Magandang

Araw!
Ano-ano ang tawag sa
mga bagay na ito sa
Filipino?
Salitang-
Hiram
Ang salitang hiram ay maaaring katutubo
o banyagang salita. Ito ay mga salitang
walang tuwirang salin sapagkat ito ay
may natatanging kultural na kahulugan at
kahalagahan sa rehiyon, kultura o
bansang pinagmulan nito.
Kung susuriin ang ating wika,
napakaraming salita ang hiram
mula sa Kastila, Ingles at sa mga
kalapit nating mga bansa.
Hindi lamang natin ito namamalayan dahil
pinanatili natin ang orihinal na pagbigkas o
kung minsan ay binabaybay nalang natin ito
kung paano ito binibigkas.
Halimbawa:

Enero, Agosto, at Abril- Hiram sa salita

sa Kastila na ang ibig sabihin ay mga
buwan sa isang taon.
Asul, Berde, Kahel- hiram na salita
sa kastila na ang ibig sabihin ay
mga kulay.
Pulis- “Police”
DULA- isang uri ng panitikang nasa
anyong tuluyan. Ito ay naglalarawan
ng araw-araw na pangyayari sa buhay
ng tao, masaya man o malungkot.
May ilang paraan ng pagsasadula
Ang ilan sa mga ito ay ang dulang
panradyo at dulang pantanghalan. Sa
dulang panradyo ay hindi nakikita ang
mga gumaganap. Sila ay naririnig sa
pamamagitan ng radio,
samantalang ang dulang
pantanghalan naman ay
itinatanghal sa entablado.
Nakikita ang mga gumaganap sa
isang dulang pantanghalan.
ang Pag-Islam ay kahalintulad ng
pagbibinyag ng mga Kristiyano.
Ito ay kinapapalooban ng tatlong
seremonya.
Una, pagkapanganak ng sanggol ay
babasahan ng adzan (dasal ng Muslim)
upang ikintal sa bata na ipinanganak
siyang Muslim at ang una niyang
maririnig ay pangalan ni Allah, ang
kinikilala nilang Diyos.
Ikalawa, ang penggunting o pegubad,
ginagawa ito pitong araw
pagkapanganak ng sanggol. Dito ay
naghahanda ang magulang dahil sa
pagkakaroon ng anak.
Ikatlo ay ang Pag-Islam, na
ginagawa kapag ang bata ay nasa
pagitan ng pito hanggang sampung
taong gulang.Tampok dito ang
pagtutuli sa mga batang lalaki.
Sunnah naman ang para sa
mga babae. Ito ay ginagawa
upang alisin ang dumi sa
kanilang pag-aari.
Basahin ang isang bahagi ng
dulang “Datu Matu” na
pinamagatang “Kalilang”
Kalilang (Bahagi ng dulang Datu Matu)
Taumbayan: (Awit at sayaw) Tayo’y magsaya
sa kalilang Magtugtugan,magsayawan ‘pakita
ang sagayan
Tugtugin ang kulintang Paliparin ang
sambolayan Masaya ngayon!
Si Khalid, binata na
Panahon na, tuliin siya
Sa kalinisan pagpalain
Sa langit pakikinggan
Sa harap ni Allah at ng bayan
Mga Babae:
Binata na, iyong anak
Lubos ka nang nasisiyahan
Ngunit ika’y nangangamba
Panahong nagbabadya
Panganib, huwag dumalo sana
Taumbayan:
Tayo’y mag-aliw sa kalilang Khalid,
lilinisin sa Pag-Islam Magsayawan,
magtugtugan
Onor, ritmo’y panhuluhan Ipatulod
nangangahulugan Ganap na Muslim,
alagad ng Islam.
(Papasok si Datu Matu)
Si Datu Matu
Sa Gumbaran namumuno Makapangyarihan,
makatarungan Sinusunod tinitingala
Sa kaniya umiikot mundo’t bayan Buhay,
ang gabay.
Datu Manu:
Assalamo. Allaikum.
Taumbayan:
Allaikum Assalam
Abu:
Datu. Si Datu Awalo ng Biwang.
Datu Matu:
Lubos ang kasiyahan ko sa pagdalo
ninyo. Isang malaking karangalan.Nawa’y
maging simula ito ng pagbibigkis ng
ating lakas.
Awalo:
Datu Matu, pagare aken. Wala akong
ibang sadya rito kundi makiisa sa
pagdaraop ng ating mga palad at
damdamin.
Datu Matu:
Noon pa man, ang ating mga bayan ay dati
nang magkaibigan. Hindi maiwasang
nagkaalitan nang kaunti at nagkasugatan.
Ngunit walang dahilan upang di maghilom
ang naiwang sugat at muling maging
magkaibigan.
Taumbayan:
Datu Matu, Datu Matu
Tuldok sa gitna ng bilog
Taluktok ng aming bundok
Buhay sa iyo’y umiikot
Datu Manu, Datu Manu Sinusunod, tinitingala
Iginagalang na pangulo
Mapalad ang aming bansa
Datu Matu:
Wala akong pagsidlan ng kasiyahan sa Pag-Islam ng
aking binatang si Khalid. Ngayon nama’y marangal
kong ibabalita sa inyo ang pagdaraop ng palad ng
aking anak na si Tarintang at ng anak ni Datu Awalo
na si Maduk. Magsisilbi itong tatak, mahigpit na
pagkakaisa ng ating dalawang bansa.
Awalo:
Magkapatid tayo mula pa man. Lubos
akong naliligayahan.
Datu Matu:
Ituloy ang kalilang.
Taumbayan: (Awit at sayaw)
Tayo’y masaya sa kalilang
Bansa ay magdiwang
Pag-iisahin dal’wang bayan
Karugtong ang kasaysayan
Sa salsilah, magkuwentuhan
Ng onor, si Bapa Salilang.
(Papasok si Bapa Salilang)
Bapa Salilang:
Assalamo Allaikum
Taumbayan:
Allaikum Assalam.
Magkuwentuhan. Bapa Salilang:
(Bayok, awit.) AAaaaooommm…
Taumbayan:
Ang kuwento ni Bantugan habang
hinahabol sa Lawanen, kuwento ni
Pilandok, tuso, laging panalo. Kuwento ng
Indarapatra, mas malawak. Kuwento ng
Rajah Magandiri at ang mga tumulong sa
kaniyang mga unggoy.
Abu:
Ang pakikipagsapalaran ni Pilandok
upang makapon ang mga walang tuli
na dayuhang unggoy. (Magtawanan.)
Da a orak.
Taumbayan:
Swer. Swer, swer.
Swer….(Tawanan)
Bapa Salilang:
Unggoy, unggoy, puting unggoy sa ranao
lalangoy matapos itaboy ni Pilandok,
isubok. (Mga reaksiyon, tawanan,
sigawan.) Ahhh..(titig sa buwan. May
sinasabi ang buwan.
(Katahimikan) O sige na,
tumahimik ang lahat, walang bibig
na bubuka, walang matang
kukurap, mga tenga’y iinat.
Aaaoomm..(Reaksiyon.)
(Bayok, awit.) Makinig sa kuwentong ito isang
bantog na namuno, isang mandirigma may
tapang ng agila Datu Malik ang pangalan niya.
(Reaksiyon) Isang gabi, gaya ng gabing ito,
iniluwal ang isang sanggol. Lahat ng
palatandaan ng langit ang nagsabing dakila ang
batang ito.
Lumaki na malapit na malapit siya sa puso ng
kaniyang ina, minahal siya nang lubos. Kinilala
siya na mahusay na mangangaso noon pa man.
Ininat niya ang kaniyang tirador at pinakawalan
ang bato. Sa isang bato, tatlong ibon ang
bumagsak. (Mga reaksiyon.)
Isang umaga, (Isasayaw ang bahaging ito,
maindayog na tunog ng plauta) hindi huni
ng ibon ang sumalubong sa kaniya,
dagundong ng kanyon, sumalakay ang
mga Kastila sa kuta.
Sa unang putok lamang, tumimbuwang ang
kaniyang ina. Nasugatan ang kaniyang ama,
bago yumao ang kaniyang ama, ibinigay ang
kris sa kaniya. Sinasabing ang kris na minana
niya ay lumilipad ng kusa at nanalasa ng mga
kaaway, parang may sariling bait.
Lumaki siyang may bait. Lumaki
siyang matipuno at saksakan ng
tapang. Isang umaga, muling tumapak
sa ating lupa ang mga puting banyaga.
Matibay na kuta at magigiting na
mandirigma ang kanilang nagisnan, si
Datu Malik at ang kaniyang
makapangyarihang kris. At kaagad ay
isa ang napatay.
Sa kaliwa, dalawa ang napatay sa
kanan, tatlo ang napatay sa harap.
(Katahimikan.) Ipinamana ang
kaniyang kris sa kaniyang anak, kay
Datu Matu.
(Huhugutin ni Datu Matu ang kris, iaabot
kay Khalid. Sasayaw si Khalid. Sasama si
Hassan, isang kunyaring paglalaban, ang
sagayan. May pakiramdam ng
pagmamatyag. Karangyaan sa bansa,
magtatawanan.)
Datu Matu:
Bapa! Handa na si Khalid sa ipa-tulod.
Inaasahan na magiging isang matapang na
mandirigmang magtatanggol ng bansa. At
lalong inaasahan ang pagiging tapat bilang
isang ganap na Muslim, Allahu Akbar!
(Ipatulod) Papasok si Khalid, tutuliin.
Habang ginaganap ang ritwal
mayroong mga mandirigma sa kilos
ng sagayan sa paligid.
Bapa Salilang:
O, tohan Ami. O, marina. Pangalagaan si
Khalid, anak ni Datu Matu. Naririto ang isang
agimat upang madaling mahilom ang sugat,
upang walang masamang espiritu sa iyo
sisilong, upang bantayan ka na tonong. Allahu
Akbar!
Taumbayan:
Tayo’y mag-aliw sa kalilang Khalid lilinisin sa
Pag-Islam
Magsayawan, magtugtugan. Onor ritmo’y
pagsasaluhan
Ipatulod nangangahulugang ganap. (Mga tunog
ng riple. Tunog ng tambol)
GAWAIN 4.
Pag-unawa sa Nilalaman Sagutin ang
sumusunod na tanong.
1. Ilarawan ang mga piling tauhan batay sa
kanilang mga gawi at kilos sa akda. Gamitin
ang semantic web sa pagsagot. Itala ito sa
sagutang papel.
2. Ayon sa dula, paano
magiging ganap na
Muslim si Khalid?
3. Ano-anong gawain ang isinasagawa kaugnay
ng Pag-Islam? Gamitin ang kasunod na tsart sa
pagsagot.
4. Magbigay ng tatlong
katangian ni Datu Matu.
5. Sa kabuuan, gaanong
pagpapahalaga ang ginugugol
ng mga Muslim sa PagIslam?
Ipaliwanag.
Mararapat bang isalin sa
Filipino ang mga hiram na
salita? Bakit?
Gamitin sa sariling
pangungusap ang mga salitang
hiram.
1. Bulad – isang pinatuyo
2. brass- haluang metal na
nagmula sa tanso at zinc
3. dama- tawag sa mga alalay
ng sultan o reyna
4. Torogan – tawag sa bahay ng
mayayaman o kilalang tao o
pinuno sa Meranao.
5. Kalilang- nangangahulugan
ng pagdiriwang o pag-alala.
Ano-anong Gawain ang
isinasagawa kaugnay ng Pag-
Islam?
Makatotohanan ba ito o hindi?
Makatotohanan ba ito o hindi?
Gamitin sa sariling pangungusap ang mga salitang hiram:
1. Datu- tawag sa mga pinuno sa Mindanao.
2. Rajah- nangangahulugang hari.
3. Assalamo Allaikum- sumasainyo ang kapayapaan.
4. Allaikum Assalam- sumasainyo rin ang kapayapaan.
5. Allahu Akbar- Si Allah ay dakila.