Chương 4: Xung đột pháp luật

1. Khái niệm về xung đột pháp luật

2. Nguyên nhân phát sinh xung đột pháp luật
3. Phương pháp giải quyết xung đột pháp luật
4. Quy phạm xung đột
5. Một số kiểu hệ thuộc luật xung đột cơ bản
6. Áp dụng pháp luật nước ngoài
7. Các trường hợp không áp dụng pháp luật nước
ngoài
 1. Khái niệm về xung đột pháp
luật

VD1: anh A (VN) kết hôn với anh B (Thụy

Điển). PLVN không cho phép, PL Thụy
Điển cho phép
VD2: Bà A (Mỹ) để lại toàn bộ tài sản cho 3
con chó ở Mỹ dù còn người thân ở VN.
PLVN không cho phép, PL Mỹ cho phép
Định nghĩa xung đột pháp luật
Hiện tượng hai hay nhiều hệ thống pháp
luật khác nhau cùng có thể được áp dụng
để điều chỉnh một quan hệ dân sự có yếu tố
nước ngoài
Vấn đề cần chú ý về phạm vi của
xung đột pháp luật
• Hệ thống pháp luật của một quốc gia đơn
nhất
• Hệ thống pháp luật của một quốc gia liên
bang
 2. Nguyên nhân làm phát sinh
xung đột pháp luật
• Xuất phát từ tính chất đặc thù của các
quan hệ thuộc đối tượng điều chỉnh của
TPQT ( nguyên nhân 1)
• Xuất phát từ sự khác nhau trong nội dung
của các hệ thống pháp luật khi giải quyết
các vấn đề cụ thể ( nguyên nhân 2)
3. Phương pháp giải quyết xung
đột pháp luật
• Phương pháp thực chất
• Phương pháp xung đột
 4. Quy phạm xung đột

• Định nghĩa: là loại quy phạm pháp

luật có chức năng dẫn chiếu đến việc
áp dụng pháp luật của một quốc gia
khi điều chỉnh một quan hệ dân sự có
yếu tố nước ngoài
 Chức năng dẫn chiếu của quy
phạm xung đột
• VD: hình thức hợp đồng tuân theo
pháp luật của nước nơi hợp đồng
được ký kết
khả năng của sự dẫn chiếu: đến 1
quy phạm pháp luật cụ thể hay đến
toàn bộ hệ thống pháp luật của một
quốc gia?
 Cơ cấu của quy phạm xung đột

• Phần phạm vi
• Phần hệ thuộc
Phân loại quy phạm xung đột
• Theo hình thức dẫn chiếu: quy phạm xung
đột một chiều và quy phạm xung đột hai
chiều
 Phân biệt quy phạm xung đột một chiều và
quy phạm thực chất
•Theo ý chí của nhà lập pháp
Quy phạm xung đột mệnh lệnh
(Đ674.2,3)
Quy phạm xung đột tùy nghi (Đ680)
 •Theo nguồn
 Quy phạm xung đột thống nhất
 Quy phạm xung đột trong nước
 5. Một số kiểu hệ thuộc luật cơ
bản
• Kiểu hệ thuộc luật nhân thân (Lex
personalis)
 Định nghĩa: là nguyên tắc áp dụng
pháp luật để giải quyết một số quan
hệ dân sự có yếu tố nước ngoài
dựa vào dấu hiệu nhân thân của
đương sự
 Phạm vi áp dụng
• Áp dụng để giải quyết chủ yếu các
quan hệ nhân thân: xác định năng lực
pháp luật dân sự hay năng lực hành
vi dân sự của cá nhân, tuyên bố một
người chết hay mất tích
• Và một số quan hệ liên quan đến tài
sản: thừa kế di sản là động sản
Các dạng thể hiện của Luật nhân
thân
• Luật quốc tịch (Lex patriae): ngoại lệ
với trường hợp người nhiều quốc tịch
và người không quốc tịch-
Đ672BLDS
• Luật nơi cư trú (Lex domicili)
Quy định của pháp luật Việt Nam
• Các Điều 673, 674, 675 BLDS 2015
quy định về xác định năng lực pháp luật dân
sự, năng lực hành vi dân sự của người nước
ngoài, xác định một người mất tích hoặc chết
tuân theo
Lex patriae. Ngoại lệ trường hợp người
Nước ngoài cư trú tại Việt Nam hoặc thực
hiện các giao dịch dân sự tại Việt Nam thì áp
dụng Lex domicili
• Điều 680 BLDS 2015 về thừa kế tài sản là
động sản áp dụng nguyên tắc Lex patriae

• Các quan hệ về hôn nhân, gia đình có yếu

tố nước ngoài trong Luật hôn nhân, gia
đình 2014 áp dụng phối hợp hai nguyên
tắc Luật quốc tịch của các bên và luật nơi
cư trú hoặc nơi tiến hành kết hôn
Kiểu hệ thuộc Luật quốc tịch của
pháp nhân (Lex societatis)
• Khái niệm: là nguyên tắc áp dụng
pháp luật để giải quyết một số quan
hệ dân sự có yếu tố nước ngoài dựa
vào dấu hiệu quốc tịch của pháp
nhân
 Phạm vi áp dụng
• Xác định tư cách chủ thể của pháp nhân
• Điều kiện thành lập, tổ chức lại, chấm dứt
sự tồn tại của pháp nhân
• Một số vấn đề liên quan đến tài sản của
pháp nhân
• Pháp luật Việt Nam: Đ676 BLDS về năng
lực pháp luật dân sự của pháp nhân
Kiểu hệ thuộc luật nơi có tài sản
(Lex rei sitae)
• Khái niệm: là nguyên tắc áp dụng
pháp luật để giải quyết các quan hệ
dân sự có yếu tố nước ngoài dựa vào
dấu hiệu nơi có tài sản
 Phạm vi áp dụng
• Các quan hệ về tài sản như quyền sở hữu đối
với tài sản hữu hình, quyền thừa kế đối với bất
động sản, việc định danh tài sản
• Các ngoại lệ không áp dụng Lex rei sitae: tài
sản là máy bay, tàu thủy, tài sản trong lĩnh vực
sở hữu trí tuệ (Đ679), tài sản trong các hợp
đồng mua bán, tài sản đang trên đường vận
chuyển (Đ678.2), tài sản của pháp nhân ngừng
hoạt động (Đ676.2), etc
QUY ĐỊNH TRONG BLDS 2015
• ĐiỀU 683.4 về hợp đồng liên quan đến bất
động sản
• Điều 680.2 về thừa kế đối với bất động
sản
• Điều 677 về định danh tài sản
• Điều 678 về quyền sở hữu và các quyền
khác đối với tài sản
 Kiểu hệ thuộc luật nơi ký kết
hợp đồng (Lex loci contractus)
• Phạm vi áp dụng: điều chỉnh hình thức
hợp đồng, quyền và nghĩa vụ phát sinh từ
hợp đồng, thời điểm ký kết hợp đồng
Quy định của pháp luật Việt Nam

• Về nguyên tắc tuân theo Lex loci

contractus: hình thức của hợp đồng
được quy định tại Đ683.7 BLDS, Đ4.3
Luật hàng không dân dụng 2006
 Kiểu hệ thuộc luật nơi vi phạm
pháp luật (Lex loci delicti
commissi)
• Áp dụng trong quan hệ bồi thường thiệt
hại ngoài hợp đồng
• Trách nhiệm bồi thường thiệt hại do vi
phạm pháp luật sẽ do pháp luật của nước
nơi xảy ra chính hành vi vi phạm pháp luật
điều chỉnh
• Thực tiễn các nước về vấn đề bồi thường
thiệt hại ngoài hợp đồng có nước áp dụng
pháp luật của nước nơi xảy ra hành vi gây
thiệt hại, có nước áp dụng pháp luật nơi
phát sinh hậu quả thực tế của hành vi gây
thiệt hại
 Quy định trong BLDS 2015
ĐiỀU 687:
1. Các bên được thỏa thuận lựa chọn pháp luật áp
dụng cho việc bồi thường thiệt hại ngoài hợp
đồng…Trường hợp không có thỏa thuận thì
pháp luật của nước nơi phát sinh hậu quả của
sự kiện gây thiệt hại được áp dụng
2. Trường hợp bên gây thiệt hại và bên bị thiệt hại
có nơi cứ trú, đối với cá nhân hoặc nơi thành
lập đối với pháp nhân tại cùng một nước thì
pháp luật nước đó được áp dụng
Kiểu hệ thuộc luật nơi tiến hành
kết hôn (Lex loci celebrationis)
• Pháp luật của nước nơi tiến hành kết hôn
sẽ được áp dụng để xác định điều kiện kết
hôn và hình thức kết hôn
• Quy định của pháp luật VN: Đ126 Luật
hôn nhân gia đình 2014. Áp dụng phối
hợp nguyên tắc Luật quốc tịch với nguyên
tắc này
• Kiểu hệ thuộc luật quốc kỳ
(Lex flagi)
Bộ luật hàng hải 2015
Luật hàng không dân dụng
2006
Kiểu hệ thuộc luật lựa chọn (Lex
voluntatis)
• Phạm vi áp dụng: các bên được quyền
chọn luật trong những mối quan hệ mà
pháp luật cho phép chọn. Sự lựa chọn là
chọn những quy phạm pháp luật thực chất
 Quy định của BLDS 2015
Điều 683:
- Mở rộng sự thỏa thuận lựa chọn của các
bên về luật áp dụng
- Đặt ra khả năng thay đổi sự lựa chọn
Điều 666:
- Các bên được quyền lựa chọn áp dụng tập
quán quốc tế
Kiểu hệ thuộc luật tòa án (Lex fori)

• Khái niệm: là nguyên tắc áp dụng

pháp luật để giải quyết một số quan
hệ dân sự có yếu tố nước ngoài dựa
vào dấu hiệu nơi có tòa án có thẩm
quyền giải quyết vụ việc
 Phạm vi áp dụng
• Luôn áp dụng đối với luật hình thức: các
trình tự thủ tục tố tụng trong quá trình giải
quyết vụ việc dân sự
• Áp dụng với tư cách là luật nội dung trong
trường hợp các bên lựa chọn hoặc có quy
phạm xung đột dẫn chiếu đến
 6. Áp dụng pháp luật nước ngoài
• Khái niệm:
ADPLNN là việc cơ quan có thẩm
quyền của một quốc gia phải vận dụng
và áp dụng các quy định cụ thể của hệ
thống pháp luật của một quốc gia khác
để giải quyết một quan hệ cụ thể hay một
vấn đề pháp lý cụ thể trong TPQT
Sự cần thiết phải áp dụng pháp
luật nước ngoài
Việc ADPLNN là cần thiết nhằm
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của các bên đương sự khi quyền
và lợi ích đó hình thành trên cơ
sở pháp luật nước ngoài và được
thừa nhận ở nước ngoài
 Điều kiện áp dụng pháp luật
nước ngoài
• Khi có ĐUQT dẫn chiếu đến
• Khi có quy phạm xung đột trong
PLVN dẫn chiếu đến
• Khi các bên trong quan hệ thỏa thuận
lựa chọn áp dụng pháp luật nước
ngoài
 Nguyên tắc áp dụng pháp luật
nước ngoài
• Giải thích pháp luật nước ngoài
• Sự áp dụng đầy đủ và toàn vẹn pháp luật
nước ngoài
• Việc áp dụng hoặc hậu quả của việc áp
dụng không trái với các nguyên tắc cơ bản
của pháp luật quốc gia sở tại
 Quy định trong BLDS 2015
• ĐiỀU 667: Áp dụng pháp luật nước ngoài.
Trường hợp pháp luật nước ngoài được
áp dụng nhưng có cách hiểu khác nhau thì
việc áp dụng phải theo sự giải thích của
cơ quan có thẩm quyền của nước đó
 Quy định trong BLDS 2015
• Điều 669: trường hợp pháp luật của nước
có nhiều hệ thống pháp luật được dẫn
chiếu đến thì pháp luật áp dụng được xác
định theo nguyên tắc do pháp luật nước
đó quy định
 Quy định trong BLDS 2015
• Điều 481 BLTTDS 2015 về nghĩa vụ cung
cấp pháp luật nước ngoài
 7. Các trường hợp không áp
dụng pháp luật nước ngoài
• Bảo lưu trật tự công cộng
• Hiện tượng dẫn chiếu ngược
• (Hiện tượng dẫn chiếu đến
pháp luật của nước thứ ba)
 Bảo lưu trật tự công cộng
• Là trường hợp cơ quan có thẩm quyền
của một nước từ chối áp dụng pháp luật
nước ngoài đáng nhẽ ra được áp dụng
nếu thấy việc áp dụng đó trái với trật tự
công cộng của nước mình
Hiện tượng dẫn chiếu ngược
• Là hiện tượng theo quy phạm xung
đột mà cơ quan có thẩm quyền áp
dụng thì PLNN cần được áp dụng
nhưng trong PLNN đó có quy phạm
xung đột quy định, đối với mối quan
hệ cụ thể này, pháp luật của nước có
cơ quan có thẩm quyền đó cần được
áp dụng
 Sự thừa nhận hiện tượng dẫn
chiếu ngược trở lại
• Điều 668.1,2 BLDS 2015
Hiện tượng dẫn chiếu đến pl của
nước thứ 3
• Là hiện tượng, theo quy phạm xung
đột của nước có cơ quan giải quyết
tranh chấp thì pháp luật của nước
ngoài phải được áp dụng nhưng
trong pháp luật nước ngoài đó có quy
phạm xung đột quy định, cần phải áp
dụng pháp luật của một nước thứ ba
 Nguyên nhân của hiện tượng
dẫn chiếu đến pháp luật nước
thứ 3
• Xuất phát từ sự khác nhau trong quy
tắc chọn luật ở các nước khi cùng
điều chỉnh một quan hệ cụ thể
 Quy định trong PLVN
• Điều 668.3 BLDS 2015 thừa nhận hiện
tượng dẫn chiếu đến pháp luật của nước
thứ 3
 Các trường hợp không áp dụng
pháp luật nước ngoài theo BLDS
2015
• Điều 670 BLDS quy định không áp dụng
pháp luật nước ngoài khi
 Hậu quả của việc áp dụng pháp luật nước
ngoài trái với các nguyên tắc cơ bản của
pháp luật Việt Nam
 Nội dung của pháp luật nước ngoài không
xác định được mặc dù đã áp dụng các biện
pháp cần thiết theo quy định của luật tố tụng