Ang Panulaan sa

Panahon ng Kastila

-Araviella B. Cariaga
 Ayon Angeles Matienzo at Panganiban
1992 ang mga Pilipino noon bago pa
dumating sa Pilipinas ang mga Kastila ay
marunong ng magbasa at sumulat.

Alamat, kwentong bayan, awiting bayan at

mga karununganag bayan.
 Sinunog nila ang mga nakasulat na panitikan ng mga
katutubo sa dahilang ang mga iyon daw ay likha ng demonyo.

Sa pagsakop ng mga kastila sa mg Pilipino ay maraming

nagbago hindi lang sa pamumuhay at maging sa akdang
pampanitikan.

• Pasalin dila
• Alamat,  kwentong-bayan,awiting bayan, epiko,bugtong,
salawikain,sawikain at kasabihan .
• Pasulat na ang mga ito at kadalasang tumatalakay sa
paksang panrelihiyon at nakasulat sa wikang Espanyol.
 ANG MGA GRAMATIKA AT DIKSYUNARYO
1. ANG MGA GRAMATIKA
• Tomas Pinpin - Naglimbag ng “Arte Reglas de la Lengua
Tagala” na isinulat ni Padre Blancas de San Jose noong 1610
• Padre Gaspar de San Agustin - ang nagpalimbag ng
“Compendio del Arte de La Lengua Tagala noong 1703.
• Padre Minguella - nagsulat ng “Ensayo de Gramatica Hispano
Tagala noong 1745.
• Padre Jose Hevia Campomanes - akda ng “Lecciones de
Gramatica Hispano-Tagalo”.
Mayroon din sa ibang wika tulad naisulat nina:
• Padre Francisco Lopez - “Arte de la Lengua Iloca” (1627)
• Padre Diego Bergaño- “Arte de la Lengua Pampanga”
2. ANG MGA DIKSYUNARYO AT BOKABULARYO
• Agustin Albuquerque - prayleng unang sumulat nang tungkol sa
wikang Tagalog.
• Padre de Plasencia - isang Fransiscano, binigyan ng karangalang
unang nakasulat ng “Arte y Diccionario de Tagala” (1581)
• Padre Miguel Ruiz - isang Dominico na sumulat ng “Vocabulario
Tagala”
• Padre Francisco Blancas de San Jose - unang napalimbag na
tungkol sa Tagalog, “Arte y Regla de la Lengua Tagala” (1610)
• Padre Pedro de San Buenaventura - sumulat ng unang
diksyunaryong nalimbag noong 1613, “Vocabulario de la Lengua
Tagala”
• Padre Domingo de Los Santos - “Vocabulario de la Lengua Tagala”
(1703)
• Padre Juan de Noceda at Pedro de San Lucar - ang sumulat ng
itinuturing isang dakilang bokabularyo na nailimbag noong
1754.
• Rosalio Serrano - “Diccionario Tagalog-Español” (1854)
• Pedro Serrano Laktaw - “Diccionario Hispano-Tagalo” (1889),
ang kauna-unahang diksyunaryong gumamit ng makabagong
abakada
Mga bokabularyo sa ibang wika sa Pilipinas:
• Francisco Lopez - “Vocabulario de la Lengua Iloca (1630)
• Diego Bergaño- “Vocabulario de la Lengua Pampanga (1732)
• Marcos Lisboa - “Vocabulario de la Lengua Bicol (1754)
• Jacinto Juanmarti - “Diccionario Moro o Magindanaw-
Español” (1892)
PAKSAIN NG PANAHON NG MGA KASTILA
Maaaring mahati ang mga pakasain noong panahon
ng mga Kastila sa:
(1) Panahon ng Panitikang Pansimbahan - dalit,
nobena, buhay-buhay ng mga santo’t santa, mga
dulang pansimbahan, sermon at mga nauukol sa
kagandahang-asal at
(2) Panahon ng Awit at Korido - awit at korido, mga
tulang pandamdamin, mga tuluyan at dulang pag-aliw.
1. PANAHON NG PANITIKANG PANSIMBAHAN
Ang unang panahon ng pananakop ay pagpapalaganap ng
panitikang pansimbahan at kagandahang asal.
ANG DOKTRINA KRISTIYANA
• Ang unang aklat na nalimbag sa Pilipinas noong 1953
• Silograpiko at ipinalimbag ng mga paring Dominico sa Maynila
a. Dalit
• Iba’t-ibang santo’t santa ang pinagdadalitaan
• Ginaganap tuwing Mayo sa lalawigan ng Bulacan, Nueva Ecija,
Rizal,
Laguna, Cavite, Quezon, Marinduque, at Mindoro
• Naisulat ang papuring pinamagatang “Fores de Mayo” ni Padre
Mariano Sevilla
b. Mga Nobena
• Ito ay mga katipunan ng mga panalangin na kailangang ganapin sa
loob ng 9 na araw.
• Hango sa mga akda noong unang panahon pa ng mga Kastila gaya
ng Virgen nang Capayapaan at Mabuting Paglalayag (1981) ni
Padre Joaquin Tuazon.
• Naunang akda: Novena kay Santo Domingo de Guzman (1889)
• “Novenang hain nang Bayan mong Biñang cay San Isidro
Labrador” (1893) ni Padre Modesto de Castro
c. Mga Buhay-buhay ng Mga Santo’t Santa
• Pasyong Mahal
• Vida de Rita (1747) ni Padre Francisco Buencuchillo
• Buhay ni San Francisco ni Joaquin Tuazon
• Buhay at Novena ni San Juan de Dios (1889) ni Francisco Valencia
d. Akdang Pangmagandang-asal
• Urbana at Feliza ni Padre Modesto de Castro
• Mahahalagang mga aral na tungkol sa pangungumpisal (1889)
2. PANAHON NG AWIT AT KORIDO
Tulad ng nabanggit na, mahahati sa apat na bahagi ang panahong ito:
(a) Awit at Korido,
(b) Tulang pang-aliw,
(c) Tuluyang pang-aliw, at
(d) Dulang pang-aliw.
a. Awit at Korido (Metrical Romances)
• Ang Awit ay binubuo ng 12 na pantig sa loob ng isang taludtod, apat na
taludtod sa isang taludturan
• Ang mga korido ay hinggil sa mga alamat at di-kapaki-paniwalang
kasaysayan na ang buod at paksa’y nababatay sa mga naganap sa Europe
• Kabilang sa mga awit ang Florante at Laura ni Balagtas, Pitong Infantes
de Lara, D. Alejandre at D. Luis, Doce Pares ng Pransya at Haring Patay.
• Kabilang naman sa korido ang Kabayong Tabla, Don Juan Tiñoso, Ang
Ibong Adarna, Ang Dama Ines at Prinsipe Florinioni Ananias Zorilla at
Rodrigo de Villasni Jose de la Cruz
b. Tulang Pang-aliw
• Phelipe de Jesus - inaatang na ‘unang tunay na makata,’
ipinalalagay na ang naipalathala niya noong 1708 ang may
katangian ng tunay na tula.
• “Arte Poetico Tagalo” (1895) ni Padre Francisco Buencuchillo
• Pinagsalit-salit na mañga Bulaclac o Sarisaring Tula tungkol
sa mga Historia ng Bayan-bayan sa Filipinas, Caugalian ng
manga Tagalog, Manga Cahatulang Paquiquinabangan at iba’t
iba pang calulugdan ng Balana (1889)
c. Tuluyang Pang-aliw
• Barlaan at Josaphat (1708-1712) ni Padre Antonio de Borja
• Manga Buhoc na Nangungusap (1884)
• Tandang Basio Macunat (1885) ni Padre Miguel Lucio
Bustamante.
 PAMAMARAAN ISTILO AT WIKA
TULA
Sa larangan ng panulaan, may lumabas na tinatawag na
ladino, magkahalo ang Kastila at Tagalog. Kilala sa mga
manunulat na ladino sina Fernando Bagongbanta, Tomas
Pinpin at Pedro Suarez Ossorio.
(1) Memorial
(2) Awit
(3) Bagamat nabibiang si Pedro Suarez Ossorio sa mga
ladino may isinulat din siya noong 1617 na nakasama sa
“Doctrina Christiana” ni P. Alonzo de Sta. Ana noong 1627.
 Sa tulang pasalaysay o mga awit at korido, ang
nangunguna’y ang Florante at Laura ni Francisco Balagtas at
Ang Ibong Adarna. Sa may paksaing relihiyon ang Pasyon
ang nangunguna.
Si Francisco Balagtas ang tinaguriang “Makata ng Lahi”.
Ipinanganak siya sa Panginay, Bigaa, Bulacan at binawian ng
buhay sa Bataan. Tinagurian din siyang “Ama ng Tulang
Tagalog.” Naiiba ang pamamaraang ginamit niya sa kanyang
Florante at Laura. Masasabing isang uri ng paghihimagsik di
lamang sa paksa kundi sa pamamaraan ang kanyang awit na
ito.
 TULUYAN
Sa panahong ito lumabas ang tinatawag na mahabang tuluyan; hindi
naman matatawag na talagang nobela sapagkat kulang ng sangkap ng
tunay na nobela. Masasabing ang mga ito ang pinag-ugatan ng nobela.
Kabilang dito ang mga sumusunod:
• Urbana at Feliza - nasa anyong pagpapalitan ng liham ng magkapatid
na Urbana at Feliza
• Tandang Basio Macunat - kuwentong sa loob ng iang kuwento
• Barlaan at Josaphat - isang nobela nga ngunit salin lamang buhat sa
wikang Griyego kaya tagapanguna lamang ng Nobelang Tagalog
ANG DULA AT DULAAN
(1) sa tahanan - ginaganap ang mga duplo, at karangalan, bugtungan at
dulog o pamanhikan.
(2) sa labasan - ginaganap ang panunuluyan, o pananapatan,
pangangaluluwa, tibag, santakrusan, moriones at hugas-kalawang.
3) sa tiyak na tanghalan - ginaganap ang moro-moro, carilyo, senakulo, at
sarsuwela.
 Ang Tula sa Panahon ng mga Kastila

Ang Pilipino ay may sarili nang tula na mayaman sa

uri, paksa, at istraktura bago pa dumating ang mga
dayuhang Espanyol. Subalit nang dumating ang mga
Espanyol ang tulang Pilipino ay nagkaroon ng maraming
pagbabago at karagdagan lalo na sa uri at paksa.

Ito ay posible dahil ang mga dayuhan ay nagpakitang

tao sa pamamagitan ng pag sang ayon sa pagkatuto at
pag-unawa sa ating mga katutubong kultura, baybayin,
sining, pulitika,at panitikan.
 TATLONG KATANGIAN NG PANITIKAN
1.May sari-saring kaanyuan at pamamaraan,
gaya ng mga tulang liriko, awit, kurido,
pasyon, duplo, karagatan, kumedya, senakulo,
sarsuwela,talambuhay, at mga pagsasaling
wika.
2.Ang karaniwang paksain ay panrelihiyon
3.Ang lalong nakararami ay huwad,tulad, o
halaw sa anyo,paksa, o tradisyong kastila.
 Mga Pampanitikang lumaganap sa panahon ng Kastila
• ANG MORO-MORO O KOMEDYA
Anyo ng dulang dala ng mga Kastila sa Pilipinas, binubuo ng mga karakter
na mga Kristiyano at Muslim; inilalarawan ang mga Moro o Muslim bilang
matatapang at magugulo, samantalang ang mga Kristiyano ay mababait at
tahimik.
• Ang Pasyon
Ang pasyon ay marahil ang pinaka-famous na anyong tula noong panahon
ng mga Kastila dahil dito sinasalaysay ang buod ng buhay ng Panginoong
HesuCristo. Ito ay ikinakanta at nagsasalaysay ng kaniyang buhay mula
noong siya ipinanganak, dakpin, ipinako sa krus hanggang sa kaniyang
muling pagkabuhay. Isang halimbawa ng pasyon sa isang saknong o
taludtod:
O Diyos sa kalangitan
Hari ng Sangkalupaan
Mabait, lubhang maalam
At puno ng karunungan.
• Ang Dalit
Gaya ng pasyon ay inaawit din ngunit ito’y nagsasalaysay sa buhay
ni Birheng Maria. Dahil ang Birheng Maria ay simbolo ng kalinisan ng
puri siya ay hinahandugan tuwing buwan ng Mayo. Ito ngayon ay
tinatawag na flores de Mayo.
• Dung-aw
Makalumang tula ng mga Ilokano at Igorot. Isang paawit na
inaawit nilang panaghoy ng isang namatayan. Sa awit ay binabangit
ang mga kabutihan ng taong pumanaw at ang dung-aw ay malayang
taludturan.
• Ang Tibag
Dulang panrelihiyong itinatanghal tuwing Mayo sa Bulacan,
Bataan, Rizal, Nueva Ecija at Bicol. Binubuo ito ng mga tulang
panrelihiyon at ang bilang ng pantig sa bawat taludtod ay hindi pare-
pareho dahil inaayon ang diyalogo sa kailangang sabihin ng tauhan.
• Ang Karagatan
Isang mimetikong laro ng mga Tagalog na ginaganap kapag may
lamay upang aliwin ang mga namatayan; batay sa alamat ng isang
prinsesang sa hangad na magkaisang dibdib ang binatang mahirap na
kanyang iniibig ay nakaisip ang binata ng mainam na paraan.
• Ang duplo
Ang duplo ay mimetikong larong ginagawa kapag may lamay o
pasiyam upang aliwin ang mga namatayan isang tagisan ng talino sa
pamamagitan ng pagtula at ang mga kaisipang taglay ng berso ay
kadalasang buhat sa mga awit, korido, salawikain at kasabihan.
• Ang Senakulo
Dulang panrelihiyon na palasak sa Luzon at Kabisayaan
tuwing Kwaresma o Mahal na Araw. Dinaraos ito sa mga bakanteng
lote at nakahiligang aliwan ng mga Pilipino sa gabi.
• Ang Karilyo
Dulaang binubuo ng mga papet na nilikha buhat sa ginupit
na mga kartong naglalarawan ng iba’t-ibang karakter at
pinapagalaw sa pamamagitan ng mga patpat na nakakabit sa
papel at sa harap ay may putting tabing kung saan makikita ang
mga anino ng papet bunga ng ilawan o lamparang nagbibigay ng
liwanag sa likuran ng puting tabing.
• Ang Sarsuwela
Isang anyo ng dulang musikal na unang umunlad sa España
noong ika-17 siglo, binubuo ng mga pagsasalaysay na sinaniban
ng mga sayaw at tugtugin at may mga paksang mitolohikal at
kabayanihan.
• Ang Awit at Korido.
Ang mga tulang ito ay may paksang tungkol sa
pangromansa. Ang Korido ay salaysay sa pakikipag-ibigan at
pakikipagsapalaran ng isang tauhang malabayani na punung-
puno ng kababalaghan. Ang awit nama’y salaysay sa
pakikipag-ibigan at pakikipagsapalaran ngunit ang mga tauhan
at walang sangkap na kababalaghan.
• Saynete
Isa sa mga dulang panlibangan nang mga huling taon ng
pananakop ng mga Kastila.
 Nang dumating ang mga Espanyol sa Pilipinas ay
nagkaroon ngpagbabago ang sistema ng kanilang
edukasyon. Ang di pormal na edukasyonsa panahon ng
ninuno ay naging pormal. Nakapagpatayo ang mga
Espanyol ng paaralan para sa mga bata at may mga
upuan na rin sila.
Kumpara noon sa ilalim lamang sila ng puno nag-aaral
at sa lupa lamang sila nakaupo. Ang tagapagturo noon ay
ang mga tribo noong hindi pa dumarating ang mga
Espanyol. Sa panahon naman ng Espanyol, ang mga pari
na ang nagtuturo sa mga estudyante
 Ang mga dula sa panahon ng Kastila ay nagbigay
ng impluwensya sa kamalayan ng mga Pilipino lalo
na sa relihiyon. Sila ang nagpakilala satin ng mga
dula na sumasalamin sa paghihirap ni Hesus upang
iligtas ang sanlibutan.
Ang dula na tinatawag na Moro-Moro ay
pumapaksa sa tagumpay ng mga Kastila,
isinasadula rito ang mga himagsikan sa pagitan ng
mga sundalong Kastila at mga Muslim sa Mindanao
at sa wakas ng dula, palaging nagwawagi ang
Kastila at talunang niyayakap ng mga Muslim ang
Kristiyanismo.
 MARAMING
SALAMAT
SA PAKIKINIG!