ZDRAVSTVENA NJEGA U

GERIJATRIJI

ISPITIVANJE GERIJATRIJSKOG
PACIJENTA

prof.dr Predrag Grubor

 UVOD

 Svrha ISPITIVANJE GERIJATRIJSKOG PACIJENTA

da se primjenom metoda sveobuhvatne gerijatrijske
procjene stekne uvid u zdravstveno stanje starog
čovijeka.
 poslednjih nekoliko decenija bilježi se stalni porast
populacije starih
 ISPITIVANJE GERIJATRIJSKOG PACIJENTA

 Pacijenti koji pripadaju gerijatrijskoj populaciji

najčešće svoju zdravstvenu zaštitu:
 ostvaruju u okviru primarne zdravstvene zaštite.
 Stari predstavljaju vulnerabilnu populacionu grupu:
 potrebe brojne, raznovrsne i visoko specifične
 zdravstvene,
 socijalne i
 ekonomske potrebe
 ove kategorije su isprepletane i međusobno povezane u
nerazdvojivu cjelinu
 ISPITIVANJE GERIJATRIJSKOG PACIJENTA

 Gerijatrijska procjena služi za:

 evaluaciju rizika za oboljevanje
 nastanak funkcionalnih oštećenja
 planiranje individualnih:
 preventivnih
 terapijskih i
 rehabilitacionih aktivnosti
 ISPITIVANJE GERIJATRIJSKOG PACIJENTA

 Sveobuhvatna gerijatrijska procjena je termin koji

označava multidimenzionalni klinički pristup starijim
osobama ispituje se:
 fizičko zdravlje
 funkcionalni kapacitet
 kognitivne funkcije
 mentalno zdravlje
 socijalni status i
 faktori okruženja
 ISPITIVANJE GERIJATRIJSKOG PACIJENTA

 Procjena se sprovodi na osnovu:

 anamneze,
 fizikalnog pregleda
 primjene standardizovanih instrumenata
 različite ankete,
 upitnika
 tabela koji su razvijeni
standardizovanih, ciljanih, pitanja, postupaka ili procedura kojima se
podvrgava pacijent, a koji značajno olakšavaju i skraćuju vrijeme
potrebno za identifikaciju pojedinih stanja: depresija, alkoholizam, poremećaji hoda
PROCJENA FUNKCIONALNOG STATUSA

 Funkcionalna sposobnost je sposobnost pojedinca da obavljanje

svakodnevne životne aktivnosti koje osiguravaju kvalitetan
život, samostalnog i nezavisnog funkcionisanja u:
 biološkom,

 psihološkom i

 socijalnom funkcionisanju.

 Najčešći uzrok funkcionalne nesposobnost su /4N/:

 nepokretnost,nestabilnost,nesamostalnost, nekontrolisano
mokrenje,/inkontinencija/
PROCJENA FUNKCIONALNOG STATUSA

 Funkcionalna sposobnost je kritični indikator kvalitete života i

zdravlja među starijim osobama, ponekad i značajnija i od prisutnosti
neke bolesti.
 Starošću dolazi do smanjenja FS: oštećen sluh ili vid, lokomotornog
sistema...
 otežava obavljanje svakodnevnih kućnih poslova, nabavku
namirnica,financije...
 Žene češće gube funkcionalni status od muškarva.
 Procjena funkcionalnog statusa je pod brojnim uticajem
bioloških i nebioloških faktora:
 osobine ličnosti, motivacija, socio-ekonomski status,
dostupnost zdravstvene njege, mreže socijalne podrške, lična i
kulturna vjerovanja te zdravstveno ponašanje.
 ISPITIVANJE GERIJATRIJSKOG PACIJENTA

 Anketom se dobiju
sljedeći podaci:
 opšti socio-demografski
podaci:pol, obrazovanje,
mjesto stanovanja,
primanja…
 socijalna aktivnost i
integracija:
kohabitacija,druženje,
hobi…
Procijena funkcionalnog statusa KATZ-indeks

6 bazičnih aktivnosti samozbrinjavanja

 Aktivnost svakodnevnog života ili samozbrinjavanja
/BARTEL INDEKS/
 Aktivnosti svakodnevnog života (ASŽ) jeste izraz koji označava osnovne
aktivnosti potrebne u dnevnom životu;
 uključujući odlazak na posao
 vraćanje sa posla
 kao način na koji su ove aktivnosti povezane sa konkretnom okolinom
pojedinog pacijenta.
 Samozbrinjavanje označava aktivnosti koje pojedinac unaprjeđuje i izvodi u
vlastitom interesu zbog održavanja života, zdravlja i blagostanja.
 Širok je obim samozbrinjavanja, od aktivnosti održavanja lične higijene,
hranjenja i sl. do redovnog uzimanja ljekova.
 Samozbrinjavanje – u osnovi podrazumijeva ASŽ.
 Svrha programa ASŽ života jeste podučiti pojedinca da izvršava, u granicama
svoje fizičke nesposobnosti, maksimum svojih aktivnosti svakodnevnog života
kod kuće, na radu, ili u igri
 SLUŠAJ, PODRŽAVAJ I PRATI!
 Aktivnost svakodnevnog života ili
samozbrinjavanja /BARTEL INDEKS/
KONTROLA STOLICE
HRANJENJE
KONTROLIŠE 10
SAMOSTALNO IZVODI - 10 POVREMENI POREMEĆAJ 5
UZ TUĐU POMOĆ 5 NE KONTROLIŠE 0
NE MOŽE DA IZVODI 0
KONTROLA MOKRENJA
LIČNA TOALETA KONTROLIŠE 10
SAMOSTALNO IZVODI 10 POVREMENI POREMEĆAJ 5
UZ TUĐU POMOĆ 5 NE KONTROLIŠE 0 Na osnovu dobivenih rezultata
KUPANJE TRANSFER PRI UPOTREBI pacijenti se funkcionalno
UZ TUĐU POMOĆ 5 TOALETA procjenjuju kao:
NE MOŽE DA IZVODI 0 SAMOSTOLAN 10 •potpuno samostalni (100),
OBLAČENJE UZ TUĐU POMOĆ 5 •malo zavisni (91 – 99),
SAMOSTALNO IZVODI - 10 NE MOŽE DA IZVEDE 0 •umjereno zavisni (61 – 90),
UZ TUĐU POMOĆ 5 •teško zavisni(21 – 60) i
TRANSFER STOLICA KREVET
NE MOŽE DA IZVODI 0 •potpuno zavisni (0 – 20)
SAMOSTOLAN 10
HOD/po ravnom/ UZ TUĐU POMOĆ 5
SAMOSTALAN 15 NE MOŽE DA IZVEDE 0
UZ TUĐU POMOĆ 5 KRETANJE UZ STEPENICE
NE MOŽE DA IZVEDE 0 SAMOSTOLAN 10
UZ TUĐU POMOĆ 5
NE MOŽE DA IZVEDE 0
 Skala instrumentalnih aktivnosti, Lowton-ova

 Lawton Instrumentalne aktivnosti svakodnevnog života

cjeni:
 stepena nezavisnosti starijih osoba
 sposobnost da obavljaju osnovni životnih potreba
 osigura objektivne podatke o sposobnosti starijih ljudi da žive i
djeluju samostalno
 osnova za strukturiranje rehabilitacijskim potrebama,pomoć trećeg
lica.
 Ispitivanje se provode pismena ili usmena pitanja
 Lowton-ova skala instrumentalnih aktivnosti

Reakcije u rasponu od 0 -1 nisu samostalni a što je više bodova osoba je samostalnija.

Procijena rizika od padova
pomoću testa „Ustani i idi“
 ˂ 10 sekundi - nizak rizik
 10-20 sekundi - umjeren rizik
 20-29 sekundi - visok rizik
 ˃30 sekundi - veoma visok rizik
 Mjerenje funkcije vida
Snelovih tablica
 Herman Snellen (1835.-1908.)
 Oštrina vida je sposobnost oka da razlikuje fine detalje i da jasno vidi dve
odvojene tačke.
 Kvantitavno se određuje mjerenjem sposobnosti oka da uoči sliku u fokusu
na određenoj udaljenosti.
 Vidna oštrina najčešće se određuje Snellenovim optotipom, prvo na
desnom, potom na lijevom oku.
 Ako vidite slovo visine 9 mm sa udaljenosti od 6 metara onda je vaša
dioptrija po Snelenovoj tablici 20/20.
 Ako slova koja bi trebalo da budu vidljiva sa udaljenosti od 6m vidite tek sa
12 metara , rezultat mjerenja vašeg vida je 20/10, i tako dalje.
 Ispitivanje sluha pomoću šapata i
glasnog govora
 Za procjenu oštećenja sluha služi rastojanje:
 6 m normalno
 4 m lako oštećenje
 1m srednje teško
 ako se razumje samo uz uvo ("ad concham"), teško
oštećenje
 Ako se jedino razumije vikanje neposredno uz uvo, to
je vrlo teško oštećenje
 odsustvo razumevanja čak i u tim uslovima pokazuje
praktično gluvoću
 Depresija kod starijih

 Starosna je depresija bolest koja se javlja u osoba starijih od 65 godina.

 Klinička slika :
 promjenu raspoloženja koje je bolesno sniženo; veći dio dana, više dana,dugo traje i to
raspoloženje je nemoguće kontrolisati
 smanjena koncentracija i paţnja, samopouzdanje i samopoštovanje, osjećaj krivnje i
bezvrijednosti, sumoran i pesimističan pogled na budućnost, ideje o samopovređivanju ili
samoubistvu, poremećaj spavanja i smanjen apetit....
 ravnodušnost, bezidejnost, apatija, anhedonija (potpuno odsustvo zadovoljstva), pojačana
napetost, nemir i razdraţljivost.
 nejasni bolovi, zbog ne uzimanja hrane, vode
 Kasno se Dg., u 50% se ne prepozna
 Th: multidisciplinarni pristup
 Gerijatrijska skala depresije (skraćeni oblik)

1. Jeste li bili zadovoljni svojim životom? DA/ NE

2. Jeste li smanjili broj svojih aktivnosti i zanimanja? DA/ NE
3. Jeste li osjećali kako je Vaš život neispunjen? DA/ NE
4. Jeste li se često dosađivali? DA/ NE
5. Jeste li bili dobro raspoloženi većinu vremena? DA/ NE
6. Jeste li se bojali da će Vam se nešto loše dogoditi? DA/ NE
7. Jeste li bili sretni većinu vremena? DA/ NE
8. Jeste li se često osjećali bespomoćno? DA/ NE
9. Jeste li radije ostajali kući nego izlazili van i bavili se novim aktivnostima? DA/
NE
10. Smatrate li da imate više problema s pamćenjem
nego većina drugih ljudi? DA/ NE
11. Smatrate li da je vam je život sada prekrasan? DA/ NE
12. Jeste li se osjećali bezvrijedno? DA/ NE
13. Jeste li se osjećali puni energije? DA/ NE
14. Jeste li osjećali da ste u bezizlaznoj situaciji? DA/ NE
15. Smatrate li da je drugima bolje nego Vama? DA/ NE
 Gerijatrijska skala depresije (skraćeni oblik)

 Odgovor NE u pitanjima 1, 5, 7, 11, 13 nosi 1 bod.

 Odgovor DA u pitanjima 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 12, 14, 15 nosi 1 bod.
 BODOVI:
 0-5 - nema znakova depresije
 6-9 – postojanje manjih znakova koji upućuju na depresiju
 10 i više – postojanje ozbiljnijih znakova depresije
 ako je zbroj bodova 6 i više, potražite savjet porodičnog ljekara
Identifikacija depresije gerijatrijska skala depresije
„dva pitanja“
 ALKOHOLIZAM

 Alkoholizam je psihički poremećaj koji dovodi do brojnih patoloških procesa i

mijenja način na koji mozak funkcioniše.
• Oštećenje CNS: odumiranje moždanih ćelija u kori mozga te moralno, umno
propadanje, promjena ličnosti, nekritičnost, zaboravljivost…
• Oštećenje malog mozga: smetnje ravnoteže i drhtanja prstiju…
• Oštećenje perifernih živaca ;nesiguran hod, paraliza
• Alkoholna epilepsija
• Karijes, paradentozu
• Oštećenje kardio-vaskularnog sistema
• Oštećenje digestivnog sistema
 ALKOHOLIZAM

 Kažemo da je osoba zavisna o alkoholu kada osoba ima:

• nesavladiva želja/žudnja za konzumiranjem alkoholnog pića
• gubitak kontrole tj. nemogućnost prestanka konzumiranja
alkohola kad se jednom započne (alkoholičar ne može popiti čašu
pića i stati, već se nastavlja opijati);
• porast tolerancije tj. potreba za sve većom količinom alkohola
kako bi se postigao isti učinak;
• zanemarivanje svakodnevnih obaveza, porodice, prijatelja i posla;
• znakovi fizičke zavisnosti (apstinencijske krize) kod prestanka
pijenja-drhtanje ruku, znojenje, mučnina ...
• nastavak konzumaciji alkohola uprkos saznanju koliko je to
štetno.
 Otkrivanje zloupotrebe
alkohola (koliko često i
koliko pića u jednoj prilici,
kod sumnje na alkoholizam
radi se GMAST test)

VIŠE OD 8-zavsnost
 Test na alkoholizam
 Odgovorite sa DA ili NE:
 1. Da li mislite da "normalno" pijete?  ("normalno" - kao i svi drugi ili manje od njih)          
2. Da li ste se ikada ujutru probudili posle večeri kada ste pili alkohol i uvideli da ne možete da se setite
pojedinih trenutaka te večeri?
3.Da li se neki rođak ili bliski prijatelj ikada žalio na Vaše napijanje?
4. Da li možete prestati da pijete bez ikakvih problema posle 1-2 pića?
5. Da li ste ikada osećali krivicu posle konzumiranja alkohola?
6. Da li ste se ikada potukli dok ste bili pod uticajem alkohola?
7. Da li je alkohol ikada uzrokovao probleme između Vas i rodbine ili bliskih prijatelja?
8. Da li se neko od Vaših rođaka ili prijatelja obraćao negde za pomoć zbog Vašeg napijanja?  
9. Da li ste ikada izgubili prijatelja zbog pića?
10. Da li ste ikada imali problema na poslu zbog pića?  
11. Da li ste ikada izgubili posao zbog pića?
12.  Da li ste ikada zapostavili pbaveze, porodicu ili posao 2 dana zaredom ili više zbog pića?
 Test na alkoholizam
 13. Da li se dešava da konzumirate alkohol pre podne?
14. Da li vam je dijagnozirana oboljenje jetre, ciroza?
15. Da li ste nekada posle teškog napijanja imali delirijum tremens: drhtavica, vizualne
ili slušne halucinacije?  
16. Da li ste se ikada obraćali za pomoć u vezi sa alkoholom?  
17. Da li ste ikada bili hospitalizovani zbog pića?
18. Da li ste ikada bili smešteni u psihijatrijsku ustanovu usled napijanja?  
19. Da li ste se ikada obraćali lekaru zbog emocionalnih problema čiji je deo bilo i
konzumiranje alkohola?  
20. Da li ste bili ikada više od jedanput uhvaćeni od strane policije zbog vožnje u
pijanom stanju?
21. Da li ste ikada upadali u probleme zbog napijanja?  
  Rezultati testa na alkoholizam
 Na pitanje pod brojem 1 i 4 dajte 1 bod za NE odgovor.
Na sva ostala pitanja dajte 1 bod za DA odgovor.
 
 
0-2= Nemate problem
3-5= Rani ili srednji nivo alkoholizma
6+ = Alkoholizam
 Procijena kognitivne funkcije

 Kratkoročna memorija - pamćenja koji nam omogućava da zadržimo

određenu količinu informacija tokom kratkog vremenskog perioda.
 izblijede
 dugoročnu memoriju
 Dvije osnovne karakteristike:
 ograničen kapacitet i
 ograničeno vrjeme trajanja.
 Trajanje-može da zadrži informacije do 30 sekundi.
 Alchajmerove bolesti, marihuane, moždanog udara ili traumatske povrede mozga.
 Procijena kognitivne funkcije
 Radna memorija,
 definiše se kao set procesa koji nam omogućava da čuvamo i
manipulišemo privremenim podacima i da izvršavamo složene
kognitivne aktivnosti kao što su razumjevanje jezika, čitanje,
učenje i rezonovanje.
 Spojimo dvije ili više situacije koje se odvijaju zajedno
pamćenje i odgovaranje na informacije koje smo dobili u
toku razgovora.
  Omogućava nam da učimo
 Da zadžimo informacije /np.sposobni smo da pripremimo
sastojke koji su nam potrebni za recept dok razgovaramo preko
telefona/.
 Procijena kognitivne funkcije
 Identifikovanje - Test COM-NAM: U ovom zadatku su predmeti predstavljeni kao zvuk ili
kao slika. Od korisnika se traži da kasnije odgovori da li je predmet bio ranije
predstavljen (kao zvuk ili kao slika), ili nije bio ranije predstavljen. /lokomotiva/
 Koncentracija - Test VISMEN-PLAN: Na ekranu će se pojaviti niz od tri predmeta i
korisnik mora da upamti redosled po kom su se predmeti pojavili. Predmeti zatim
nestaju, a korisnik mora da se prisjeti pravog redosljeda kako bi izabrao pravu opciju od
ponuđenih na ekranu
 Raspoznavanje - Test WOM-REST: Tri predmeta će se pojaviti na ekranu. Prvo, korisnik
mora da zapamti niz od tri predmeta što je brže moguće. Zatim on mora da izabere
pravu od četiri ponuđene opcije na ekranu
 Dosljednost - Test WOM-ASM: Na ekranu će se pojaviti nekoliko loptica sa različitim
brojevima. Od korisnika se traži da zapamti niz brojeva kako bi ga kasnije ponovio.
Niz će postajati sve duži i duži, sve dok korisnik ne bude pogrješio. Svaki put će
korisniku biti predstavljen niz i nakon toga će on morati da ga ponovi.
 Oporavak- Test VISMEM: Pojaviće se slika na ekranu na pet ili šest sekundi. Za ovo
vrjeme, korisnik mora da zapamti što više detalja sa slike je moguće. Nakon toga, slika
će nestati, a korisnik će morati da izabere tačan odgovor na različita pitanja o slici koja
je bila predstavljena
 Procijena nutritivnog statusa

 Nutritivni status podrazumjeva zadovoljavajuće stanje

ishranjenosti organizma.
 Nepravilnom ishranom koja se manifestuje povećanim ili
smanjenim unosom pojedinih sastojaka hrane remeti se
tjelesni sastav, kao i stanje ishranjenosti. 
 Procijena nutritivnog statusa

 U okviru poremećaja stanja uhranjenosti posebno treba

obratiti pažnju na:
 nutritivnu anemiju
 pothranjenost, odnosno proteinsko- energetski deficit,
 gojaznost.
 Nutritivnа anemija kod starih najčešće je posljedica
nedostatka gvožđa, folata i vitamina B12, a često je udružena
sa infekcijom ili je posljedica nekog hroničnog oboljenja
 Mini Nutritional Assessment /MNA/
A B
Je li unos hrane opao u posljednja 3 mjeseca zbog gubitka Gubitak kilograma u posljednja 3 mjeseca
apetita, probavni problemi, žvakanje ili gutanje poteškoće?
•0 = gubitak težine veći od 3 kg
•0 = ozbiljno smanjenje unosa hrane
•1 = ne zna
•1 = umjereno smanjenje unosa hrane
•2 = gubitak težine između 1 i 3 kg
•2 = nema smanjenja unosa hrane
•3 = nema gubitka kilograma

C D
Mobilnost Je pretrpio psihološki stres ili akutnu bolest u posljednja 3
mjeseca?
•0 = vezani krevet ili stolica
0 = da 2 = ne
•1 = može ustati iz kreveta / stolice, ali ne izlazi
•2 = ne ustaje
E F
Neuropsihološki problemi Indeks tjelesne mase (BMI) = težina u kg / (visina u m)2
•0 = teška demencija ili depresija •0 = BMI manji od 19
Rezultat ( maksimum 14 bodova)
•1 = blaga demencija •1 = BMI 19 do 21
12-14 bodova: Uobičajeni
•2 = nema psiholoških problema •2 = BMI 21 do 23
prehrambeni status
•3 = BMI 23 ili veći
8-11 bodova: Rizik od neuhranjenosti
0-7 bodova: Pothranjeno
 Mini Nutritional Assessment /MNA/
G- Živi samostalno (nije u staračkom domu ili bolnici) L - Konzumira dvije ili više porcija voća ili povrća po danu?
1 = da 0 = ne 0 = ne 1 = da

H- Uzima više od 3 lijeka na recept dnevno M - Koliko je tečnosti (voda, sok, kafa, čaj, mlijeko ...)
0 = da 1 = ne konzumira dnevno?
0,0 = manje od 3 šolje
0,5 = 3 do 5 šolja
1,0 = više od 5 šolja
I-Dekubitus ili čir na koži N - Način hranjenja
0 = ne može jesti bez pomoći
0 = da 1 = ne 1 = samohranjen s određenim poteškoćama
2 = bez napajanj
J- Koliko punih obroka pacijent pojede dnevno?  O - Samopregled nutritivnog statusa
0 = 1 obrok 0 = gleda na sebe kao na neuhranjenog
1 = nije sigurno u pogledu nutritivnog stanja
1 = 2 obroka
2 = gleda na sebe kao da nema prehrambenih problema
2 = 3 obroka
K-Odabrani markeri potrošnje za unos proteina P - U poređenju s drugim ljudima iste dobi, kako to radi
pacijent uzima u obzir svoje zdravstveno stanje?
• Najmanje jedna porcija mliječnih proizvoda •0,0 = nije tako dobro
(mlijeko, sir, jogurt) dnevno • 0,5 = ne zna
• 1,0 = dobro
• Dvije ili više porcija mahunarki ili jaja nedeljno •2.0 = bolje
• Meso, riba ili živina svaki dan
o0,0 = ako je 0 ili 1 da
o0,5 = ako je 2 da
o1,0 = ako je 3 da
 Mini Nutritional Assessment /MNA/

Q-Opseg srednje ruke

•0,0 = manji od 21cm
•0,5 = od 21 do 22cm
•1,0 = veći od 22cm
R - Obim struka u cm
• 0 = manje od 31 cm
• 1 = veći od 31cm

Ocjena testa:
•uhranjenosti 24 do 30 bodova
•normalan nutritivni status 17 do 23,5 bodova
•rizik od pothranjenosti manje od 17 bodova
 DEBLJINA

 Debljina je hronična metabolička bolest uzrokovana mnogobrojnim i

složenim faktorima:
 povećanog unosa energije,
 smanjene fizičke aktivnost,
 genetski opterećenost.
 Procjenjuje se da 1,2 milijarde ljudi u svijetu pati od prekomjerne. TT.
 15 i 20% u razvijenim zemljama imaju tendenciju rasta.
 Ocjena stanja uhranjenosti

 Kod stаrih оsоbа је tеškо ustаnоviti idеаlnu vrjednost BMI, јеr

је оdnоs izmеđu gојаznоsti i rizikа оd pоvеćаnе smrtnоsti kod
stаrih mаnjе јаsаn.
 Pоžеljna vrjednost BMI trеbа dа је u grаnicаmа 22−27 kg/m2
 Nајmаnji mоrtаlitеt еvidеntirаn је:
 muška populacija sа BMI 23,0−25,2 kg/m2 ,
 ženska populaciji 24,1−26,1 kg/m2
 za oba pola BMI= 25 kg/m2
 Ocjena stanja uhranjenosti

 Posle 75. g. života tjelesna mаsа sе pоstеpеnо smаnjuје, tаkо dа sе

umjеrеnа gојаznоst, dеfinisаna prema BMI = 25−29,9 kg/m2 , mоže
tоlеrisаti/peporučuje za stare.
 Ovakvo stanje uhranjenosti nosi u sebi energetsku rezervu i može
biti korisno u slučајеvimа pоrаstа mеtаbоličkih pоtrеbа, kао štо su
оbоljеnje, trаuma, imobilizаciја ili оpеrаtivnе intеrvеnciје.
 Gојаznоst је prеmа оpštе prihvаćеnоm shvаtаnju fаktоr rizikа:
 аtеrоsklеrоzоm, hipеrtеnziјоm, hipеrinsulinеmiјоm, insulin −
nеzаvisnim diјаbеtеsоm, dislipidеmiјаmа te
 sоciоеkоnоmski prоblеm
 Ocjena stanja uhranjenosti
 Biohemijska ispitivaja mogu biti:
 rutinska (određivanje hemoglobina, hematokrita, ukupnih proteina, pojedinih vitamina) i
 posebna laboratorijska ispitivanja.
 Funkcionalna ispitivanja se zasnivaju na primjeni različitih testova:
 mjerenje arterijskog pritiska,
 ispitivanje propustljivosti kapilara,
 određivanje bazalnog metabolizma, adaptacija oka na mrak …
 Antropometrijskim mjerenjima se najčešće određuju:
 tjelesna masa,
 visina tjela,
 debljina kožnih nabora i
 tjelesni obim: imuškarci čiji je obim struka veći od 100 cm i žene čiji je obim struka veći od 90 cm. šećerne bolesti, dislipidemije,
hipertenzije I kardiovaskularnih boles
 Indeks tjelesne mase
(engl. Body Mass Index, BMI)
Muškarci Žene

< 20.7 19.1 BMI prenizak

BMI=Kg/M2
20.7 - 26.4 19.1 - 25.8 BMI idealan
BMI=65kg/1,632
BMI malo iznad
26.5 - 27.8 25.9 - 27.3
normale

27.9 - 31.1 27.4 - 32.2 BMI visok

31.2 - 45.4 32.3 - 44.8 BMI previsok

BMI izrazito
> 45.4 > 44.8
visok

Metoda računanja uhranjenosti.

Što je indeks više izvan okvira urednih vrjednosti, to je veći rizik od
obolevanja od raznih srčanih bolesti, dijabetesa i povišenog krvnog pritiska.
 Decubitus
• Nastaje usled pritiska koji traje, najčešće kao posledica ležanja, i to najčešće na
mjestima na kojima su kosti blizu kože, dolazi do pojave ishemije, odnosno nedostatka
krvi, ćelijske smrti i pojave otvorenih rana .
• pritisak koji kapilare održava prohodnim je samo 32 mm hg
I stadijum
• Pojava crvenila sa edemom. To stanje obično nastaje nakon dva do tri sata pritiska na istom
mjestu. Bolesnik osjeća bol, svrab ili toplotu u području pritiska. Nema ranu, a crvenilo ne
nestaje kada se pritisne. Temperatura kože se razlikuje od okolne kože. U ovom stadijumu
promjene su još uvjek reverzibilne.
II stadijum
• Na zahvaćenom djelu kože a djelimično i potkožnom tkivu, javljaju se mjehurići. Postoji i
alteracija ćelija u epidermu (spoljni sloj kože). Koža dobija purpurno plavu boju. Oštećenja još
nisu konačna.
III stadijum
• Pojava smeđe boje kože i nekroze tkiva u zahvaćenom području sa vidljivim mišićima; ovaj
stadijum prati obavezna pojava infekcija. Koža poprima sve više crnu boju i postaje vrlo
suva. Klinički,ovaj stadijumu karakteriše pojava kratera, sa ili bez okolnog tkiva i značajna
oštećenja tkiva koja su ireverzibilna.
IV stadijum
• Karakterišu duboki čirevi, sa potpuno razorenim mišićima i vidljivim djelovima kosti; i
ovaj stadijum karakteriše obavezana infekcija, pojava šupljina u vidu sinusa i ireverzibilne
promjene.
V stadijum
• Stadijum umnožavanja čireva (ulceracija), u različitim stadijumima razvoja.
 Decubitus

• Klinička slika dekubitusa, je najučestalija među bolesnicima:

• povrede kičme
• komatozni bolesnika
• pothranjenih osoba, 
• dijabetičara
• neuroloških,
• psihijatrijskih i 
• onkoloških bolesnika

• Oko 75% dekubitusa u II stadijumu, mogu se izlječiti u roku od 8 nedelja,

• Samo 62% u IV stadijuma dekubitusa mogu se ikada izlečiti,
• kod 52% bolesnik izlečenje nastaje u roku od 1 godine.
KNOLL SKALA ZA PROCJENU SKLONOSTI DEKUBITUSU
SKALA
PACIJENT Bodovi
0 1 2 3

OPŠTO STANJE dobro osrednje loše jako loše

MENTALNO STANJE pri svijesti stupor predkoma koma

Boduj dvostruko

AKTIVNOST aktivan treba pomoć sjedi leži

POKRETLJIVOST pokretan ograničena jako ogran. nepokretan

urina i
INKONTINENCIJA ne povremeno urina
stolice

PERORALNA PREHRANA dobra osrednja slaba ništa

PERORALNA TEKUĆINA dobro osrednje slabo ništa

PREDISPONIRAJUĆE BOLESTI
(ŠEĆERNA BOLEST, ne blaga osrednja ozbiljna
ANEMIJA)

VEĆI
Ukupno BR.BOD=
VEĆI RIZIK
 NORTON SKALA ZA PROCJENU SKLONOSTI DEKUBITUSU
PACIJENT OPIS/SKALA BODOVI
dobro 4
osrednje 3
Tjelesno stanje
loše 2
jako loše 1
pri svijesti 4
bezvoljan 3
Mentalno stanje
smeten 2
stupor 1
hoda sam 4
hoda uz pomoć 3
Kretanje/aktivnost
kreće se u kolicima 2
stalno u krevetu 1
potpuna 4
blago ograničena 3
Pokretljivost
jako ograničenja 2
nepokretan 1
nije prisutna 4
povremeno 3
Inkontinencija
često urin 2
urin i stolica 1

Ukupno: MANJI BR.BODOVA= VEĆI RIZIK

 Koma
 Koma je najteži poremećaj stanja svjesti. Opisuje se kao stanje slično snu iz koga
se bolesnik :
 ne može probuditi,
 nema verbalnog odgovora
 nema motornog odgovora
 ne otvara­nja očiju.
 Koma je urgentno stanje koje podrazumjeva primjenu čitavog niza jasno
definisanih terapijskih postupaka odmah po prije­mu bolesnika (i konstataciji da
je bez svjesti), kako bi se održale vitalne funkcije i zaštitio mozak od ozbiljnijeg
ili ireverzi­bilnog oštećenja.
 Istovremeno sa primejnom terapijskih mjera i postupaka sprovo­di se i
dijagnostički postupak kako bi se utvrdila etiologija izmenjenog stanja svesti.
 Prioritet ovakvog hitnog pristupa jeste da se definiše, i što je moguće brže lječi
stanje koje je potencijalno reverzibilno.
 GLASGOW KOMA SKALA
SAT
OPIS - VEĆI BR.BODOVA=
REAKCIJA
veća svijest

4 spontano
Otvaranje 3 na govor
očiju 2 na bolni podražaj
1 ne otvara oči
5 orijentiran

Najbolja 4 smeten
verbalna 3 neprikladno
reakcija 2 nerazumljivo
1 ne odgovara
6 izvršava naloge
5 lokalizira bol
Najbolja 4 fleksija na bolni podražaj
motorna
reakcija 3 abnormalna fleksija na bol
2 ekstenzija na bolni podražaj
1 ne reagira
 B0l

• Bol je neugodan osjećajni i emocionalni doživljaj povezan sa stvarnim ili

potencijalnim oštećenjem tkiva.
•
vrijeme patofiziološki etiološki (uzročno) Percepciju boli čini interakcija:
akutna nociceptivna od raka
•osjećanja,
hronična  somatska od terapije
incidentna visceralna hemoterapija
•emocia
  neuropatska zračenje •bihevioralnih faktora.
  centralna operacija
  periferna dijagnostika
  simpatička druge bolesti
  psihogena slabost
    anemija
    dekubitus
nezavisno o raku i
   
liječenju

Od ostalih jednodimenzionalnih tabela postoje:

•Numerička tabela – intenzitet od nula do sto
•Verbalna skala sa četiri tačke boli – nema boli, malo boli, mnogo boli, jako boli.
•Verbalna tabela sa pet tačaka – blaga bol, neugodna bol, prisutna bol, jaka bol,
mučna bol.
 UPITNIK ZA PROCJENU BOLI

Ime i prezime
Datum
Med. dg.

LOKALIZACIJA BOLI
INTENZITET BOLI (skala 0 – 4)
KAKVOĆA BOLI (opis bolesnikovim riječima)

OSTALI PODACI O BOLI

Pojava boli prvi puta:
Doba dana kada se javlja:
Okolnosti u kojima se javlja:
Trajanje bez lijekova:
Djelovanje lijekova:
Uspješni postupci u suzbijanju boli:

PLAN SUZBIJANJA BOLI

Propisani lijekovi:
Ostali postupci:
 TABELA Z A P R A Ć E N J E I N T E N Z I T E T A B O L I
Ime i prezime:
INTENZITET BOLI
Sat AKTIVNOSTI, OKOLNOSTI U TRENUTKU PROCJENE
0 1 2 3 4
6,00
7,00

8,00
9,00
10,00

11,00
12,00
Intenzitet boli označava se stavljanjem
13,00 znaka “X” u odgovarajuću rubriku
14,00 • Verbalna skala za praćenje intenziteta
15,00
boli:
16,00
• 0-blaga bol,
17,00
18,00
• 1- neugodna bol,
19,00 • 2- prisutna bol,
20,00 • 3- jaka bol,
21,00
• 4-mučna bol
22,00
23,00
24,00
1,00

2,00
3,00
4,00

5,00
Uputa:
Intenzitet boli označava se stavljanjem znaka “X” u odgovarajuću rubriku skale od 0 – 4 stupnja pri čemu 0 znači da nema boli,
a 4 da je bol vrlo jaka. Oznake se mogu povezati krivuljom.
Inkontinencija

 Inkontinencija /mokreće, stolice/se može dogoditi i događa se, u

svako životno doba, ali se uzroci među životnim grupama se
razlikuju.
 Sveukupna učestalost inkontinencije sve se više povećava sa
životnom dobi.
 SKALA ZA PROCJENU INKONTINENCIJE
mokrenje
količina podražaj
kontrolirano
1 – vrlo jak Aktivnosti i okolnosti u
datum, sat 1 – obilno
2 – jak trenutku mokrenja
2 – osrednje
DA NE 3 – normalan
3 – malo
4 – minimalan
4 – stalno mokri
5 – izostaje
 SOCIODEMOGRAFSKI PODACI I SOCIJALNA
INTEGRACIJA

 OBRAZOVANJE:
 fakultet (20,9%), višu (10,3%), srednju školu (33,2%) kao najviši stepen
završenog obrazovanja.
 obrazovaniji muškaraci.
 93,8%- penzija je ubjedljivo najčešći osnovni izvor prihoda
 udovica je duplo veći broj
 78% anketiranih osoba navodi da se "često„ (svakodnevno ili jednom
nedeljno) viđa sa članovima svoje porodice
 47,4% učestvuje u raznim porodičnim aktivnostima.
 Statistički beznačajno imaju učešće u radu lokalnih udruženja i
organizacija, kulturnih manifestacije …
 Razlog-loše zdravstveno stanje, siromaštvo…
 Učestvuju u religioznim manifestacijama.
 Zdravstveno rizična ponašanja i ishrana

 pušenje 9,3% puši od bivši pušača

 nabavku hrane obezbjeđuje:
 52,5% porodica
 35,3% sami
 pripremanje hrane:
 50% porodica
 43, 7% samostalno
 materijalni momenat:
 31% „ponekad“ nedostaje novac za nabavku namirnica,
 10,8% "često" nedostaje novac za nabavku namirnica.
 0,3% ne unosi hranu svakodnevno
 Korišćenje zdravstvene zaštite
 Prosečni broj posjeta ljekaru: 0,60
 Ljekaru specijalisti 0,41
 Medicinskoj sestri 0,24
 Laboratorijskih pregleda 0,30
 RTG pregleda 0,09
 EKG pregleda 0,16
 Prijema u bolnicu u godini 0,17 puta
 Muškarci češći korisnici zdravstvenih usluga od žena.
 I pored intenzivnog korišćenja zdravstvenih usluga, prilično visok
procenat ispitivanih negativno ocenjuje mogućnost njihovog
ostvarivanja.
 Uzimanje ljekova

 Komorbiditet- uzimaju jedan ili više ljekova

(polipragmazija)
 13,1% ne uzimaju nijedan lijek
 12,7% uzima jedan lijek
 74,2% uzima 2 i više lijeka
 Simptomi i znaci
 Simptomi i znaci čine jedno značajno subjektivno
iskustvo objektivnog prisustva bolesti.
 Pet najčešćih simptoma :
 umor ili osjećanje nemoći,
 tištanje ili bolovi u zglobovima ili krstima,
 neraspoloženje , nedostatak energije
 lupanje srca
 osećaj vrtoglavice (50%)
 15% neki vid urinarne inkontinencije,
 1,9% muškaraca i 1,3% žena ima stalni ili privremeni
kateter.
 1,5% fekalna inkontinencija
 Morbiditet

 Podaci o morbiditetu odnose se na izvještaje anketiranih osoba

o oboljenjima dijagnostikovanim od strane ljekara.
1. 46,2% bolesti sistema krvotoka
2. 15,6% bolesti mišićno-koštanog sistema
3. 8,3%, bolesti nervnog sistema i čula
4. 7.5% bolesti sistema za varenje i
5. 6,6% bolesti žljezda sa unutrašnjim lučenjem, ishrane i
metabolizma
 Korišćenje pomagala / usluga

 82,5% koristi neko od pomagala:

1. Naočale
2. zubnih proteza
3. slušni aparati
4. pelene za odrasle
5. stvarni broj upotrebe pomagala za hodanje znatno je veći
 16,1% ima potrebu za "kućnom njegom", "kućnim
liječenjem"
 35,8% je u stanju da plati za neku od potrebnih usluga
ukoliko one ne bi bile besplatne.
 Tuđa pomoć i stavovi prema lokalnoj zajednici
 85,1% izjavljuje da svakodnevno ili kad god je to potrebno dobija pomoć i
podršku u svakodnevnim životnim aktivnostima od različitih osoba iz
neposrednog životnog okruženja.
 9,7% dobija ovakvu pomoć "samo u izuzetnim prilikama".
 4,9% ispitanika nema nikoga i nikada ne dobija ovakve vidove pomoći.
 74,1%pomoć najčešče pružaju djeca ili članovi porodice
 15,6% bračni drug
 10,3% prijatelji, susjedi i drugi
 35% do 90 % nisu u stanju da bez teškoća/tuđe pomoći obavljaju
elementarne aktivnosti svakodnevnog života.
 77,2% smatra da lokalna zajednica treba da povede više računa o
specifičnim potrebama starih.
Tuđa pomoć i stavovi prema lokalnoj zajednici

Posebno osetljiv društveni apsekat odnosi se na porodice

starih osoba koje su, djeleći sudbinu svojih najstarih
članova, često i same veoma vulnerabilne u društvenom,
psihološkom, ekonomskom.

Starim ali i njihovim porodicama izražen nedostatak

adekvatnih sistemskih riješenja za kompleksne probleme
zaštite starih
Hvala na pažnji... 