Η ερμηνευτική δύναμη του

Νεοδαρβινισμού

Λευτέρης Ζούρος
Ξυλόκαστρο 2007
Ευχαριστίες
Φόβοι
Α) Δεν θα είμαι σε θέση να καταλάβω τίποτε
Β) Δεν θα πω τίποτε που δεν γνωρίζουν ήδη
Άλλο το Φαινόμενο της Εξέλιξης και άλλο η Ερμηνεία του

In biology nothing makes sense except in the light of evolution

Th. Dobzhansky

Another curious aspect of the theory of evolution is that everybody

thinks he/she understands it
J. Monod

Μια άλλη ιδιομορφία του Νεοδαρβινισμού είναι ότι γι’ αυτόν ισχύουν τα
εξής:
• Δεν μπορώ να τον δεχθώ· επομένως είναι λάθος
•Δεν τον καταλαβαίνω· επομένως είναι λάθος

• Δεν φαίνεται να υπάρχει εναλλακτική θεώρηση που να μην εμπεριέχει το

μεταφυσικό στοιχείο

Λ. Ζούρος
 Θέσεις
• Η διαδικασία της οποίας είμαστε το αποτέλεσμα δεν
αριστοποιεί, δεν μεγιστοποιεί και δεν οδηγεί, κατ’ ανάγκην, στην
αντικειμενική γνώση του (φυσικού) κόσμου
• Μεταξύ μιας λανθασμένης και μιας ορθής εντύπωσης για τον
κόσμο, θα επικρατήσει εκείνη που προκαλεί την ταχύτερη
εξάπλωση του αλληλόμορφου-γονιδίου που την επάγει
• Αν το αλληλόμορφο-γονίδιο που εξαπλώνεται ταχύτερα είναι
αυτό που επάγει την λανθασμένη εντύπωση, τότε έχουμε την
επικράτηση μιας «δαρβινικής πλάνης» (είμαστε φτιαγμένοι για
να πλανόμαστε)
• Οι δαρβινικές πλάνες απορρίπτονται μόνο μέσω της επιστήμης
 Παραδείγματα δαρβινικής πλάνης
• η γη είναι επίπεδη και στο κέντρο του
κόσμου
• τα συναισθήματα του έρωτα, της γονεϊκής
στοργής, της θρησκείας, κ.α.
• Η έννοια «αρχή-τέλος», η ασυνέχεια
• η τελολογία (το «για να»)
• ο ιδιοκεντρισμός
 DNA
άτομο
πληθυσμός
είδος

-4X109 έτη 0
χρόνος
(παρόν)

• Ροή πληροφοριών στο χρόνο

 Τα τρία «γη»
1. Αναπαραγωγή (φυσικοχημική ιδιότητα) π  0, αλλά π > 0
2. Μεταλλαγή (φυσικοχημικό λάθος) π=1
3. Επιλογή (ασύνδετη με τη μεταλλαγή) π=1

(ανισο- λαθο- αυτο- ανα- παραγωγή)

Η μόνη περίπτωση εισαγωγής του μεταφυσικού
στοιχείου στο φαινόμενο της ζωής είναι να
αποδειχθεί ότι για την αναπαραγωγή ισχύει π = 0

Απαραίτητες και επαρκείς συνθήκες για

εξελιξιμότητα (ο «Δαρβινισμός» δεν έχει εφαρμογή
μόνο στη βιολογία)
Δοκιμασίες και ξεπεράσματα στην
εξέλιξη της θεωρίας της εξέλιξης
Η κρίση από τη επανακάλυψη του Μενδελισμού
Το ασύνδετο της προέλευσης της γενετικής
ποικιλομορφίας και της χρήσης-τύχης της
Η ενσωμάτωση αιτοκρατικών και πιθανοκρατικών
διαδικασιών
Το γενετικο-φυσιολογικό υπόστρωμα της επιλογής
Η φυλογενετική και η οντολογική γνώση
Η μοριακή και η κοινωνιοβιολογική επανάσταση
 Αιτιοκρατικές και πιθανοκρατικές
διαδικασίες

Α 60 x = 6, y = 4: P = 0.25
Α 6 Α x
α 40 x = 10, y = 0: P = 0.006
α 4 α y
100 10 x = 0, y = 10: P = 0.0001
10

Α 120 x = 6, y = 4: P = 0.15
Α 6 Α x
α 40 α y x = 10, y = 0: P = 0.05
α 4
10 160 10 x = 0, y = 10: P = 0.000001
 Εγκαθίδρυση μεταλλαγής
P = (1- e-4Nesq) / (1-e-4Nes)
α α w = 1, α a w = 1 + s, aa w = 1 + 2s

Ne
= δραστικό μέγεθος πληθυσμού
q = συχνότητα του a στο πληθυσμό
s = επιλεκτικό πλεονέκτημα

Για Νe = 500
Για 100 εγκαθιδρύσεις
απαιτούνται
Αν σε 1000 τότε 160.000 μεταλλαγές
s P μεταλλαγές (159.900 απώλειες)
-0.001 0.0003 500 25
0 0.001 499 72
0.01 0.02 1 3

1000 100
 Εμφάνιση ανθεκτικότητας σε ένα
αντιβιοτικό
• Μέγεθος πληθυσμού βακτηρίων 109

• Συχνότητα μεταλλαγής 10-8

• Γενετικοί τόποι που εμπλέκονται στη δομή

της μεμβράνης 102

• Πιθανότητα η μεταλλαγή να εμποδίσει

την είσοδο του αντιβιοτικού10-2

Αριθμός ανθεκτικών βακτηρίων:

109 Χ 10-8 Χ 102 Χ 10-2 10
Μια έκφραση του ότι είμαστε φορείς
και αποτέλεσμα
της εξελικτικής μας ιστορίας
P = φαινότυπος, G = γονότυπος, E = περιβάλλον, M = γενετικές αλλαγές

P0 = G0 + E0

G1 = P0 + M0

P1= G1 + E1 = (P0 + M0) + E1 = [(G0 + E0 ) + M0 ] + E1 = G0 + (E0 + M0 ) + E1

G2= P1 + M1

P2= G2 + E2 = (P1 + M1 ) + E2 = G0 + [(E0 + M0 ) + (E1 + M1 )] + E2

Pt = G0 + Σ (E + M ) + E
i i t (i = 0...t-1)
 Ερωτήσεις για τον Δαρβίνο
• «καλά» και «κακά» ζώα;

• Μοριακή ισότητα;
• Άχρηστη μοριακή ποικιλομορφία;
• Μοριακά παράσιτα;

Έχουμε Δαρβινική επιτυχία στον ΜΕΣΟΚΟΣΜΟ

και Δαρβινική αποτυχία στο ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟ και
στο ΜΑΚΡΟΚΟΣΜΟ;
 Το εγωιστικό γονίδιο
(με την ευρεία έννοια)
• Κύτταρα, οργανισμοί, πληθυσμοί, κοινωνίες:
εφήμεροι σχηματισμοί που εξυπηρετούν τον
αγώνα δρόμου του γονιδίου που είναι
«αθάνατο»

• Το πρόβλημα δεν είναι να ερμηνεύσουμε την

εγωιστικότητα του γονιδίου
• Το πρόβλημα είναι να ερμηνεύσουμε την
συνθετότητα του βιολογικού κόσμου δεδομένης
της εγωιστικότητας του γονιδίου
 Κοινωνιοβιολογία
Η προσπάθεια της Εξελικτικής Βιολογίας να ερμηνεύσει
τη δομή των βιοκοινωνιών.
• Οι σχέσεις συμπεριφοράς είναι γενετικά
προκαθορισμένες (συμπεριλαμβανόμενης της
δυνατότητας «επιλογής» και «απόφασης»).
Συμπεριφορά = Φαινότυπος
• Ανά πάσα στιγμή υπάρχουν (ή προκύπτουν) «αντίπαλα»
γονίδια (δηλαδή γονίδια που προκαθορίζουν
διαφορετικές στρατηγικές) και υπόκεινται στη δράση της
Φυσικής Επιλογής
Το νοητικό πείραμα των
μονοζυγωτικών διδύμων
 Το «εγωιστικό γονίδιο» ξανά…
(κάθετη και οριζόντια μεταβίβαση γονιδίου)
Γονιός Αδελφός

½ ½* ½
½ ½ =¼
½

πίσω από από κάθε

πράξη αλτρουισμού
γιος ανιψιός κρύβεται ένα
«εγωιστικό» γονίδιο
Τρεις ανιψιοί «αξίζουν» περισσότερο από ένα γιο

Kr>Z
Kr<Z
 Συμπεριλαμβάνουσα αρμοστικότητα
ενός γονιδίου (ή μιμιδίου)
Wi,j : Η αρμοστικότητα του γονιδίου i στο άτομο j

1. Κλασικός ορισμός: Wi,j = f(s) (W εξαρτάται από το άτομο)

2. Ορισμός με αναφορά και στα άλλα άτομα

Wi,j = f(s,r) = r1,1w1 + r1,2w2 +r1,3w3 +...+r1,nwn = Σri,jwj
όπου r1,1 = 1, r1,2 = ½, κ.λπ., r1,n = 0
Παρατήρηση: Wi,j μπορεί να είναι >0 και αν ακόμα w1 = 0

3. Ορισμός με αναφορά στον κοινωνικό ιστό: Wi,j = f(s,r,k)

όπου k κοινωνική αλληλεπίδραση
Παρατήρηση: Wi,j μπορεί να είναι >0 και αν ακόμα w1 = 0, ri,j =
0
Η ιεραρχική οργάνωση της ζωής
ΠΡΟΣ ΧΗΜΕΙΑ

ΕΠΙ- ΜΟΝΑΔΑ
ΜΟΝΑΔΑ ΕΞΕΛΙΞΗΣ
ΠΕΔΟ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗΣ/ΕΠΙΛΟΓΗΣ

1 Γονίδιο Πληθυσμός γονιδίων

2 Χρωμόσωμα Πληθυσμός χρωμοσωμάτων (Γονιδίωμα)
3 Κύτταρο Πληθυσμός κυττάρων (Οργανισμός)
4 Άτομο Πληθυσμός ατόμων (Κοινωνία)
5 Κοινωνία Πληθυσμός κοινωνιών (Είδος)
6 Είδος Πληθυσμός Ειδών (Οικοσύστημα)
7 Οικοσύστημα Πληθυσμός Οικοσυστημάτων (Βιόσφαιρα)

ΠΡΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΕΣ &

ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ
 Μεγέθη και Σχέσεις για την
Ιεραρχική Οργάνωση της Ζωής
• Εν = Δυναμικό Επιλογής (επιλεξιμότητα) στο επίπεδο ν
• ΔΓν = Διακύμανση (variance) του γενετικού περιεχομένου
(της πληροφορίας) μεταξύ μονάδων
• ΔΑν = Διακύμανση (variance) του ρυθμού αναπαραγωγής
μεταξύ μονάδων
• Εν = ΔΓν • ΔΑν = Π ΔJν

• ΤR ν  ν+1 = Εν+1 / Εν

• ΤR ν  ν+1 = (ΔΓν+1 • ΔΑν+1) / (ΔΓν • ΔΑν)

 Μερικά Παραδείγματα
• Κόσμος γονιδίων: Ε1 = ΔΓ1 • ΔΑ1
• Από τα γονίδια (ν = 1) στο χρωμόσωμα (ν = 2)
Ε2 = (ΔΓ2 • ΔΑ2) / (ΔΓ1 • ΔΑ1) ΔΓ1 > 0, ΔΑ1  0, Ε2 > 0

• Από τα χρωμοσώματα (ν = 2) στο κύτταρο (ν = 3)

Ε3 = (ΔΓ3 • ΔΑ3) / (ΔΓ2 • ΔΑ2) ΔΓ2 > 0, ΔΑ2  0, Ε3 > 0

• Από τα κύτταρα (ν = 3) στο άτομο (ν = 4)

Ε4 = (ΔΓ4 • ΔΑ4) / (ΔΓ3 • ΔΑ3) ΔΑ4 > 0, ΔΓ3  0, Ε4 > 0

• Από τα άτομα (ν = 4) στην κοινωνία (ν = 5)

Ε5 = (ΔΓ5 • ΔΑ5) / (ΔΓ4 • ΔΑ4)
(α) Αράχνη: ΔΑ4 > 0, ΔΓ4 > 0, Ε5  0
(β) Μέλισσα: ΔΑ4 > 0, ΔΓ4  0, Ε5 > 0
(γ) Κοινωνικά Πρωτεύοντα ΔΑ4 > 0, ΔΜ4  0, Ε5 > 0
 Τα ίδια με λέξεις
• Ένα επίπεδο οργάνωσης (ν) μπορεί να βρίσκεται σε εξελικτική
ισορροπία ή στασιμότητα (Εν = 0) αν ισχύει μία από τις δύο
επόμενες συνθήκες:

(α) οι συνιστώσες μονάδες μπορούν να

πολλαπλασιάζονται με διαφορετικό ρυθμό (ΔΑ > 0)
εφόσον είναι γενετικά ταυτόσημες (ΔΓ = 0) (π.χ., οργανισμός)
ή
(β) οι συνιστώσες μονάδες μπορούν να
είναι διαφορετικές (ΔΓ > 0) εφόσον
πολλαπλασιάζονται με τον ίδιο ρυθμό (ΔΑ = 0) (π.χ., χρωμόσωμα)

αλλιώς
• Το σύστημα θα καταρρεύσει
ή θα αναχθεί στο ανώτερο επίπεδο (ν + 1)
 Η «εγωιστική» μονάδα
πολλαπλασιασμού (υπό την
αυστηρή έννοια)
Μια μονάδα επιπέδου ν χαρακτηρίζεται ως «εγωιστική» αν η
πληροφορία για τον πολλαπλασιασμό της μπορεί να
οδηγήσει στην κατάρρευση του συστήματος στο επίπεδο ν -1

Κατ’ αντιστοιχία
Μια μονάδα επιπέδου ν χαρακτηρίζεται ως «αλτρουιστική»
αν η πληροφορία για τον πολλαπλασιασμό της μπορεί να
οδηγήσει στην αναγωγή του συστήματος στο επίπεδο ν + 1

Καλύτεροι χαρακτηρισμοί:
Υποβιβαστικό αντί για εγωιστικό
Προβιβαστικό αντί για αλτρουιστικό
 Απλοϊκές ανταπαντήσεις από το
Ξυλόκαστρο
• Αρκούν οι βασικές αρχές του Νεοδαρβινισμού;
Προσθήκες έγιναν, τα θεμέλια μένουν
(θέματα «εναρμονισμού» παρά «αναθεώρησης»: η
εξέλιξη της των γενετικών δικτύων, η
στρατολόγηση γενετικών μονοπατιών, κτλ)
Ο Νεοδαρβινισμός δεν «αρκεί» να απαντήσει σε
πλαστά διλήμματα, αλλά απαντά στο γιατί
εγείρουμε πλαστά διλήμματα
(ένσταση: οι εξελικτικοί τα ονομάζουν «ψευδο-
διλήμματα για να τα κρύψουν κάτω από το χαλί).
• Αντικατάσταση του «γιατί είμαστε αυτό
που είμαστε» με «πώς έγινε και είμαστε
αυτό που είμαστε»
• Θυσιάζουμε την εξειδικευμένη ακρίβεια με
την γενικευμένη προσέγγιση
• Ερωτήματα που εξ ορισμού (ή σχεδόν εξ
ορισμού) δεν είναι απαντήσιμα δεν είναι
«ερωτήσιμα»