Witaminy

Rozpuszczalne w wodzie
1. Do witamin rozpuszczalnych w wodzie należą: B1, B2,B3, B5, B6,B7, B9, B12,
witamina C, witamina P

a) Witamina B1- (tiamina, aneuryna)- witamina nastroju (Benerva, Betaxin,

Betabion, Metabolin, Vitaneurin)
-Ma charakter zasady czwartorzędowej, nietrwałej, wrażliwej na ogrzewanie
- Stosowana jest w formie chlorowodorku tiaminy(w środowisku kwaśnym i
obojętnym odporny na temp. rozkłada się w śr. zasadowym oraz pod wpływem
enzymu )
- Tiamina jest wrażliwa na promieniowanie elektromagnetyczne i ulega utlenianiu
pod wpływem tlenu atmosferycznego.
Działanie:
- Składnik enzymu kokarboksylazy oraz koenzymu transketolazy
- Bierze udział w przemianie węglowodanów,
- Gospodarce wodnej
- oddychaniu tkankowym
- Utlenianiu kwasu mlekowego

Awitaminoza:
- Zaburzenia w układzie nerwowym i katabolizmie węglowodanów
- Choroba beri- beri(porażenie nerwów i atrofia mięśni)
- Zaburzenia czynności centralnego układu nerwowego (oczopląs, zaburzenia pamięci, koncentracji, zakłócenia równowagi
emocjonalnej)
- Niewydolność krążenia (przyspieszona akcja serca, obrzęki kończyn dolnych i górnych)
Zapotrzebowanie (dzienne):
- Dorośli 1,5 mg
- 1-18 lat 1-1,5 mg
- 0,5- 1 lat 0,5mg
- Dozy terapeutyczne 50mg-1g dziennie
Występowanie:
- Drożdże, chleb razowy, rośliny strączkowe, orzechy, ryby
Pieczywo ciemne
Pieczywo razowe
Zastosowanie:
- stosowana przy zaburzeniach ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego
- neuralgiach

- Wtórnych symptomach alkoholizmu

- W kosmetyce w formie witaminowego B- kompleksu lub ekstraktów z kiełków zbóż do pielęgnacji
skóry i włosów.
b) Witamina B2 (ryboflawina, laktoflawina, Riboflavin, Beflavin, Flavaxin)- naturalny barwnik
flawinowy

- Słabo rozpuszczalna w wodzie, dobrze w 10% r-rze mocznika, w rozp. hydrofobowych nie
rozpuszcza się,
- Rozkłada się w środowisku kwaśnym, promienie UV niszczą ją łatwo w środowisku kwaśnym i
obojętnym
- Jest odporna na ogrzewanie, środki utleniające, działanie kwasów nieorganicznych,
Działanie:
- Bierze udział w procesach utleniania i redukcji
- Jest składnikiem związków zwanych flawoproteinami
- Odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu narządu wzroku,
- Współdziała w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego
- Uczestniczy w przemianach aminokwasów i lipidów
- Współuczestniczy z witaminą A w prawidłowym funkcjonowaniu błon śluzowych, dróg
oddechowych, śluzówki przewodu pokarmowego, nabłonka naczyń krwionośnych i skóry

Awitaminoza:
- Upośledzenie widzenia
- Nadwrażliwość na światło
- zmiany w rogówce oka
- Pogorszenie ostrości wzroku
- Łzawienie
- Okołorogówkowe wrastanie naczyń
- Stany zapalne skóry i języka
- Pękanie kącików ust
- zmiany łojotokowe skóry twarzy
- Zaczerwienienie powiek
- zmarszczki
Zapotrzebowanie (dzienne):
-dzieci od 0-0,5 lat 0,4mg
-od 0,5- 1 lat 0,6mg
- od 1-18 lat 1-1,5 mg

- dorośli 1,7mg
- Dozy terapeutyczne 50-500mg dziennie

Występowanie:
Drożdże, mleko, sery, wątroba, zboża, jajka, warzywa i owoce, znamiona szafranu
Znamiona szafranu
Zastosowanie:
- w preparatach do pielęgnacji cery trądzikowej, jamy ustnej oraz włosów

c) Witamina B3, witamina PP, niacyna, Nicotamide, Niacinamide, Nicobin, Nicotilamide, amid
kwasu nikotynowego, kwas nikotynowy )
- Najbardziej trwała witamina (mało wrażliwa na podwyższoną temperaturę, ciśnienie, tlen
atmosferyczny, ługi, kwasy i światło).

Działanie:
- Jako składnik enzymów uczestniczy w reakcjach utleniania-redukcji
- Uczestniczy w oddychaniu tkankowym
- Przemianie węglowodanów, gospodarce wodnej
- Funkcjonowaniu błon śluzowych
- Rozszerza naczynia krwionośne
- Reguluje poziom cholesterolu w organizmie, przepływ krwi w naczyniach
- współdziała w syntezie hormonów płciowych(estrogenów, progesteronu)
- uczestniczy w utrzymaniu odpowiedniego stanu skóry

Awitaminoza:
- Zaburzenia w metabolizmie cukrów i procesu oddychania komórkowego,
- dysfunkcje układu trawiennego
- Zakłócenia w funkcjonowaniu układu nerwowego (zaburzenia pamięci)
- Szorstkość, zaczerwienienie skóry
- Rumień lombardzki (pelagra- schorzenie nabłonka skóry)
Pelagra
Zapotrzebowanie:
- dzieci 1-18 lat 10-15 mg
- dorośli 15-20mg
- dozy terapeutyczne100-2000mg dziennie

(zapotrzebowanie wzrasta w czasie ciąży oraz karmienia)

Występowanie:
- drożdże, wątroba, śledzie, warzywa, owoce, orzechy, jaja, mleko, czarne porzeczki, poziomki,
żurawiny, owoce dzikiej róży, liście szałwii,
Liście szałwi
Zastosowanie:
- w preparatach do pielęgnacji skóry ze skłonnościami do dermatoz
- w preparatach przeciw wypadaniu włosów

d) Witamina B5, kwas pantotenowy

- Najmniej trwała z witamin z grupy B (przetwarzanie, gotowanie, pieczenie)
- Odporna na działanie światła, powietrza
- Stosowana w formie soli wapniowej
- Rozpuszcza się w wodzie, kwasie octowym
- Stosowany jako sól wapniowa

Działanie:
- Wchodzi w skład acetylo- koenzymu A
- Wpływa regulująco na funkcjonowanie skóry i gojenie ran
- Przeciwdziała stanom zapalnym błon śluzowych
- Bierze udział w syntezie i rozkładzie kwasów tłuszczowych
- Syntezie cholesterolu i hormonów steroidowych
- Uczestniczy w wytwarzaniu cytochromów i przeciwciał,
- wspomaga proces pigmentacji włosów
- wpływa na prawidłowy wzrost organizmu

Awitaminoza:
- Wypadanie włosów
- Stany zapalne skóry i paznokci
- Owrzodzenia
- Uszkodzenia rogówki
- Zespół piekących stóp
- Zmęczenie, osłabienie, bóle głowy i brzucha
- mdłości, wymioty
- Zaburzenia w działaniu centralnego i obwodowego układu nerwowego
- Osłabienie refleksu
- Zmniejszenie odporności immunologicznej
(u człowieka niedobór witaminy nie występuje,)
Zapotrzebowanie:
- dzieci od 0-0,5 lat 2,5mg
- 0,5-1 lat 3mg
- 1-18 lat 4-7mg

- Dorośli 10 mg
- Doza terapeutyczna 250-20g dziennie
Występowanie:
Świeże warzywa, wątroba, jaja, drożdże, flora bakteryjna jelit
Zastosowanie:
W postaci pantotenianu wapnia , w preparatach łagodzących stany zapalne i podrażnienia skóry i
paznokci, preparatach na porost włosów
e) Witamina B6, pirydoksyna, adermina
- występuje w trzech postaciach biologicznie aktywnych: pirydoksolu, pirydoksalu, pirydoksaminy
- rozpuszcza się w wodzie

- Odporna jest na działanie temp. , utlenianie

- Podatna jest na promieniowanie UV

Działanie:
- Wszystkie 3 postacie są koenzymami dla różnych enzymów katalizujących przemiany
biochemiczne białek, tłuszczów i węglowodanów
- Najsilniej działa pirydoksal (przemiana aminokwasów i kwasów tłuszczowych oraz metabolizm
komórek)
- Opóźnia procesy starzenia
- Ułatwia odchudzanie
- Zapobiega próchnicy zebów
- Wpływa na funkcjonowanie układu nerwowego
- Uczestniczy w syntezie porfiryn i hormonów
- podnosi odporność immunologiczną organizmu

- Uczestniczy w tworzeniu przeciwciał

Awitaminoza;
- Stany zapalne skóry, rąk, stóp, szczytu nosa, błon śluzowych jamy ustnej
- Łojotok
- Wypadanie włosów
- Zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym (bezsenność, napady drgawek, nadwrażliwość)
- Niedokrwistość
- Zwiększona podatność na infekcje
Występowanie: drożdże, wątroba, rośliny strączkowe, mleko, produkty zbożowe, owoce, warzywa
nasiona słonecznika, pestki dyni, orzechy

Zastosowanie:
- W leczeniu trądziku
- W preparatach odżywczych, przeciwzmarszczkowych

f) Witamina B7, witamina H, biotyna, Biodermatin, koenzym R, Bios, witamina skóry

- Słaba rozpuszczalność (dobrze rozpuszcza się w wodzie jej sól sodowa)
- Odporna na temperaturę
- Promieniowanie UV i utleniacze dezaktywują biotynę, także mocne kwasy i zasady
Działanie:
- Wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry oraz włosów
- uczestniczy w syntezie kwasów tłuszczowych
- przemianie aminokwasów i cukrów

- Wpływa na układ immunologiczny

- uczestniczy z wit. K w syntezie protrombiny
- Hamuje aktywność gruczołów łojowych
- Reguluje gospodarkę lipidową skóry

Awitaminoza:
- Łuszczycowe zmiany skóry na dłoniach, nogach i ramionach
- Wysuszenie i przebarwienia skóry i błon śluzowych
- Podwyższenie poziomu cholesterolu i barwników żółciowych we krwi
- Bóle mięśniowe, osłabienie i apatia
- Stany zapalne, suchość, łuszczenie się skóry
- Zaburzenia nerwowe
Zapotrzebowanie:
- 1-18 lat 100-200mikrogramów
- dorośli 300 mikrogramów
- dozy terapeutyczne od 50mikrogramów 15mg

Występowanie: żółtka, jaj cebula, orzechy, drożdże, wątroba, ziarna zbóż, rośliny strączkowe
(saprofityczne bakterie jelitowe człowieka)

Zastosowanie:
- Preparaty do pielęgnacji włosów i skóry
- Przy trądziku, czyraczności łysienia, łamliwości paznokci (biotyna wewnętrznie)
- Razem z wit. A iE w liposomach o usuwania depigmentacji skóry i nawilżania
g) Witamina B9, kwas foliowy, folacyna, witamina M, witamina Bc
- rozp. się w wodzie
- rozpada się pod wpływem temp. i światła słonecznego
Działanie:
- reguluje różne procesy metaboliczne w organizmie
- proces podziału komórek
- współuczestniczy z witamina b12 w regulacji tworzenia i dojrzewania czerwonych krwinek

- Jest aktywny w leczeniu miażdżycy

- Zapobiega pasożytom jelitowym
- Działa detoksykacyjnie na substancje trujące obecne w żywności
- opóźnia wystąpienie siwizny
- Wpływa na zdrowy wygląd skóry
- Ułatwia wzrost i przedłuża życie młodym jak i starszym komórkom skóry

Awitaminoza:
- Powstawanie ciężkich zaburzeń rozwojowych u płodu (wada cewy nerwowej)
- Spowolnienie syntezy DNA i replikacji (podziału)komórek
- Osłabienie wchłaniania substancji pokarmowych z przewodu pokarmowego
- Upośledzenie funkcji układu nerwowego
Zapotrzebowanie:
- 1-18 lat 100-400mikrogramów
dorośli 400 mikrogramów
- dozy terapeutyczne 400 mikrogramów do 20mg dziennie

Występowanie:
- Drożdże, otręby, zarodki pszenne, soja zielone warzywa, flora bakteryjna jelit
- Aktywna postać tego kwasu to kwas tetrahydrofoliowy
- amtymetabolitem kwasu foliowego jest m.in., aminopteryna- stosowana w leczeniu białek

- Sulfonamidy jako antymetabolity kwasu p- aminobenzoesowego hamują bakteryjną biosyntezę

kwasu foliowego
Zastosowanie:
- preparaty regenerujące, poprawiające elastyczność skóry, przeciwzmarszczkowe

g)witaminaB12- kobalamina (witamina nastroju)

- Odporna na ogrzewanie
- Silnie higroskopijna
- Metale ciężkie i środki silnie utleniające niszczą witaminę
- Odporna jest na działanie fenoli
Działanie:
- działa antystresowo
- zapobiega anemii złośliwej
- uczestniczy w przemianach puryn i pirymidyn

- Bierze udział w syntezie DNA

- Tworzy osłonki komórek nerwowych
- uczestniczy w przemianach metabolicznych tłuszczów i węglowodanów
- Bierze udział w przemianie kwasu foliowego do aktywnego biochemicznie tetrahydrofolianu

Awitaminoza:
- Zaburzenia powstawania ciałek krwi, zwłaszcza czerwonych (niedokrwistość złośliwa,
magaloblastyczna)
- Zaburzenia w układzie nerwowym
- Zmiany zwyrodnieniowe błony śluzowej żołądka
- Hiperhomocysteinemia
- Pogorszenie nastroju

Zapotrzebowanie:
- Dzieci 0-0,5 lat 0,5mikrograma
- 0,5-1lat 1,5 mikrograma
- 1-18 lat 2-3mikrograma
- Dorośli 3-4mikrograma
- Doza terapeutyczna 50mikrograma- 10mg dziennie
(wegetarianie)
Występowanie:
- drobnoustroje, wątrobaryby, jaja, mleko, przetwory mleczne, drób, wędliny drobiowe,(banany)
- - w tabletkach(Vegevit B12), dzieta bogata w mleko sojowe, drożdże, wodorosty morskie i
słodkowodne (spirulina)
h) Witamina P- grupa substancji o charakterze flawonoidowej, takich jak: kwercetyna, rutyna,
hesperydyna, eriodykcjol

Wpływa uszczelniająco na ściany naczyń kapilarnych.

i) Witamina C , kwas askorbowy

Działanie:
- Współdziała w biosyntezie kolagenu
- Przyspiesza proces gojenia się ran i zrastania kości
- Uczestniczy w metabolizmie tłuszczów, cholesterolu, kwasów żółciowych
- Ułatwia przyswajanie niehemowego żelaza i uczestniczy w wytwarzaniu krwinek czerwonych
- Jest silnym reduktorem, przeciwdziała procesowi utleniania
- Podnosi odporność organizmu
- Hamuje powstawanie rakotwórczych nitrozoamin
- Ma właściwości bakteriostatyczne, bakteriobójcze

- uczestniczy w hydroksylacji proliny do 4- hydroksyproliny (składnik białka elastyny)

- Zapobiega paradontozie
- łagodzi skutki oparzeń słonecznych
- Jest przeciwutleniaczem i zmiataczem rodników (działa synergicznie z witaminą E)
- Obniża poziom cholesterolu
- Zapobiega alergiom
Awitaminoza:
- zaburzenia w tworzeniu kolagenu
- kruchość naczyń krwionośnych

- Wolniejsze gojenie się ran

- Zaburzenia w przemianie kwasów tłuszczowych zmniejszenie odporności na infekcje
- bóle mięśniowe
- Zmęczenie, apatia, brak apetytu
- Szkorbut
Występowanie:
- Owoc dzikiej róży, natka pietruszki, czarna porzeczka kiwi, papryka czerwona, owoce cytrusowe ,
rokitnik czarny beż, żurawina
Zastosowanie:
- w kosmetykach usuwających zmarszczki płytkie
- stymulujących syntezę kolagenu.

- Chroni przed szkodliwym działanie promieni UV

- Z witamina E jako przeciwutlenach synergiczny
 Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach

Witamina A (retinol, akseroftol, axerol)- witamina przeciwinfekcyjna i wzrostowa

To alkohol diterpenowy rozpuszczalny- olej rozpuszczalny w:
- Etanolu
- Eterze naftowym
- Tłuszczach
- Podatna na działanie światła i utlenianie

Działanie:
- Wpływa na wzrost i ogólny rozwój organizmu
- Wpływa na tworzenie kości
- Produkcję hormonów
- Chroni przed nowotworami i chorobami serca
- warunkuje prawidłowy rozwój i funkcjonowanie komórek skóry i błony śluzowej
narządów
wewnętrznych
- Wpływa korzystnie na regenerację skóry oraz proces rogowacenia naskórka
- Podwyższa barierę ochronną skóry
- Jest odpowiedzialna za proces widzenia

Awitaminoza:
- Nadmierne rogowacenie i złuszczanie nabłonka
- Przesuszanie i marszczenie się skóry
- Łupież
- Upośledzenie czynności siatkówki
- Zmniejszenie odporności na zakażenie
- Zahamowanie wzrostu

Zapotrzebowanie:
Dzieci 0-3lat 2000j.m.
Od4-6lat 2500j.m.
7-10 lat 3500j.m.
11-18 lat 4000j.m.
Dorosły: mężczyzna 5000j.m.
Kobieta4000j.m.
Dawka terapeutyczna 5000-100000 j.m.
Występowanie: - retinol(jaja, masło, sery, wątroba, tran)
- beta karoten (prowitamina A)- warzywa: marchew, dynia, szpinak; pokrzywa

Kwas retynowy(tretionina)- ma właściwości keratolityczne

Zastosowanie:
- W leczeniu zaburzeń dermatologicznych
- Regeneracja i ochrona skóry
Witamina D (ergokalcyferol- wit D2)
(cholekalcyferol – wita D3)

Działanie:
- Zapobiega krzywicy
- Odwapnieniu kości i zębów- uczestniczy w przyswajaniu wapnia i fosforu,
- zwiększa napięcie naskórka,
- przyspiesza regenerację ran

Awitaminoza:
- Prowadzi do krzywicy
- paradontozy
- Kruchości paznokci
- wypadania włosów
(okres letni)

Zapotrzebowanie:
Dzieci 0-18lat 400j.m.
Dorośli 300j.m.
Ponad 50 lat 400j.m.
Dozy terapeutyczne400-100000j.m.
(1j.m.= 0,025mikrograma czystej witaminy D2)

Występowanie:
Tran, wątroba, ryby, żółtka jaj, mleko, sery
(Olej wątłuszowy- Oleum Jecoris Aselli)
Zastosowanie:
- przeciwko łysieniu
- paradontozie

- Łamliwości paznokci
- łojotokowi
Witamina E (witamina płodności)
(w formie tokoferoli i tokotrienoli)
oleiste ciecze rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalnikach niepolarnych,
nierozpuszczalne w wodzie
- Nie ulegają zmydlaniu
- Są odporne na działanie kwasów, ługów, wyższej temperatury
- Najbardziej aktywny jest alfa- tokoferol, którego przyswajalność wynosi 100%

Działanie:
- utleniająco- redukujące, wywiera wpływ na podwzgórze i przedni płat przysadki
- Pełni rolę zabezpieczająca hormony, enzymy, nienasycone lipidy, witaminy przed
tworzeniem nadtlenków (destabilizują pracę membran komórkowych, prowadząc
do nadmiernej utraty wody przez naskórek
- Poprawia ukrwienie skóry
- Wzmacnia tkankę łączną
- wpływa na oddychanie wewnątrz ustrojowe
- wspomaga leczenie łojotokowego zapalenia skóry, trądziku

- Pobudza produkcję substancji przeciwzakrzepowych zmniejszając ryzyko rozwoju

schorzeń naczyń krwionośnych
- Chroni gruczoły wydzielania wewnętrznego(jako przeciwutleniacz): przysadkę
mózgową, grasicę, korę nadnerczy,
- Współdziała z witaminami A, C i karotenoidami, zmniejszając ryzyko rozwoju
chorób nowotworowych
- Zapobiega niedokrwistości makrocytarnej u dzieci
Awitaminoza:
- zaburzenia funkcjonowania i osłabienie mięśni szkieletowych
- rogowacenie i wczesne starzenie się skóry
- gorsze gojenie się ran
- Zaburzenia neurologiczne
- Osłabienie zdolności koncentracji
- Stanu rozdrażnienia
- Niedokrwistość u niemowląt i dzieci
- Pogorszenie wzroku
- Zwiększone ryzyko chorób sercowo- naczyniowych
- Zaburzenia czynności płciowych (u kobiet skłonność do poronień)

Zapotrzebowanie:
- Dzieci 0-1lat 3-4mg
- 1-10lat 5-7mg
11-18lat 8-10mg
dorośli 15-30mg

- Dozy terapeutyczne 200-2000mg

Występowanie:
- Olej z kiełków pszenicy, całe ziarna zbóż, zielone świeże warzywa, zielone
warzywa liściaste

Zastosowanie: w preparatach do skóry starzejącej się

Kremy odżywcze, regenerujące
Witamina K- (witamina K1-fitochinon, K2- menachinon), K3- syntetyczna
witamina menadion

Wit. K1
- Jasnożółta, oleista ciecz
- Rozp w tłuszczach, rozpuszczalnikach hydrofobowych
- Wrażliwa na działanie zasad, światła(promieniowanie UV)
- Rozkłada się w temp. większej niż 100C
K2to jasnożółta substancja o właściwościach fizycznych podobnych do witaminy K1.

Działanie:
-stymuluje produkcję aktywatora krzepnięcia protrombiny (w wątrobie)
- Uczestniczy w formowaniu tkanki kostnej
- Wpływa na przemiany metaboliczne kwasów nukleinowych
- wykazuje właściwości przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze

- Działa przeciwzapalnie, przeciwbólowo

Awitaminoza:
- Obniżony poziom protrombiny we krwi
- Wydłużony czas krzepnięcia krwi
- Skaza krwotoczna noworodków (krwotoki z przewodu pokarmowego)
Zapotrzebowanie:
Dzieci 0-1lat 20 mikrogramów
1-10lat 15-60 mikrogramów
11-18lat50-100 mikrogramów
- Dorośli 100mikrogramów
dozy terapeutyczne 100mikrogramów- 10mg

Występowanie: warzywa(jarmuż, szpinak, sałata),jaja, mleko

K1(liście pokrzywy, Urtica dioica, szpinak Spinacia oleracea, lucerna(Medicago
sativa)

Zastosowanie:
W preparatach dla skóry z problemami naczynkowymi- zapobiegają krwawieniom z
pękniętych naczynek, ułatwia wchłanianie wylewów podskórnych.

Antagonista witaminy jest dikumarol.

Lucerna siewna
Lucerna roślinna
Witamina F, NNKT (niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe)
mieszanina kwasów linolowego, alfa i gamma linolenowego, arachidonowego

Działanie:
- Prekursor w syntezie prostaglandyn będących regulatorami reakcji
enzymatycznych
- Element strukturalny lipidów komórkowych.
Awitaminoza:
- Wypryski skórne
- Zaburzenia procesu keratynizacji naskórka
- Nadmierne złuszczanie i zmniejszenie przepuszczalności warstwy rogowej
- Skóra szorstka, blada
- Paznokcie i włosy łamliwe
Występowanie: oleje roślinne(oliwkowy, lniany, słonecznikowy)
bogate źródło kwasu gamma linolenowego jest wiesiołek lekarski, ogórecznik
lekarski, czarna porzeczka)
Ogórecznik lekarski
Zapotrzebowanie:
500-1000j.m.na jeden gram preparatu leczniczego, kosmetycznego

Zastosowanie:
W preparatach dermatologicznych regulujących czynności gruczołów skóry, płyny
do włosów