Kavram Öğretimi

Prof. Dr. Recai Doğan

 Kavram Öğretimi

Kavram Haritaları
• Balık Kılçığı Haritası
• Örümcek Haritası
Tahmin-
• Olaylar Zinciri Dizinleri Çalışma
• Sınıflama Haritası Gözlem-
Yaprakları
Açıklama

Kavramsal
Vee Diyagramı Değişken Teşhis Testleri
Metinleri

Anlam Tekzip
Kavramsal
Çözümleme (Çürütme)
Karikatür
Tabloları Metinler
 Kavram Öğretimi

Kavram; benzer
Kavramlar bilginin yapı
nesneleri, insanları, Kavramlar çok kapsamlı
taşlarını, kavramlar arası
olayları, fikirleri, bilgileri kullanılabilir
ilişkiler de bilimsel
süreçleri gruplamada birimler haline getirir.
ilkeleri oluşturur.
kullanılan bir kategoridir.

Kavramlar aracılığıyla
birey, bilgilerine anlam
kazandırır, onları
düzenler, yeni kavram ve
bilgiler üretir.
Bilişsel gelişimin
temelinde kavram
öğrenme vardır.
 Kavram Haritaları
J.Novak ve öğrencileri tarafından insanların bilgiyi nasıl öğrendikleri/anlamlandırdıklarını
gösteren bir öğrenme-öğretme stratejisi olan Ausubel’in Anlamlı Öğrenme Modeli’nden
etkilenerek geliştirilmiştir.

Yeni öğrenilecek bilgiyi daha açık hale getiren, önceki bilgilerle yeni bilgiler arasında anlamlı
bağlantılar kurulmasına yardımcı olan haritalardır. Öğrenmenin daha kalıcı ve uzun süreli
olmasını sağlamaktadır.

Bilgiyi görselleştirme, ilişkilendirme, somutlaştırma, sınıflandırma gibi işlevleri vardır. Bu

haritalar olgu ve örneklerin somutlaştırılmasında değil bilgi yada kavramlar arasındaki
ilişkiler ve bağlantıların görselleştirilmesinde kullanılır.

Öğretilecek yeni ünitenin kapsamının tanıtımında, öğrencilerin hazır bulunuşluk düzeylerini

belirlemede, kavramsal yanılgıları ortaya çıkarma ve gidermede, öğrencilerin bilgiyi nasıl
yapılandırdıklarını ortaya koymada etkin olarak kullanılabilir.
 Kavram Haritaları
Balık Kılçığı Haritası: Karmaşık bir olayın neden ve
sonuçlarını ortaya koymak için kullanılır. Kılçığın üst
tarafında olaylar, alt tarafında olayların nedenleri gösterilir.
 Kavram Haritaları
Örümcek Harita:
Örümcek Ağı Kavram
Haritası, merkezi
tema/kavramın haritanın
ortasına yerleştirilmesi
ve kavramların onunla
bağlanması yoluyla
organize edilir. Haritanın
ortasında fikir, dallarda
destek fikirler, örnek ve
detaylara yer verilir.
 Kavram Haritaları

Sınıflama Haritası:
Olaylar Zinciri Dizinleri:
Öğrenilen bilgileri
Herhangi bir kavramın
sistematik olarak
aşamalarını, bir işlemin
sınıflamayı amaçlar. Bu
basamaklarını, olayların
sınıflama genelden
sırasını ve sonuçlarını
özele doğru aşamalı bir
açıklamak için kullanılır.
dağılım gösterir.
 Kavram Haritaları
(Sınıflama Haritası)
 Kavram Haritaları

Kavram Haritaları; bir içeriğin öğretimi, özetlenmesi ve

ölçülmesi yanı sıra öğrenmelerin değerlendirilmesi amacıyla
alternatif bir ölçme aracı olarak da zaman zaman
kullanılmaktadır.

Kavram Haritaları kavramlar arası ilişkileri hiyerarşik biçimde

görmeye yarayan bir şemadır. Bilginin zihinde somut ve
görsel olarak düzenlenmesini ve bilginin anlamlı hale
getirilmesini sağlar. Bilgiyi ezberlemek yerine anlamlı
öğrenmeyi gerçekleştirmek için kullanılır.
 Kavram Ağı
Öğrencilerdeki mevcut bilgileri harekete geçirerek,
kavramlar arası ilişkileri ve kavramların kapsamlarını
gerçekleştirmek amacıyla kullanılan grafik araçlardır.
Kavram ağlarında merkezde ana kavram, etrafında ise
konuyla ilgili diğer kavram grupları vardır.

Kavram ağları tek bir ana kavramın var olduğu

durumlarda yeterli olsa da birden çok ana kavramın
olduğu durumlarda kavram haritaları kullanılmalıdır.
 Zihin Haritası
(Düşünceler Arası İlişkiler)

Beynin bilgiyi algılama ve saklama

biçimine en uygun yöntemdir. Zihin
haritaları beyinde saklanan bilgilerin
görsel resmini oluşturur. Veri toplama, not
alma ve sunum yapmada kullanılabilir. Bu
teknikte renkler, şekiller, çizimler, ok
işaretleri ve semboller gibi görsel imgeler
kullanılır.
 Bilgi Haritası
(Bilgiler Arası İlişkiler)

Bir metindeki önemli sözel bilgilerin ve bu bilgiler arasındaki

ilişkilerin şematik olarak gösterilme biçimidir. Metnin ana
düşüncesiyle ilgili temel kavramlar, bunlarla ilgili özellikler ve
örnekler hücre adı verilen kutular içinde yerleştirilir. Hücreler
arasındaki ilişkiler için etiketler(kısaltılmış kavramlar) kullanılır.

Bilgi haritalarının ilişkileri belirleme şekli, kavram

haritalarından ayrılmaktadır. Kavram haritaları büyük bir bilgi
birikimindeki kavramların ilişkileri üzerinde yoğunlaşırken, bilgi
haritaları bir metindeki bilgilerin arasındaki ilişkiyi
derinlemesine inceler.
 Haritalar
Bilgi Haritası

11.04.2011 16
 Vee Diyagramı

Genelde Fen Bilimleri alanında ve laboratuvar

çalışmalarında kullanılan, öğrenme-öğretme
sürecinin başında, süreç esnasında ve süreç
sonunda, bazı kritik soruları cevaplandırarak,
bilişsel düzeyde daha anlamlı, derin ve kalıcı
öğrenmenin gerçekleşeceği varsayımına dayanan
bir tekniktir.

Etkinlikle birlikte hazırlanan aynı zamanda

etkinliğin raporu olarak da kullanılabilen bir
eğitim aracıdır.
 Venn Diyagramı/Şeması

En temel küme
gösterimi
şemalarındandır
. Küme
elemanları
kümeyi belirten
kapalı bir şekil
içindeki birer
nokta olarak
gösterilir.
 Kavramsal Karikatür

Öğrencilerin sahip olduğu kavram

yanılgıları veya düşünme biçimlerinin
insan yada hayvan figürleri ile
tartıştırıldığı, düşündürüldüğü karikatür
türü çizimlerdir. Genel olarak üç yada
daha fazla karakterin günlük bir olay
hakkında karşılıklı soruları ya da fikirleri
konuşma balonları ile sunulmaktadır.

Karikatürler bireyleri güldürmek amacıyla

kullanılırken, kavram karikatürleri
öğrencileri eğlendirerek bilgilerini
sorgulatmak amacıyla kullanılmaktadır.
Kavram karikatürlerinde mizahi ve abartılı
unsurlar bulunmamaktadır.
 Anlam Çözümleme Tabloları
Bir boyutunda
kavram, diğer
boyutunda özelliğin
yer aldığı iki
boyutlu tablolardır.
Kavramlar ve
özellikleri tabloda
işaretlenerek
öğrenilir. Kavram
yanılgılarını
belirleme ve
gidermede
kullanılır.
 Kavramsal Değişim Metinleri

Kavram yanılgılarını belirleme

ve gidermeye yarayan bu
teknikte öğrencilerin sahip
olduğu kavram yanılgıları
tanımlanır, örneklerin de yer
aldığı bilimsel açıklamalar
verilir. Böylece kavramsal
değişim meydana getirilerek
anlamlı öğrenme sağlanır.
 Kavram Kargaşası Yaratma

Bu yöntem, öğrencilerin bir konuda sahip

oldukları kavram yanılgısını yada bilimsel
fikirlerden farklılık gösteren düşüncelerini
ve bunların yanlış olduğunu
gösterebilmeyi içerir. Öğrencinin
kafasında var olan düşüncelerinin işe
yaramadığı durumu ona göstermeyi
amaçlar.
 Tahmin-Gözlem-Açıklama

Öğrencilerin bir derste yapılacak olan

gösteri, sunu, deney vb. etkinlikle ilgili
Bireysel yada küçük gruplar halinde
tahminde bulunması, gözlem yapması
uygulanabilen bir tekniktir.
ve tahmin-gözlemlerini açıklaması
sürecidir.

Araştırma Sorusu: Yeryüzünde sıcaklık her yıl 1 derece

yükselse 2025 yılında nasıl bir dünyayla karşı karşıya kalırız?
• Tahmin:……………………………………………………………………………………………
• Nedeni:……………………………………………………………………………………………
• Gözlem:……………………………………………………………………………………………
• Açıklama: Tahminleriniz ile gözlemleriniz ne kadar uyumlu? Bunun sebepleri
ne
olabilir? ...........................................................................................................
.........................................................................................................................
.................................................................................
 Yapılandırılmış Grid:
Öğrencilerin belli bir konuyla ilgili
bilgi seviyesini, eksiklerini ve kavram
yanılgılarını tespit etmek amacıyla
hazırlanan sorulara verilecek
cevapların, numaralandırılmış 9/12
kutucuktan oluşan bir tabloya
dağıtılarak öğrencilerin doğru
cevapları bu kutucuklardan
bulmasına dayalı alternatif bir
ölçme değerlendirme tekniğidir.
Tanılayıcı Dallanmış Ağaç
(TDA): Belli bir konuda öğrencilerin
neleri öğrenip, öğrenemediklerini
belirlemek amacıyla kullanılan
alternatif bir ölçme değerlendirme
tekniğidir. Üst düzey öğrenmelerden
çok temel bilgilerin
değerlendirilmesinde kullanılır.
 Çalışma Yaprakları: Tekzip (Çürütme)
Öğrencinin yapması Metinleri: Öğrencilerin
gereken işlemleri içeren kavram hataları ile
ve öğrencilerin kendi uyuşmayan metinlerdir.
öğrenmelerini Üst düzey zihinsel
gerçekleştirmede süreçleri gerektirmeyen
kullandıkları öğrenme kavram yanılgılarında
araçlarıdır. Teşhis Testleri: etkilidir.
Öğrencilerdeki yanlış
kavramları teşhis etmek
için kullanılır. Bu testler
önce doğru yanıtı içeren
seçenekli sorular, sonra
da öğrencilerin neden
bu seçimi yaptıklarını
açıklamaları için
boşluklar içerir.