Yıldız Teknik Üniversitesi

Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

LABORATUAR 1
Kompozit Malzeme Üretimi –
Polimer Matrisli Kompozit Malzemeler Teorisi Bölümü

Öğr. Gör. Ali Rıfat ÜNAL

KMC – 0303 - alirifatunal@gmail.com
MALZEMELERİN TARİHSEL GELİŞİMİ
 KOMPOZİT MALZEMELERİN FELSEFESİ

• Neden ‘Polimer Matrisli Kompozit Malzemeler’ üretilir?

veya
• Polimer Matrisli Kompozit Malzemeler’in üretimine neden
gereksinim duyarız?

• Konvansiyonel malzemelerin (Metaller ve seramikler)

istenilen kimyasal özellikleri (korozyon dayanımı,
kimyasallara karşı dayanım, vb.), mekanik özellikleri
(Dayanım, E-Modülü, Tokluk, vb.) sağlayamaması veya
• Bu değerleri sağlayan malzemelerin yoğunluklarının
yüksek (yani ağır) olması
BAZI MALZEMELERİN YOĞUNLUK DEĞERLERİ

• Seramik Malzemeler için (teorik yoğunluk, yani

malzemenin yapısındaki boşluklar (poroziteler) hesaba
katılmadan):
BAZI MALZEMELERİN YOĞUNLUK DEĞERLERİ

• Metaller için:
BAZI MALZEMELERİN YOĞUNLUK DEĞERLERİ

• Metal alaşımları için:

BAZI MALZEMELERİN YOĞUNLUK DEĞERLERİ

• Polimerler (termoplastikler) için:

YOĞUNLUK KARŞILAŞTIRMASI
 POLİMERLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

• Genellikle petrolden, çok az da olsa doğalgaz ve

kömürden elde edilirler.
• Hafiftirler, yoğunlukları genellikle suyun
yoğunluğundan düşüktür (ρPP = 0,92 g/cm3).
• Isı ve elektriğe karşı yalıtkandırlar.
• Genellikle donuk (mat) olsalar da bazı katkılar
sayesinde saydam bir görünüm de kazanabilirler.
• Korozyona ve kimyasallara karşı dayanıklıdırlar.
• UV dayanımları, yapılarına eklenen katkılarla
arttırılabilir.
• Toklukları iyidir, darbe enerjisini absorblayabilirler.
 POLİMERLERİN EN ÖNEMLİ DEZAVANTAJI

• Polimerlerin erime ve camsı geçiş sıcaklıkları son derece

düşük olduğundan yüksek sıcaklık çalışma şartlarında
kullanılamazlar.
 KOMPOZİT MALZEMELER
• Birbirinden farklı en az iki malzemenin aralarında
bir ara yüzey oluşturarak, kimyasal bağ
yapmaksızın oluşturdukları yeni malzeme
grubuna kompozit denir.
• Böylece orijinal bileşenlerden elde edilemeyen
bir özellik kombinasyonu elde edilebilir.
• Kompozit malzemeler en az birer adet matris ve
fiber (elyaf) malzemesinden oluşur.
• Arzu edilirse de diğer katkılar (dolgu
malzemeleri, UV stabilizatörleri, vs.) eklenebilir.
 MATRİS MALZEMELERİ
• Matris malzemeleri kompozit malzemenin ana
yapısını oluştururlar.
• Bunlar termoplastik veya termoset reçinelerdir.
 MATRİS MALZEMELERİNDEN İSTENEN ÖZELLİKLER

• Fiberleri/fillerleri malzemenin yapısında bir arada tutmak

(dağılmalarını önlemek)
• Tüm saldırgan ortamlara karşı dayanımlarının yüksek olması
(UV dayanımı, asitlere ve diğer kimyasallara dayanım,
korozyon, vb.)
• En önemlisi de malzemenin üzerine gelen yükü (çekme,
basma, eğme ve darbe gibi) fiberlere aktarabilmelidirler
(transfer edebilmelidirler).
• Bu da fiberlerle iyi bir ara yüzey bağlantısı oluşturmalarına
bağlıdır.
• Darbe zorlaması için ise çatlak oluşumunu ve ilerlemesini
önlemelidir.
• Dış yüzeyleri düzgün olmalı ve aşınma dayanımları yüksek
olmalıdır.
 FİBER MALZEMELERİ
• Matris içinde bulunurlar ve ‘ikincil faz’ veya
‘takviye tabakası’ olarak da adlandırılırlar.
• Dayanım değerleri (çekme, eğme, vb.) yüksektir.
• Tokluk değerleri düşüktür (gevrek
malzemelerdir).
• En yaygın kullanılan fiber malzemeleri Cam
Elyaf, Karbon Fiber, Aramid Fiber (Kevlar) ve
Bazalt Fiberdir.
• Kompozit malzemenin yapısındaki görevi ise;
malzeme üzerine gelen yükü (çekme, eğme
veya darbe gibi kuvvet zorlamalarını) taşımaktır.
FİBER MALZEMELERİ
 KOMPOZİT YAPININ
ŞEMATİK GÖSTERİMİ
 KOMPOZİTİN TEMEL MANTIĞI
Ana doku olarak adlandırılan matris sünek (düşük Elastisite
Modüllü (E-Modülü)), yüksek kopma uzamalı (%ε);
taşıyıcılık görevi gören ve sistemin yükünü taşıyan fiber
veya fillerların ise gevrek (yüksek E-Modüllü ve düşük
kopma uzamalı) olduğu, ve bu ikisinin bir arada bulunduğu
yapıdır.

Özetle;
Kompozit = Matris (E + %ε ) + Fiber/filler (E + %ε )
 PEKİ NEDEN?
1) Matris sünek seçildiğinde malzemeye uygulanan yükü
fiberlere daha kolay aktarır.

2) Bunun için de matris-fiber arayüzey

bağlantısının/yapışmasının (interface bonding) çok iyi
olması gerekir.

3) Fiberlerin yüzeyinin matrisle uyumlu hale getirilmesi için

belirli kimyasallarla (silan gibi) kaplanır (sizing).
Termoplastik matrislere de katkı malzemesi (additive)
olarak uyumlaştırıcı kimyasallar (compatibilizer) eklenir.
 PEKİ NEDEN?
4) Bunlar olmadığı takdirde matris malzemesi yükü fibere
aktaramaz ve sıyrılma (pull-out veya debonding)
meydana gelir. Böylelikle de malzeme düşük yüklemeli
bir zorlamada bile kopar.

Kompozit malzemelerde meydana gelen tipik bir Pull-out görüntüsü

PULL-OUT PROBLEMİ
 BİLİMSEL AÇIKLAMA
• Bu konunun bilimsel açıklamasını Halpin ve Tsai isimli iki
bilim adamı yapmışlar ve bir formül geliştirmişlerdir.
• Kendi isimleriyle anılan bu formülün mantığı ‘Karışımlar
Kuralı’ ile aynıdır.
• Bu eşitlik sadece sürekli ve eş yönlü fiberli bir kompozit
yapıda, fiber yönünde bir yükleme olduğunda ve hatasız
bir üretim yapıldığında geçerlidir.

• Diğer durumlarda bu formül, değişen özelliklerin

değişkenlik katsayıları (fiber boyu faktörü, fiber yönlenme
faktörü gibi) ve bunlara bağlı olarak ilave edilecek bünye
(boyut) denklemleriyle modifiye edilir.
 HALPIN – TSAI EŞİTLİĞİ

Burada;
σc = Kompozit malzemenin mukavemeti (çekme, akma, vs.)
σm = Matris malzemesinin mukavemeti
Vm = Matrisin hacim oranı
σf = Fiber malzemesinin mukavemeti
Vf = Fiberin hacim oranı
Bu eşitlikte kompozit malzemenin başka herhangi bir bileşeni (dolgu
malzemeleri gibi) olmadığından, malzemenin hacmini tamamen fiber ve
matristen oluşmaktadır. Yani;

% Vm + % Vf = % 100  Vm + Vf = 1
 ÖRNEK PROBLEM

Soru: Sürekli fiber destekli bir kompozitte fiberler E-

Camı, matris ise Epoksi reçinedir. Oda sıcaklığında
malzeme özellikleri σf = 3,4 GPa, σm = 62 Mpa dır.
İmalatta hacim oranı Vf = 0,65 olarak elde edilmiştir.

Bu şekilde elde edilmiş bir kompozitin fiberlere paralel

yöndeki σTS (çekme mukavemetini) bulunuz.

Çözüm:
 BURADAN ULAŞACAĞIMIZ SONUÇLAR
1) Eğer fiber – matris arayüzey bağlantısı iyi
oluşturulamazsa, ‘’ terimi 0 olur. Böylelikle kompozit
malzemenin mukavemeti düşer (örnekte 2 210
MPa) ve malzeme erken hasarlanarak kırılır.

2) Sayısal verilere dikkat edildiği takdirde fiberin

çekme mukavemetinin (dolayısıyla da E-
Modülünün) matris malzemesine göre çok yüksek
olduğu görülür. Bu nedenle yüksek mukavemetli bir
malzeme imal etmek için matris malzemesinin
hacmini mümkün olduğunca düşük tutarak fiber
hacim oranını arttırmak gerekir.
SABRINIZ İÇİN
TEŞEKKÜRLER