TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

Pod tipom međunarodnih odnosa podrazumijevaju se

oblici i sadržaji međunarodnih odnosa i djelovanja, toliko
karakteristični da stvaraju određene crte zajedništva.
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

Tri tipa koji po svojim nosiocima akcije, ciljevima i sredstvima ispunjavaju kriterije
koji se traže za postojanje jednog sistema:
- Klasičan tip zasnovan na ravnoteži snaga
- Bipolarizam u doba Hladnog rata
- Koegzistencija država sa različitim društveno-ekonomskim uređenjem
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

RAVNOTEŽA SNAGA

Različita shvaćanja termina:

- Ista snaga pojedinih država ili saveza država
- Oznaka politike/cilja kojem se teži
- Simbol koji označava realističku naspram idealističke politike; postavljanje
sile kao glavne poluge djelovanja
- Tip međunarodnih odnosa
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

Pretpostavke:
• Postojanje većeg broja samostalnih država
• Nepostojanje velikog centra koji bi imao moć iznad sile drugih država
• Države raspolažu silom koju će upotrijebiti kao krajnje sredstvo za
ostvarivanje svojih interesa
• Sila se može neutralizirati jedino drugom silom, ako na drugoj strani
postoji njoj jednaka sila, sila neće biti upotrijebe
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

• Nestabilnost - tendencija država da stalno djeluju u smjeru mijenjanja

odnosa snaga
• Teško je utvrditi trenutak kad je postignuta ravnoteža snaga i kako će
se one mjeriti
• „Svaki državnik smatra ravnotežu snaga dobrom za ostale, ali ne za
sebe.”
• Polazi od nejednakosti država - ne važi za male zemlje
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

Jean-Jacques Rousseau: "ravnoteža snaga je više proizvod prirode

nego neke vještine” no, „održava se stalnom budnošću članova”.
 
Države balanseri (Velika Britanija)
Odnosi između istovjetnih vladajućih klasa
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

Morton Kaplan

Sudionici su nacionalne države

U sistemu mora djelovati pet osnovnih sudionika

Čak i najvećim sudionicima su potrebni saveznici

 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

• Djeluj tako da ojačaš snagu ali uvijek stupaj u pregovore kako bi

izbjegao rat
• Stupaj u rat ako bez rata ne postoji mogućnost povećanja
sposobnosti
• Obustavi rat ako postoji opasnost od totalnog uništenja
• Suprotstavi se svakoj državi ili koaliciji koja želi da postane
hegemon
• Pobijeđenog primi natrag i tretiraj ga ravnopravno sa ostalima
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

• Specifične tehnike funkcioniranja

• Stjecanje saveznika pomoću raznih sredstava i metoda
• Intervencije u unutrašnje poslove drugih država (radi održavanja statusa quo u
njima)
• Stvaranje neutralnih tampon-država (Švicarska, Belgija, Afganistan...Poljska,
Jugoslavija, Austrija, Urugvaj...ranije: limesi, satrapije)
• Davanje kompenzacija - npr. BiH data Austrougarskoj na Berlinskom kongresu
1878, Cipar dat Velikoj Britaniji.
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

Hladni rat kao izraz bipolarnih međunarodnih odnosa

• Vojna i diplomatska sila okupljene oko dva velika centra

• Interakcija se odvija prvenstveno između lidera dva bloka
• Centralna pitanja se odnose na ideološke vrijednosti
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

• Probijena blokada SSSR-a u međunarodnim odnosima

• Izmijenjena slika Europe - neke zemlje krenule putem izgradnje socijalizma
• SAD postale apsolutni lider zapadnog svijeta
• Jačanje pokreta za likvidaciju kolonijalizma
• Osnivanje OUN kao izraz pokušaja institucionalizacije međunarodnih odnosa
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

Definiranje Hladnog rata

„Hladni rat je stanje produžene i izuzetne zategnutosti odnosa između
zemalja ili suprotstavljenih saveza koje ipak ne dovodi do općeg rata.
Pojam se najčešće koristi za označavanje razdoblja političkog,
ekonomskog, kulturnog i vojnog suparništva između ’kapitalističkog’
Zapadnog i ’komunističkog’ Istočnog bloka, odnosno između dvije
supersile - Sjedinjenih Američkih Država i Sovjetskog Saveza.“[1]
[1] Hejvud, Endru, Politika, Beograd, 2004, str. 258.
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

Definiranje Hladnog rata

• "Tvrdi i gorki mir" (J. F. Kennedy)
• „Stanje otvorena neprijateljstva, stalne bipolarne rivalizacije i borbe
između država suprotnih društveno-političkih i ekonomskih sistema, u
kojem je Zapad pokušao zaustaviti promjene nastale nakon Drugog
svjetskog rata koje su trebale voditi mijenjanju postojećeg stanja i
jačanju socijalizma” Vukadinović
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA
Obilježja Hladnog rata
• SSSR i NR Mongolija više nisu jedine socijalističke države
• Kad bi došlo do konfrontacije, ne bi bilo pobjednika (vojna
ravnoteža)
• Globalna dinamika
• Zapadne sile su bile suprotstavljene ne samo socijalističkim
zemljama, već i antikolonijalnim pokretima
• Centralno mjesto Njemačke
• Posebni oblici sučeljavanja između velesila
 TIPOVI MEĐUNARODNIH ODNOSA

Deklaracija o načelima međunarodnog prava o prijateljskim odnosima

i saradnji između država između država u skladu sa Poveljom UN iz
1970. godine
1. načelo zabrane sile
2. načelo mirnog rješavanja međunarodnih sporova
3. načelo neintervencije
4. dužnost država da međusobno surađuju u skladu s Poveljom UN-a
5. načelo ravnopravnosti i samoodređenja naroda
6. načelo suverene jednakosti država
7. načelo ispunjavanja prihvaćenih međunarodnih obaveza u dobroj vjeri.