Toplam Arz, Toplam Talep ve

Ekonomik Denge*

* Prof. Dr. Nevzat Güran’ın Makro Ekonomik Analiz

Kitabından yararlanılarak hazırlanmıştır

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 1

 Toplam Arz
• Toplam arz ve toplam talep eğrilerinde, tek
bir malın arz ve talep edilen miktarları
yerine, arz veya talep edilen toplam reel
hasıla (nihai mal ve hizmetler toplamı),
• Tek bir malın fiyatı yerine, fiyatlar genel
düzeyi dikkate alınmaktadır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 2

 Toplam Arz
• Toplam arz eğrisi (Tanım):Geçerli
olabilecek çeşitli fiyat düzeylerinde,
ekonomideki üretim birimlerinin belli bir
dönem itibariyle arz etmeye hazır oldukları
hasıla (nihai mal ve hizmet) miktarlarını
gösteren eğri (AS eğrisi)
• AS açısından, üretimin teknik koşullarının
yanı sıra faktör piyasası ve kısa dönem
emek piyasası koşulları önem taşır. Bu
koşullardaki değişmeler, AS’yi kaydırır.
Dr.Aylin ABUK DUYGULU 3
 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Klasik Arz Eğrisi
P
Arz, fiyatlar karşısında
AS
inelastiktir. Fiyatlar genel
düzeyi ne olursa olsun,
ekonomide sürekli olarak tam
istihdama karşılık gelen hasıla
arz edilmektedir.
Bu yaklaşımın ardında; ücret
ve fiyatların tam esnek
olduğu, karar birimlerinin bilgi
yetersizliği gibi nedenlerle
bekleyiş hatasına
Y* Y düşmeyecekleri vardır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 4

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Keynesyen Arz Koşulları
Toplam arz eğrisi, tam istihdam
P
AS düzeyine kadar pozitif eğimli ve
oldukça esnektir. Tam istihdam
düzeyinde ise klasik AS
görünümündedir.
Bunun ardında; emek piyasasında
tam rekabet koşullarının
P1
bulunmaması gibi nedenlerle
P0 nominal ücretlerin aşağı doğru rijit
olduğu varsayımı vardır.
Y0 Y* Y

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 5

• Ayrıca P0 gibi bir fiyattan P1 gibi daha
yüksek bir fiyata bir kez çıkıldıktan sonra,
ilk fiyat düzeyine tekrar dönülememektedir.
Çünkü, fiyat düzeyinin yükselmesi
sırasında artmış bulunan nominal ücret
düzeyinin geriye dönüşü (düşüşü),
nominal ücretlerin aşağı doğru rijit olduğu
varsayımı nedeniyle, mümkün değildir. Bu
etkiye “zemberek dişlisi etkisi” olarak
adlandırılır.
Dr.Aylin ABUK DUYGULU 6
 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Yeni Klasik ve Yeni Keynesyen Arz Eğrileri

P Uzun Dönem AS Yeni Klasik AS-Bekleyiş hatalarına bağlı

Yeni Keynesyen AS-Ücretler her iki yönde de

yeterince esnek değil

Y* Y

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 7

 Toplam Talep
• Toplam talep eğrisi (Tanım): Geçerli
olabilecek değişik fiyat düzeylerinde,
hanehalklarının, firmaların,kamu kesiminin
ve dış dünyanın ekonominin hasılasına
olan toplam talep düzeylerini gösteren
eğri.
• Burada talep kavramı,planlanan harcama
şeklinde değerlendirilmelidir.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 8

 Toplam Talep
• Efektif talep kavramında, fiilen elde
edilecek olan gelire göre yapılan harcama
planı önemlidir.
• Toplam talep eğrisinin (AD) eğimi, fiyatlar
genel düzeyi düştükçe, toplam talep
artacağı için negatif eğimlidir.
• AD eğrisi, mal ve para piyasalarında,
birlikte dengeyi sağlayan P ve Y
bileşimlerini gösterir.
Dr.Aylin ABUK DUYGULU 9
 Toplam Talep
P
AD üzerindeki her
noktada, değişik P-Y
düzeylerinde, mal ve
para piyasasında
birlikte denge söz
konusudur.
AD

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 10

 Toplam Talep
• Mal ve/veya para piyasası denge
koşullarının değişmesine (P dışında)
neden olan faktörler (yani para ve maliye
politikası), AD eğrisinin sağa veya sola
kaymasına neden olacaktır.
• Bununla birlikte, toplam talebin fiyat
değişmelerine karşı duyarlılığına ilişkin
farklı görüşler vardır:

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 11

 Toplam Talep

• Keynesyen iktisatçılar: İnelastik AD (yani,

fiyat değişmeleri karşısında pek duyarlı
olmayan bir AD)
• Klasik-Neoklasik İktisatçılar: Elastik AD
(yani, fiyat değişmeleri karşısında duyarlı)

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 12

 Toplam Talep
• Fiyatlar genel düzeyi (P) ile toplam hasıla
(Y) arasındaki negatif yönlü ilişkinin
açıklanmasında 3 etki söz konusu:

 Keynes etkisi:Pnominal MS sabitken

reel MSlikidite tuzağı yoksa,faiz oranı 
 I çarpan yoluyla gelir , yani AD

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 13

 Toplam Talep
 Pigou etkisi: Ppara balanslarının reel
değerihalkın servetinin reel
değeritüketimgelir, yani AD

 Dış Ticaret Yoluyla Etki: Pnominal

döviz kuru sabitken,reel kur dolayısıyla
dış rekabet gücü X M (X-M) 
Y dolayısıyla AD .

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 14

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Klasik yaklaşımda:
• Tam inelastik AS ve yeterince esnek AD
varsayımı altında, ekonomi daima tam
istihdamdadır.
• Hasıla ve istihdamın, tam istihdam
düzeyinde belirlenmesinde, arz koşulları
belirleyici.
• İstihdam düzeyini (N) ve hasılayı arttırmak,
ancak arz yönlü politikalarla mümkün.
Dr.Aylin ABUK DUYGULU 15
 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Klasik yaklaşımda, talebin rolü (yani
talepteki kayma), P’nin hangi düzeyde
olacağını ya da nasıl değişeceğini belirler.
• Şekilde de görüldüğü gibi, para politikası
sonucu, AD eğrisi sağa kaydığında, reel
bir sonuç oluşmamakta, yalnızca P
artmaktadır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 16

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Klasik Yaklaşımda Denge
P
AS AS’

P1

P2 AD2
AD1

Y* (Y*)’

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 17

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Klasik Arz Koşullarına Rağmen Tam
İstihdam Dengesinin Sağlanamaması
P AD AS
Keynesyenlerin öne sürdüğü
gibi, AD pek esnek değilse,
tam istihdam dengesi
sağlanamayabilir ve hasılanın
(istihdamın) hangi düzeyde
belirleneceği konusunda bir
belirsizlik ortaya çıkabilir.
Y

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 18

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Keynesyen Arz Koşulları ve İnelastik Talep
Durumu(Eksik İstihdam Dengesi)
P
AD2 AS Görüldüğü gibi, Y0-P0
AD1
durumunda ve eksik
istihdamda (Y0<Y*)
denge söz konusudur.
Bu durumda, klasik AS
P1 E2 geçerli olsaydı dahi,
P0 inelastik AD nedeniyle,
E1
tam istihdam dengesine
Y0 Y* Y
ulaşmak mümkün değil.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 19

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Keynesyen Arz Koşulları ve İnelastik Talep
Durumu(Eksik İstihdam Dengesi)
• Bu durumda, ekonomiyi tam istihdama
yöneltmenin yolu, AD’yi kaydırmak
(AD1 AD2)
• Burada, toplam talep kayarken, fiyatlarda
bir miktar artış olduğu, dikkate alınmalıdır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 20

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Keynesyen Arz Koşulları ve Talebin Esnek
Olması Durumu (Eksik İstihdam Dengesi)
P AS Bu şeklin diğer şekilden farkı, E’ gibi
bir noktanın varlığıdır. Bu nokta, çok
uzun bir dönemde, artabilecek fiyat
ve ücret esnekliğine bağlı olarak,
ekonominin tam istihdama
P2
ulaşabileceğini ifade etmektedir.
AD3 Ancak Keynesyen iktisatçılar, uzun
P1 dönemde bu gelişmeleri beklemek
P0 AD2 yerine, talep kaydırıcı politikalarla
E’
. AD tam istihdama ulaşmanın daha
1
uygun olacağını savunmaktadırlar.
Y0 Y* Y

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 21

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Keynesyen yaklaşımlarda, talep
etkilenerek genişlemedikçe veya Y*
artışına paralel olarak AD’nin de sağa
kayması sağlanmadıkça, arz yönlü
politikalar (potansiyel hasıladaki
genişleme) ekonominin hasıla ve istihdam
dengesini özellikle kısa dönemde
etkilemeyecektir.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 22

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Bu bağlamda Keynesyen iktisatçıların
vurgulamak istedikleri nokta, ekonominin
tam istihdamda dengeye gelmesinin
zorunlu olmadığı, dengenin nerede
oluşacağı konusunda talep koşullarının
büyük önem taşıdığıdır.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 23

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Talepte ortaya çıkması her zaman
mümkün olan dalgalanmalar ve
yetersizlikler sonucu, ekonomi bir kez
eksik istihdamda dengeye geldiğinde, bu
durumdan ekonominin kendi işleyişi içinde
kurtulmasının çok güç olduğudur.

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 24

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Ekonomi tam istihdamdayken, talep
genişletici politikaların etkileri, Keynesyen
analizde, klasik analizde olduğu gibidir;
sonuçta yalnızca fiyatlar genel düzeyi
yükselir.
• Ancak ekonomi tam istihdamdayken,
talepteki bir daralmanın etkileri açısından,
her iki yaklaşım farklı sonuçlar
üretmektedir:

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 25

 Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
• Klasik yaklaşım talep daralmasının,
hasılayı ve istihdamı etkilemeden sadece
fiyatlar genel düzeyinde bir düşüşe yol
açacağını ifade etmektedir.
• Buna karşın Keynesyen yaklaşımda talep
daralması sonucu, daha önce değinilen
zemberek dişlisi etkisi nedeniyle, fiyatların
değil, hasıla ve istihdamın düşmesi söz
konusu olmaktadır.Yani ekonomi, eksik
istihdama dönebilir.
Dr.Aylin ABUK DUYGULU 26
Farklı Arz ve Talep Koşullarında
Ekonomik Denge
P AS
Başlangıç denge noktası:
E1 tam istihdam

P1 E2 E1 Talepte daralma(AD1AD2)
Yeni denge noktası : E2
E AD1
P0
Çünkü fiyatlar esnek değil.
AD0 Sonuç; hasıla daraldı
(Y*Y1)
Y1 Y*

Dr.Aylin ABUK DUYGULU 27