aminoasitler, tamamen proksimal tubulus'ta reabsorbe edilir.
• Plazma klerensi; böbreklerin bir dakikada, belli bir maddeyi kan plazmasından tam olarak temizleme oranıdır.
• Kreatin sekresyonu, plazma klerensinin tayin edilmesi için iyi bir örnektir.
• Kreatin'in plazma klerensi, 140 ml/dk'dır. Buna göre böbrekler her dakikada, tüm plazmadaki kreatin'in 140
ml'sini temizleyebilir.
• III - Tübüler sekresyon; bazı istenmeyen iyonlar ve maddelerin, peritübüler kapillerdeki kandan glomerüler
fıltrata geçtiği olaydır. Tübüler sekresyon; proksimal tubulus, distal tubulus ve toplayıcı tübüllerde olur. Major
olarak sekrete edilen maddeler, hidrojen ve potasyum iyonlarıdır.
• Hidrojen iyonlarının sekresyonu, vücudun asit-baz dengesinin düzenlenmesinde çok önemlidir
• BÖBREKLERİN DAMARLARI VE
SİNİRLERİ
• Böbrekler, L1 -L2 vertebralar arası
diskus seviyesinde aorta
abdominalis'ten ayrılan, a. renalis'ler
tarafından beslenir.
• A. RENALIS
• A. mesenterica superior'un tam altında, L2 vertebra
gövdesinin üst kenarı seviyesinde, aorta
abdominalis'ten ayrılan bir çift arterdir. Sağ tarafın
arteri daha uzun ve daha yukarıdadır.
• V. cava inferior, sağ v. renalis, caput pancreatis ve
duodenum'un ikinci parçasının (pars descendens)
arkasından geçer. Sol tarafın arteri; sol v. renalis,
corpus pancreatis ve v. splenica'nın arkasından geçer.
• Ureter'e dallar (rr. ureterici) verir. Glandula
suprarenalis'i besleyen a. suprarenalis inferior‘
verdikten sonra, böbrek hilumunda ön ve arka olarak
iki dala ayrılır.
• Arka dal a. segmenti posterioris olarak devam eder.
• Ön dal; a. segmenti superioris, a. segmenti anterioris
superioris, a. segmenti anterioris inferioris ve a.
segmenti inferioris olarak dört tane segmental dala
ayrılır.
• A. renalis'in, intrarenal dağılımı
• A. renalis - A. segmentalis - A.
interlobaris - A. arcuata -
A.interlobularis - Arteriola
glomerularis afferens -
Glomerulus - Arteriola
glomerularis efferens -
Peritübüler kapiller pleksus -
V.interlobularis -V. arcuata - V.
interlobaris - V. segmentalis - V
renalis.
• Arkuat arterler, böbreğin
medullası ile korteksi arası
sınırdadır.
• VV. RENALES
• V. cava inferior'a dik açı ile açılırlar. Sol renal ven biraz
daha yukarıdadır.
• Sol tarafın veni (7,5 cm), sağ tarafın veninden (2,5 cm)
üç kat daha uzundur.
• A. renalis'lerin önündedirler. V. renalis sinistra, a.
mesenterica superior'un ayrılma yerinin hemen altında
aorta abdominalis'in önünden, pankreas gövdesi ve v.
splenica'nın arkasından geçer. V. renalis dextra,
duodenum'un ikinci parçasının arkasındadır.
• V. renalis sinistra'ya; v. testicularis (v. ovarica) sinistra
ve v. suprarenalis sinistra açılır. V. renalis dextra'ya
açılan ven yoktur.
• V. renalis'ler, v. cava inferior'a açılır.
• V. renalis sinistra‘nın aorta
abdominalis'le olan yakın
komşuluğu, aort'un cerrahi
girişimlerinde önemlidir.
Özellikle aort
anevrizmalarının tamiri
sırasında ven ligate edilebilir.
• Lenf damarları, üç pleksustan başlar.
Bu pleksusların biri renal tübüllerin
çevresinde, biri renal kapsül altında,
biri de perirenal yağ dokudadır.
• Bu pleksuslardan başlayan lenf
damarları, v. renalis'in çevresinde
seyrederek nodi aortici laterales
(paraaortik lenf düğümleri)'e gider.
Plexus renalis'teki sempatikleri
T10-L1’den, parasempatikleri n.
vagus'tan ve kısmen S2-4’ten gelir.
• BÖBREKLER TARAFINDAN ÜRETİLEN
MADDELER
• Eritropoietin, eritrositlerin kemik
iliğinden bırakılmasını ve hemoglobin
sentezini kolaylaştırarak eritrosit üretimini
stimüle eder.
• 1,25 dihidroksikolekalsiferol; D vitaminin
böbrekte dönüştüğü bu maddenin esas
işlevi kalsiyumun geri emilimini
sağlamaktır.
• Prekallikreinler
• Prostaglandinler
• Renin
ÜRETER
• Pelvis renalis, L1 vertebranın spinoz
çıkıntısı seviyesinde ureter olur.
Ureter' ler, 25-30 cm uzunluğunda,
3 mm çapında muskuler tüplerdir.
• Peritonun arkasında olarak aşağı
doğru seyreder ve fundus
bölümünden mesaneye açılır.
• Abdominal
• Pelvik
• Intramural
• PARS ABDOMINALIS
• Pelvis renalis ile linea terminalis arasındaki
parçadır. Seyri sırasında; m. psoas major'u ve n.
genitofemoralis'i önden, gonadal damarları (a.v.
testicularis/a.v. ovarica)arkasından çaprazlar.
• Küçük pelvise girerken, a.v. iliaca communis'lerin
bifurkasyonunu (ya da a.v. iliaca externa'nın
başlangıçlarını) önden çaprazlar.
• Sağ üreter, v. cava inferior'un lateralindedir. A.v.
ileocolica, a.v. colica dextra ve radix mesenterii
arkasından çaprazlar.
• Sol üreter ise; a.v. colica sinistra ve colon
sigmoideum'u arkasından çaprazlar.
• Mesocolon sigmoideum'un apeksindeki çıkmazın
(recessus intersigmoideus) tabanından geçer.
• PARS PELVICA
• Linea terminalis ile mesane arasındaki parçadır.
Abdominal parça ile yaklaşık olarak aynı uzunluktadır.
Pelvis yan duvarında; a.v. iliaca interna, truncus
lumbosacralis ve art. sacroiliaca'nın ön tarafındadır.
• A. umbilicalis, a. rectalis media, n. obturatorius ve
a.v. obturatoria'yı önden çaprazlar.
• Erkekte ductus deferens'i arkasından çaprazlayıp,
glandula vesiculosa'nın tam üstünde fundus
bölümünden mesaneye girer.
• Ductus deferens, erkeklerde ureter'le peritoneum
arasından geçen tek yapıdır.
• Kadında ovaryumun hemen arkasından geçer. Fossa
ovarica'nın arka sınırını yapar. Cervix uteri'nin
yaklaşık 2-3 cm lateralinde, ligamentum latum
uteri'nin alt-iç bölümü içindeki bağ dokusunda
(parametrium), lig. transversum cervicis içinde a.
uterina'yı arkasından çaprazlar.
• PARS INTRAMURALIS
• Mesane duvarı içindeki parçadır. Mesane
duvarında yaklaşık 2 cm kadar oblik olarak
seyreder ve ostium ureteris denilen ağızla
mesaneye açılır.
• Ureter, üç yerde darlık gösterir.
• Pelvis renalis'le birleşme yeri (üreteropelvik
birleşme); ureter'in ikinci en dar yeridir.
• Apertura pelvis superior'u çaprazladığı yer
(linea terminalis'i veya a. iliaca externa'yı
çaprazladığı yer) e Mesane duvarından
geçtiği yer ( ureter'in en dar yeridir).
• URETER'İN DAMARLARI VE SİNİRLERİ
• Ureter'in arterleri, komşu arterlerden
gelir. A.renalis, a. vesicalis superior ve
inferior, a. uterina, aorta abdominalis, a.
testicularis (ovarica), a. iliaca communis
ve a. iliaca interna'dan gelen dallarla
beslenir. Erkekte a. vesicalis inferior I
kadında ise a. uterina, ureter'in alt
(pelvik) parçasını besleyen ana arterdir.
• Venleri, arterlerle aynı isimli venlere
açılır.
• Abdominal üreterin üst parçasının
lenf damarları, böbreklerin lenf
damarları ile birleşerek nodi
aortici laterales'e, alt parçasının
lenf damarları nodi iliaci
communes'e gider.
• Pelvik üreterin lenf damarları;
nodi iliaci communes, nodi iliaci
externi veya nodi iliaci interni'ye
gider.
• Sempatikleri; T 11 -L2
medulla spinalis
segmentlerinden,
parasempatikleri; n n.
splanchnici pelvici'den gelir.
• İntravenöz piyelografi (IVP) veya
intravenöz ürografi (IVU); üriner sistem
patolojilerini ortaya koymak için kullanılan
bir yöntemdir.
• Damardan verilen radyoopak maddenin,
periyodik süreler içinde çekilen direkt batın
grafileri ile hem üriner sistemdeki geçişi
hemde yapılardaki bozukluklar
değerlendirilir.
• Üreterosel; ureter'lerden birinin ya da her
ikisinin distal bölümünün sakküler (kese)
şeklinde genişlemesidir. Doğumsaldır.
• Kadında ureter'in dört önemli komşuluğu vardır.
• A.v. ovarica'lar; ureter'i üstten (önden) çaprazlar.
• A. uterina; cervix uteri'nin 2-3 cm lateralinde ureter'i
üstten (önden) çaprazlar. Bu ilişki, histerektomilerde çok
önemlidir.
A. uterina, ureter'le birlikte bağlanabilir ve bu durum
postoperatif hastada idrar cıkmamasına (anüri) neden
olur. Ureter, en sık abdominal histerektomide yaralanır.
• Uterosakral ligament; ureter, lig. latum uterin içinde
pelvis'te seyrederken bu ligamentin hemen lateralinden
geçer.
• Vagina; ureter, mesane duvarına girerken vagina‘nın üst
parçasının önünden geçer.
Gl. suprarenalis

• Böbreklerin üst-iç yüzleri üzerinde oturan, sarı renkli birer bezdir. Yaklaşık 5 gr
ağırlığında olan her bir bez, fıbröz bir kapsülle sarılı olarak yağ tabakası ile
çevrilidir. Bunun da dışında fascia renalis ile sarılıdır. Fascia renalis (Gerota
fasyası} bezlerin diyafragmaya tutunmalarını sağlar. Diyafragma, bezlerin esas
tutunma yeridir.
• Sağ suprarenal bez;
piramit şeklindedir.
V. cava inferior'un
ve karaciğerin sağ
lobunun
arkasındadır.
• Sol suprarenal bez; yarım
ay şeklinde olup, sağ
taraftakinden daha
büyüktür. Ön yüzünün üst
bölümü periton ile
örtülüdür ve midenin
kardiyası ile komşudur. Ön
yüzünün peritonsuz olan
alt bölümü pankreas, a .
splenica ve kısmen dalak
ile temas eder.
• Suprarenal bez
kesitlerde dışta korteks,
içte medulla denilen iki
tabakalı bir yapı
gösterir. Korteks
mezoderm kökenli,
medulla ise ektoderm
kökenlidir.
• Korteks, bezin toplam
ağırlığının yaklaşık
%90'ını yapar.
• ADRENAL KORTEKS
• Kortekste üç bölge bulunur. Dıştaki
zona glomerulosa, ortadaki zona
fasciculata ve içteki zona reticularis
adı ile bilinir.
• Adrenal bez hacminin en büyük
bölümünü (%65) zona fasciculata
yapar.
• ADRENAL MEDULLA
• Adrenal medulla'da bulunan kromaffin
hücreler sentezledikleri katekolaminleri
(%80 adrenalin ve %20 noradrenalin ve
çok az dopamin), depolar ve gerektiğinde
sempatik kontrolle sinüzoidler içine bırakır.
Sinüzoidler, suprarenal vene drene olur. Bu
hormonlar, sempatik sistemin etkisine
benzer etkiler (sempatomimetik) üretir.
Efektör organları, alfa ve beta reseptörler
veya her ikisidir.
• Glandula suprarenalis, üç arterle beslenir.
• Aa. suprarenales superiores; a . Phrenica
inferior'un dallarıdır. İki ya da üç tanedir.
• A. suprarenalis media; aorta abdominalis'in
dalıdır.
• A. suprarenalis inferior; a. renalis'in dalıdır.
• Suprarenal bez, tek bir venle drene olur.
• V. suprarenalis dextra v. cava inferior'a, v.
suprarenalis sinistra v. renalis sinistra'ya
açılır.
• Lenf damarları, nodi aortici
laterales'e (paraaortik lenf
düğümleri) açılır.
• Suprarenal bez, merkezi
(pregangliyonik ya da presinaptik)
sempatik liflerin gittiği tek organdır.
Sempatik lifler, n. splanchnicus major
içinde medulla'daki kromaffin
hücrelere gelir. Korteksin nöral uyarısı
yoktur. Burası adenohipofizden
salgılanan ACTH ile kontrol edilir.