Mazhar Osman ve

Türkiye’de
Nöroşirürjinin Doğuşu
Sait Naderi

Hazırlayan: Esra Karagöz

Öğrenci No: 0312180011
Kitap İçeriği
• Biyografi
• Mazhar Osman ve Nöroşirürji
• Mazhar Osman ve İlk Nöroşirürjiyenlerimiz
• Mazhar Osman’ın Nöroşirürji ile ilgili yayınları
• Yorum
• Kaynaklar
Mazhar Osman Biyografi
• 1884 yılında bugünkü Yunanistan’ın Alexandropolis kentinde yani Sofulu’da
doğdu.
• Üsküdar İdadisi ardından Askeri tıbbiyeye müracaat etmiş ve bu sınavı kazanan
iki öğrenciden biri olmuştur.
• 1904 yılında tıp eğitimini bitirmiş ve okul dördüncüsü olarak mezun olmuştur.
• Daha sonra Dr. Raşit Tahsin’in Gülhane Askeri Tatbikat Mektebinde kurduğu
Akliye ve Asabiye Kliniğine asistan olarak girmiş ve uzmanlığını aldıktan sonra
Hicaz’a tayin edilmiştir.
• Hocası Raşit Tahsin’in yurtdışına çıkması gerektiğinden dersini okutacak kimse
olmaması sebebiyle Gülhane’de kalıp Ruh ve Sinir hastalıkları dersleri vermeye
başlamıştır.
Mazhar Osman Biyografi
• Ardından Makedonya’ya gönderilir ve muallim muavinliği sınavında başarılı
olarak Emraz-ı Asabiye Muallim Muavinliği ünvanı alır.
• 1908 yılında bilgilerini arttırma amaçlı Almanya’ya gider ve burada devrin önemli
nöropsikiyatristleri ile çalışır.
• Ardından Wieting Paşa’nın istemi doğrultusunda 1909 yılında Gülhane’de göreve
başlar.
• Burada çalışmalarından sonra kısa bir süre (muhtemelen 1911-1912) Almanya’ya
giderek klinikleri ziyaret eder.
• Bu dönemde Mazhar Osman’ın nöropsikiyatri ve nöroşirürji alanlarında
makaleleri yayınlanır ve «Gülhane Musamere-i Tıbbiye» denilen bilimsel
toplantılar düzenlenir (Wieting Paşa ile birlikte).
Mazhar Osman Biyografi

• Mazhar Osman Gülhane’de 5 yıl çalışmasının ardından Haydarpaşa’ya atanmıştır

ancak daha sonra buradan da ayrılmıştır.
• Askerlikten ayrılan Mazhar Osman 1914’te, Birinci Dünya Savaşı’ndan hemen önce
Haseki Akıl Hastalıkları Müşahedehanesinde başhekim olarak çalışmıştır.
• Savaş münasebetiyle yeniden askeriyeye çağrılan Mazhar Osman Haydarpaşa’ya
geri döner. Buradaki en önemli gelişme ise Fransız Lape Hastanesine devletin el
koyduktan sonra Mazhar Osman’ı başhekim olarak atamasıdır.
• Burada, asistanları sınavla seçen Osman, kendi ekibini kurma yolunda adımlar
atmıştır.
Mazhar Osman Biyografi
• Fransız Lape, savaş sonrası geri devredilince Mazhar Osman Toptaşı Akıl
Hastanesi’nde kendi ekibiyle çalışmaya başlamıştır.
• Daha sonra istifa eden Mazhar Osman, bu dönemi avantaj olarak kullanıp
yanındaki beş hekimi yurtdışına göndermiştir. (Şükrü Hazım, İhsan Şükrü,
Ahmet Şükrü, Fahrettin Kerim, Abdulkadir Cahit)
• Cumhuriyetin ilanından sonra Bakırköy Reşadiye kışlasını hastaneye dönüştüren
Osman, burada tüm modern araç ve gereçleri bir araya getirerek, seroloji,
biyokimya, ruhiyat ve nöropatoloji laboratuvarları kurmuştur.
• 1933 yılında ise İstanbul Üniversitesi kurulmasıyla buraya profesör olarak
atanmış, 1934’te Uzman soyadını almıştır.
Mazhar Osman Biyografi
• 1941 yılına kadar Bakırköy’de
başhekimlik görevini sürdürmüştür.
• Başhekimliği bıraksa dahi yaşamının
sonuna kadar Bakırköy’deki
psikiyatri kliniğinin başkanlığını
sürdürmüştür.
Mazhar Osman ve Nöroşirürji
Mazhar Osman ve nöroşirürji dönemini 4 ayrı bölümde ele almak gerekir:
1. 1923 öncesinde nöroşirürjiyenin olmadığı dönem: Bu dönemde dahi Mazhar
Osman literatürü açıkça takip ettiğini ortaya koymuştur.
2. İkinci dönem: Kendi ekibini kuran ve nöroşirürjiyi ülkemizde başlatmaya
çalışan Mazhar Osman, Tuner’i Almanya’ya göndermiştir.
3. 1927’ye kadar süren dönem: Yeniden nöroşirürjiyenin olmadığı bir dönemdir.
Mazhar Osman yazılarıyla hala bu bölümün önemine değinmiştir.
4. Nöroşirürjiyenin kurumsallaştığı dönem: Bu dönemde artık Bakırköy’de
nöroşirürji uygulamalarına ve üniversitede de nöroşirürji çalışmalarına devam
etmiştir Mazhar Osman.
 Mazhar Osman ve İlk Nöroşirürjiyenlerimiz
Dr. Abdulkadir Cahit Tuner ve Mazhar Osman

• Toptaşı döneminde cerrahiye yatkınlığı sebebiyle

nöroşirurjiye yönlendirilen Tuner, Almanya’da 1 yıl
kadar eğitim görmüştür.
• Tuner, nöroşirürjiye dair resmi eğitim belgesini ilk
alan kişidir.
• Mazhar Osman’ın kız kardeşi ile evli
olan Tuner daha sonra yaşadıkları
ailesel sorun dolayısıyla işinden
ayrılmıştır. Böylece nöroşirurjinin
gelişimi kesintiye uğramıştır.

• Zeynep Kamil Hastanesi’nde işe başlamıştır ve

burası ilk nöroşirürji servisi olarak kabul edilir.
 Mazhar Osman ve İlk Nöroşirürjiyenlerimiz
Dr. Hami Dilek ve Mazhar Osman

• Bakırköy’de göreve gelen Dilek, nöroloji nosyonunu geliştirmiştir. Daha sonra yurt
dışında nöroloji ve nöroşirürji eğitimlerini tamamlamıştır.
• Bu eğitimlerde Mazhar Osman’ın rolü büyüktür.
• Dilek, Fransa’da eğitim almıştır ve döndükten sonra nöroşirürji yeniden yapılanma
sürecine girmiştir.
• Mazhar Osman ile ortak çalışmalar yürüten Dilek, Mazhar Osman’ın başhekimlikten
ayrılmasının ardından 1945 yılında yeni başhekimle anlaşmazlıklar yaşadığından
göreve devam etmemiştir.
 Mazhar Osman ve İlk Nöroşirürjiyenlerimiz
Dr. Cemil Şerif Baydur ve Mazhar Osman
• 1937 yılında Bakırköy’e atanan Baydur, burada
kısa bir süre çalışabilmiştir.
• Bununla birlike Türkiye Tıp Cemiyeti
toplantılarına Mazhar Osman’la birlikte
katılmıştır.
• Nöroşirürji Bahisleri adlı eseri oldukça
kapsamlı ve önemli bir eserdir.
Ertuğrul Saltuk ve Mazhar Osman
• İlk nöroşirürjiyenlerden olan Saltuk
ve Mazhar Osman ilişkisi kesin
olarak bilinmemektedir.
• Ancak Bakırköy’de nöroşirürjiyen
olarak görev almış ve entern asistan
olmuştur.
• Daha sonra Mazhar Osman ile kişisel
sebeplerden dolayı ayrılmıştır.
 Mazhar Osman ve İlk Nöroşirürjiyenlerimiz

Dr. Cafer Kankat ve Mazhar Osman Prof. Dr. Feyyaz Berkay ve Mazhar Osman

• Fransa’da eğitim alan Kankat, ilk Türkçe • Mazhar Osman, Feyyaz Berkay’ın da
nöroşirürji dergisini çıkararak 1940’lı yılların yurtdışına gitmesini desteklemiş ve teşvik
sonuna dek nöroşirürji uygulamaları yapmıştır. etmiştir.
• Bundan sonra ise plastik cerrahiye ağırlık • Bunun ötesinde ise bir ilişkilerine
vermiştir. rastlanmamıştır.
• Türk Tıp Cemiyetinde Mazhar Osman ile
tartışmalara katılmıştır.
• Ancak Mazhar Osman’la kesin tek ilişkisi
birlikte tıbbi gazeteler derneğini kurmalarıdır.
Nöroşirürji Çalışma Alanlarından Birkaçı

• Travmadan sonra beyin kanamaları

• Sinir hastalıkları cerrahisi

• Alzaymır ve beyin

• Ruh hastalıklarında yeni tedaviler

• Omurilik tümörleri
 Kitap Değerlendirmesi

Bu kaynağın içeriğini değerlendirecek olursam, ilk başta Mazhar Osman’ın biyografisini

detaylarıyla ele almış ve hatta dönemlere bölmüş olduğunu söyleyebilirim. Mazhar Osman’ın
bulunduğu her hastane dönemini, nöroşirürji alanına nasıl girdiğini, yurtdışı dönemini
ayrıntılarıyla ele almıştır. Burda yalnızca nörroşirürjinin nasıl geliştiğine dair bilgiden daha
fazlasını özellikle bu alanda Mazhar Osman’ın ilklerini de detaylı bir şekilde incelemiştir kitap:
Bu alanda ilk yayın olan 12 sayıdan oluşan Şişli Müsamereleri dergisi, ya da ülkemizde
kurulan ilk Nöropsikiyatri derneği olan Türk Nöropsikiyatri Cemiyeti gibi.
 Kitap Değerlendirmesi

Nöroşirurji alanındaki ilk çalışmalara ışık tutan önemli bir kaynaktır bu kitap. Dokuz
Eylül Yayınları’nca 2004 yılında yayınlanan kitap, bir yandan Mazhar Osman’ı tanıtmayı
amaçlarken, bir yandan da ülkemizde sinirbilimin dallanması sürecinde nöroşirürjinin
doğuşunu incelemektedir. Mazhar Osman’ın çeşitli dergilerde nöroşirürji ile ilgili yazılarının
da yer aldığı kitapta, O’nun “Cerrahi-i asabi” adını verdiği nöroşirürjinin ülkemizdeki gelişimi
ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır.
 Kitap Değerlendirmesi

Nöroşirürjinin alanında ilkleri ele almasıyla birlikte bu alanın gelişimine katkısı olan ve
hatta Mazhar Osman aracılığıyla bu alanda çalışan ilk kişileri ele almıştır. Özellikle bu alanın
Türkiye’de kurumsallaşmasına katkı sağlayan ve Mazhar Osman’ın eğitimlerini desteklediğini
yurtdışında eğitim gören ilk nöroşirürjiyenlerimiz Cahit Tuner ve Hami Dilek’in katkılarına
vurgu yapılmıştır. Bu hekimler ele alınırken Mazhar Osman ile kişisel meselelerine de yer
verilmiştir ki kişisel meseleler özellikle Cahit Tuner ve Cemil Şerif Baydur ile olanlar; bu alanın
gelişmesinde ufak da olsa süreklilik olarak engel teşkil etmiştir.
 Kitap Değerlendirmesi

Bu kitap Mazhar Osman’ı ve nöroşirürji alanını detaylıca ele alması bakımından oldukça
faydalı bir kitap haline gelmiştir. Özellikle safi teorik alan bilgilendirmesinden ziyade içinde
bulunulduğu dönemin sosyal, siyasi, ekonomik koşullarıyla ele alması açısından güzel bir
kaynaktır. Çünkü gelişmelerin ya da gerilemelerin her birinin makul sebebine ve altyapısına
da bu kaynak aracılığıyla ulaşabilmekteyiz. Nöroşirürji alanının başlangıcı, gelişmesi güzel bir
şekilde incelenmiş, bu alanı Türkiye’ye taşıyan Mazhar Osman’ın her bir katkısı ve katkı yapan
kişilerle bağlantısı kaynakların açıklığı dahilinde ele alınmıştır.
 Kitap Değerlendirmesi
Benim bu kaynakla ilgili en çok beğendiğim şeyler ise şöyle:

 Nöroşirürji alanının tarihsel arkaplanı hakkında yalın bir dille bilgi vermiştir.
 Mazhar Osman’ın günümüzde beyin cerrahiye ve nöropsikiyatriye katkılarına dair detaylı bilgi
vermiştir.
 Yalnızca Mazhar Osman’ın değil alanda çalışan kişilerin çalışmalarına ve konuşmalarına da yer
vermiştir.
 Bu bilgileri verirken özellikle detaylı kaynak belirtip konuşma ya da mektup içeriklerini direkt olarak
paylaşmıştır ki kitabı okurken aslında yaşananları birinci ağızdan dinleme hissini de insanda
uyandırıyor.
 Günümüzde Zeynep Kamil, Bakırköy gibi hastanelerin bu alandaki katkısına ve gelişimine yer
vermiştir ki birçok ilkin başladığı yerler olabilir. (Zeynep Kamil ilk nöroşirürji kliniği gibi)
 Kitap Değerlendirmesi

Tüm bunlarla birlikte sonunda Mazhar Osman’ın nöroşirürji alanıyla büyük ya da küçük
ilgisi olan kaynaklarına yer vermiş ve makalelerini açıkça yazmıştır ki özellikle tıp literatürüne
hakim kişiler nöroşirürji alanında ilk sayılabilecek birçok makaleye bu sayede erişim
sağlayabilir. Ancak bu makaleler her ne kadar kelimelerin günümüzdeki anlamı parantez
içinde yazılsa da bu alan hakkında ilk kez bilgi edinen edinmek isteyen kişiler için ağır bir dil
taşımaktadır.
 Son olarak Nazim Sakir Şakar’ın Mazhar Osman’ın ölümü
hakkında söylediği gibi: Mazhar Osman öldü, yaşasın Mazhar Osman
mektebi!
Teşekkürler!