Τμήμα Κοινωνιολογίας, εξ.

Κοινωνική Θεωρία της Γνώσης

Ι
Δεύτερη συνάντηση
21/10/2022
  Η κοινωνική κατασκευή της πραγματικότητας: Μια πραγματεία
στην κοινωνιολογία της γνώσης
 Συστηματική ανάλυση και όχι ιστορική που είδαμε με τους

Berger -
Μαρξ, Νίτσε, Ντιλτάυ
 3 μέρη: 1ο φιλοσοφικά προλεγόμενα από την άποψη μιας
Luckman φαινομενολογικής ανάλυσης της πραγματικότητας της
καθημερινής ζωής– 2ο βασικά προβλήματα για την
κοινωνιολογία της γνώσης – 3ο αντίληψη αυτή στο επίπεδο της
υποκειμενικής συνείδησης
  Η πραγματικότητα κατασκευάζεται κοινωνικά και η
κοινωνιολογία της γνώσης πρέπει να αναλύσει τη διαδικασία με
Βασική θέση την οποία αυτό συμβαίνει
 Πραγματικότητα και γνώση
  Πραγματικότητα: ιδιότητα που προσιδιάζει σε φαινόμενα που
αναγνωρίζουμε ότι υπάρχουν ανεξάρτητα από τη δική μας βούληση
 Γνώση: βεβαιότητα ότι τα φαινόμενα είναι πραγματικά και ότι έχουν
συγκεκριμένα χαρακτηριστικά
 Και καθημερινή και φιλοσοφική χρήση
 Ο κοινωνιολόγος είναι κάπου ανάμεσα σε αυτές τις δύο θέσεις, γιατί:

Πραγματικότητα 1. Δεν απαντάμε στα φιλοσοφικά προβλήματα – απώτατο καθεστώς του

τι είναι πραγματικότητα και γνώση

και γνώση 2. Για τον κοινωνιολόγο υπάρχει συστηματική επίγνωση του γεγονότος
ότι οι απλοί άνθρωποι που προέρχονται από διαφορετικές κοινωνίες
εκλαμβάνουν διαφορετικές πραγματικότητες ως δεδομένες, οι οποίες
προκύπτουν από τις ποικίλες διαφορές των κοινωνιών

 Παράδειγμα με άνθρωπο ελεύθερο και υπεύθυνο για τις πράξεις του,

ενώ την ίδια στιγμή αρνείται στα νήπια και στους παράφρονες την
ελευθερία – όχι τι είναι αλλά γτ και πως η ελευθερία έφτασε να
θεωρείται δεδομένη
  Η κοινωνιολογία της γνώσης θα πρέπει να ασχολείται αφενός
με την εμπειρική ποικιλία της γνώσης στις ανθρώπινες
κοινωνίες, αφετέρου με τις διαδικασίες μέσω των οποίων

Ορισμός οποιοδήποτε σώμα γνώσης φτάνει να καταστεί κοινωνικά ως

πραγματικότητα
κοινωνιολογίας  Υπό αυτή την έννοια η απαίτηση για μια κοινωνιολογία της
της γνώσης γνώσης είναι ένα αντικειμενικό γεγονός: είναι η ανάλυση
κοινωνικών συμφραζομένων που αντιστοιχούν σε
συγκεκριμένες συσσωρεύσεις της πραγματικότητας και της
γνώσης
  Ό,τι εκλαμβάνεται ως γνώση σε μια κοινωνία, ανεξάρτητα από
την εγκυρότητα ή ακυρότητα, είναι αντικείμενο της
κοινωνιολογίας της γνώσης
 Από την στιγμή που η ανθρώπινη γνώση αναπτύσσεται,
μεταδίδεται και συντηρείται εντός κοινωνικών κατασκευών,
στόχος της κοινωνιολογίας της γνώσης είναι η κατανόηση των
Το καινούριο διαδικασιών μέσω των οποίων αυτή η γνώση καθίσταται
πραγματικότητα για τον απλό άνθρωπο
επιχείρημα  Η κοινωνιολογία της γνώσης ασχολείται με την ανάλυση της
κοινωνικής κατασκευής της πραγματικότητας – με οτιδήποτε
εκλαμβάνεται ως γνώση στην κοινωνία (διανοητική γνώση είναι
μόνο ένα μέρος του συνόλου που εκλαμβάνεται ως γνώση) – η
γνώση του κοινού νου, γιατί είναι αυτή που συγκροτεί το
πλέγμα νοημάτων χωρίς το οποίο δεν υπάρχει κοινωνία
  Ντυρκέμ: ο πρώτος θεμελιώδης κανόνας είναι: να σκέφτεστε τα
κοινωνικά γεγονότα ως πράγματα
 Βέμπερ: τόσο για την κοινωνιολογία όσο και για την ιστορία το
Ο συνδυασμός αντικείμενο της γνωστικής λειτουργίας είναι το
υποκειμενικό σύμπλεγμα νοήματος κάθε πράξης
 Αντικειμενική πραγματική υπόσταση + υποκειμενικό νόημα
  Πως είναι δυνατόν τα υποκειμενικά νοήματα να μετατραπούν
σε αντικειμενικές πραγματικές καταστάσεις;

Ερώτημα  Πως είναι δυνατόν δυνατόν η ανθρώπινη δραστηριότητα να

παράγει έναν κόσμο πραγμάτων;
 Άρα, η κατανόηση της sui generis πραγματικότητας της κοινωνίας

Κατακλείδα απαιτεί τη διερεύνηση του τρόπου με τον οποίο αυτή η

πραγματικότητα κατασκευάζεται
(προσωρινή)
  Σκοπός μας η ανάλυση της γνώσης που καθοδηγεί τη
συμπεριφορά στην καθημερινή ζωή
 Κατανόηση μιας πραγματικότητας που διαμορφώνει το
περιεχόμενο της εμπειρικής επιστήμης της κοινωνιολογίας,
δηλαδή τον κόσμο της καθημερινής ζωής
 Καθημερινή ζωή: αφενός πραγματικότητα που ερμηνεύεται από
ανθρώπους και αφετέρου αυτή η πραγματικότητα είναι
Θεμέλια της υποκειμενικά νοηματοδοτημένη για αυτούς ως ένας κόσμος

γνώσης στην συνεκτικός – η ίδια πραγματικότητα είναι το αντικείμενο των

αναλύσεων των κοινωνιολόγων, ως δεδομένη
καθημερινή ζωή  Ο κόσμος της καθημερινής ζωής είναι ένας κόσμος που
δημιουργείται από τις σκέψεις και τις πράξεις των ανθρώπων
και συντηρείται ως πραγματικός από τις σκέψεις και τις πράξεις
 Θεμέλια γνώσης στην καθημερινή ζωή: αντικειμενοποιήσεις
των υποκειμενικών διαδικασιών και νοημάτων μέσω των
οποίων κατασκευάζεται ο διυποκειμενικός κόσμος του κοινού
νου.
  Φαινομενολογική ανάλυση
 Μέθοδος καθαρά περιγραφική και εμπειρική
 Φαινομενολογική ανάλυση της καθημερινής ζωής τι
κάνει;

Μέθοδος  Αποφεύγει κάθε αιτιώδη ή γενετική υπόθεση

 Παραδοχές για οντολογικό καθεστώς των φαινομένων που
αναλύονται
 Προ ή οιονεί επιστημονικές ερμηνείες για την καθημερινή
ζωή – εδώ είναι το θέμα πως συγκροτούνται αυτές οι
ερμηνείες
  Η φαινομενολογία έχει ένα θεμέλιο: ότι η συνείδηση είναι
πάντα εμπρόθετη
 Τι σημαίνει αυτό; Ότι η συνείδηση κατευθύνεται προς ένα
αντικείμενο ή έχει ένα στόχο – εν πάσει περιπτώσει δεν
λειτουργεί μόνη της, ούτε μπορούμε να την εκλάβουμε ως
υποθετικό υπόστρωμα
Τι εστί  Το αντικείμενο της συνείδησης μπορεί να ανήκει στον
φαινομενολογία; εξωτερικό κόσμο ή εσωτερικά στο υποκείμενο
 Προφανώς το να χαζεύεις τον Παρθενώνα με το να ανησυχείς
έχει διαφορές στην εμπειρία και τις δομές του νοήματος που
εμπλέκονται
 Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι ο κοινός εμπρόθετος
χαρακτήρας κάθε συνείδησης
  Διαφορετικά αντικείμενα  διαφορετικές σφαίρες της
πραγματικότητας
 Συνεργάτης στην επιχείρηση ≠ μορφές στα όνειρα
 Και τα δύο κομμάτια της καθημερινής ζωής
 Πολύ διαφορετικές πραγματικότητες
 Διαφορετικές εντάσεις στη συνείδησή μου  η συνείδηση
Περί αντικειμένων κινείται μέσα σε διαφορετικές σφαίρες της πραγματικότητας
και  Ως άνθρωπος έχω συνείδηση του κόσμου ως αποτελούμενου
πραγματικοτήτων από πολλαπλές πραγματικότητες
 Όταν πηγαίνω από τη μια πραγματικότητα στην άλλη βιώνω
ένα σοκ, που προκαλείται από την μετατόπιση της προσοχής
μας ως συνέπεια της μετάβασης από τη μία στην άλλη
πραγματικότητα (χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το όνειρο,
όταν ξυπνάμε από αυτό πχ πέφτουμε)
  Ποια είναι η par excellence πραγματικότητα;
 Η πραγματικότητα της καθημερινής ζωής μπορεί να οριστεί ως
η ανώτατη πραγματικότητα
 Γιατί;
 Η ένταση της συνείδησης καθορίζεται από την καθημερινότητα

Η πραγματικότητα με τον πιο συμπαγή, πιεστικό και έντονο τρόπο

 Δεν γίνεται να αγνοήσεις την καθημερινή ζωή
της καθημερινής  Στο τέλος η ζωή μας είναι η καθημερινότητά μας – πως
ζωής 1 προσαρμοζόμαστε σε αυτήν και προσηλωνόμαστε σε αυτήν με
τον πιο ολοκληρωτικό τρόπο
 Είμαι σε μια κατάσταση εγρήγορσης και μέσω αυτής υπάρχω
στην καθημερινή ζωή
 Ότι εκλαμβάνω την καθημερινή ζωή μέσα από την εγρήγορση
δείχνει ότι την εκλαμβάνω ως φυσιολογική  αυτή είναι η
φυσιολογική μου στάση
  Πραγματικότητα καθημερινής ζωής = τακτοποιημένη πραγματικότητα
 Γιατί, τα φαινόμενα της καθημερινότητας φαίνονται να είναι
ανεξάρτητα από το πως τα αντιλαμβάνομαι εγώ
 Άρα η πραγματικότητα της καθημερινής ζωής είναι ήδη
αντικειμενοποιημένη – αποτελείται από αντικείμενα τα οποία έχουν
οριστεί, λειτουργούν, δουλεύουν κλπ ως αντικείμενα πριν από εμένα
στο πεδίο της καθημερινής ζωής
Η πραγματικότητα  Χαρακτηριστικό παράδειγμα: γλώσσα της καθημερινής ζωής παρέχει
της καθημερινής τις αντικειμενοποιήσεις και ορίζει το πως διατάσσονται αυτές οι

ζωής 2 αντικειμενοποιήσεις για να έχουν νόημα οι ίδιες αλλά και να

παράγουν το νόημα για τη δικιά μου την καθημερινή ζωή.
 Το μέρος που ζω, τα αντικείμενα που χρησιμοποιώ, οι ανθρώπινες
σχέσεις στις οποίες ανήκω κλπ είναι όλα τακτοποιημένα μέσα από ένα
λεξιλόγιο
 Άρα η γλώσσα τι κάνει; Σημαδεύει τις συντεταγμένες της ζωής μου
στην κοινωνία και γεμίζει τη ζωή με νοηματοδοτημένα αντικείμενα
  Εδώ πάει στο σώμα και το τώρα στο παρόν
 Το σημείο που επικεντρώνεται η προσοχή μου
 Η πραγματικότητα της καθημερινής ζωής δεν εξαντλείται στο εδώ και
τώρα αλλά περιλαμβάνει και φαινόμενα που δεν ανήκουν στο εδώ και
τώρα
 Άρα η καθημερινή μου ζωή βιώνεται με διαφορετικούς βαθμούς
εγγύτητας (χρονικά και χωρικά)

Το εδώ και  Το εγγύτερο είναι η ζώνη της καθημερινής ζωής που είναι άμεσα
προσπελάσιμη στους σωματικούς μου χειρισμούς: κόσμο που
το τώρα επενεργώ, τι κάνω, τι σχεδιάζω να κάνω – ο κατ’ εξοχήν κόσμος μου
 Ζώνες που δεν ανήκουν στο εδώ και το τώρα, που δεν προσεγγίζονται
όπως η προηγούμενη προφανώς υπάρχουν, αλλά δεν με ενδιαφέρουν
πραγματιστικά ή έχω έμμεσο ενδιαφέρον. Άρα λιγότερο πιεστικό το
ενδιαφέρον
 Αυτό που με ενδιαφέρει είναι το σύμπλεγμα των αντικειμένων που
εμπλέκονται στην καθημερινή μου απασχόληση (μηχανικός
αυτοκινήτων και ντιτρόιτ)
  Μέχρι στιγμής κάναμε λόγο για την καθημερινή ζωή αλλά υπό το πρίσμα ενός
ατόμου – ενός υποκειμένου – ενός εγώ
 Όμως, η πραγματικότητα της καθημερινής ζωής μου παρουσιάζεται ως ένας
κόσμος που μοιράζομαι με άλλους, ένας διυποκειμενικός κόσμος
 Η διυποκειμενικότητα διαφοροποιεί έντονα την καθημερινή ζωή από τις άλλες
πραγματικότητες που έχω συνείδηση – πολύ εύκολο το γιατί – γιατί χωρίς την
αλληλεπίδραση δεν υπάρχει κόσμος – υπάρχει μια αντιστοιχία της φυσικής
μου στάσης με τη φυσική στάση των άλλων
Η πραγματικότητα  Για να μη φεύγουμε από την ορολογία μας: και οι άλλοι έχουν μια φυσική
της καθημερινής στάση, κατανοούν τις αντικειμενοποιήσεις μέσα από τις οποίες ο κόσμος
τακτοποιείται, οργανώνουν τον κόσμο τους γύρω από το εδώ και τώρα και
ζωής 3 προφανώς, επειδή είμαστε διαφορετικά υποκείμενα έχουμε άλλη οπτική για
τον κόσμο
 Το δικό μου εδώ είναι το δικό τους εκεί ενώ το τώρα δεν είναι ανάγκη να
ταυτίζεται – υπάρχει όμως αντιστοιχία ανάμεσα στα δικά τους και τα δικά μου
νοήματα και ζούμε στον ίδιο κόσμο
 Μοιραζόμαστε έναν κοινό νου για την πραγματικότητα αυτού του κόσμου,
δηλαδή είναι η γνώση που μοιράζομαι με άλλους στις ρουτίνες της
καθημερινής ζωής
  Πραγματικότητα αυτονόητη – είναι εκεί και την αναγνωρίζω
ως πραγματική
 Το ενδιαφέρον είναι το εξής: όποτε πάω να την αμφισβητήσω
αναστέλλω την αμφιβολία για να υπάρχω στην ρουτίνα της
καθημερινής ζωής

Η πραγματικότητα  Αν επιμείνω τότε η μετάβαση που θα παίξει είναι ακραία:

μπαίνω σε μια προσχεδιασμένη προσπάθεια πολύ δύσκολη. Πχ
της καθημερινής πως περνάμε από την φυσική στάση στην θεωρητική στάση του
ζωής 4 φιλοσόφου
 Και να μην κάνουμε αυτή τη μετάβαση πάλι η καθημερινή ζωή
μας αποδίδει ποικίλα προβλήματα. Πχ σαν μηχανικός ξέρω τα
ευρωπαϊκά αμάξια και έρχεται ένα αμερικάνικο. Από το πεδίο
το δικό μου αναγκάζομαι να επεκταθώ, χωρίς να φεύγω από
την δική μου την καθημερινή ζωή
  Ο μη προβληματικός τομέας της καθημερινότητας παραμένει
έτσι μόνο μέχρι νεωτέρας (διακοπή της συνέχειας)
 Όταν διακοπεί η συνέχεια η πραγματικότητα της καθημερινής
Μη προβληματικοί ζωής ενσωματώνει τον προβληματικό εντός του μη
και προβληματικοί προβληματικού τομέα

τομείς της  Ο κοινός νους περιέχει μια ποικιλία από οδηγίες σχετικά με το
καθημερινής ζωής πως μπορεί αυτή η ενσωμάτωση να γίνει (πχ συνάδελφοι που
συζητάνε για διάφορα τα οποία εγώ μπορώ να διαχειριστώ,
λόγω της γνώσης του κοινού νου – η τρέλα είναι άλλο έργο,
γιατί βγαίνει εκτός της καθημερινής ζωής)
  Σε σχέση με την καθημερινή ζωή, οι άλλες πραγματικότητες
μοιάζουν σαν πεπερασμένες
 Η καθημερινή πραγματικότητα τις εμπερικλείει σαν να είναι οι
υπόλοιπες υποφάκελοι
 Η συνείδηση επιστρέφει πάντα στην ανώτατη πραγματικότητα
σαν να γυρίζει από εκδρομή (πχ όνειρα, ή θεωρία ή παιχνίδι για

Πραγματικότητες ανήλικους ή ενήλικους βλ θέατρο)

 Οι πεπερασμένες περιοχές χαρακτηρίζονται από την
απομάκρυνση της προσοχής από την πραγματικότητα της
καθημερινής ζωής – ριζική αλλαγή πχ σκίρτημα στην
θρησκευτική εμπειρία
 Η πραγματικότητα της καθημερινής ζωής διατηρεί το ανώτατο
στάτους ακόμα και όταν θα παίξουν τέτοια σκιρτήματα
  Η κοινή γλώσσα που διατίθεται για την αντικειμενοποίηση των
εμπειριών θεμελιώνεται στην καθημερινή ζωή και επιστρέφει
σε αυτήν ακόμα όταν την χρησιμοποιώ για ερμηνείες από
πεπερασμένες πραγματικότητες
 Λειτουργία μετάφρασης: τις μη καθημερινές εμπειρίες στην
Τι διασφαλίζει πραγματικότητα της καθημερινής ζωής – ερμηνεία

η γλώσσα  Πχ όνειρα, θεωρητικός φυσικός, μυστικιστής, ζωγράφος, οι

οποίοι όμως ζουν στην καθημερινή ζωή
 Πρόβλημα δεν είναι ο προβληματικός ή μη τομέας αλλά η
ερμηνεία της συνύπαρξης της πεπερασμένης πραγματικότητας
με τους θύλακες πραγματικότητες στους οποίους επιδίωξαν να
μπουν
  Χώρος (δεν μας απασχολεί τόσο)
 Χρόνος (αυτό είναι)
 Χρονικότητα και συνείδηση: πάντα διατεταγμένη χρονική διάταξη.
Κάθε άτομο έχει μια εσωτερική ροή του χρόνου, η οποία ενώ
στηρίζεται στους φυσιολογικούς ρυθμούς του οργανισμού δεν
ταυτίζεται με αυτούς
Δόμηση της  Χρονική δομή της καθημερινής ζωής είναι υπερβολικά περίπλοκη,
καθημερινής γιατί πχ ο οργανισμός μου ή η κοινωνία μου επιβάλλουν αλληλουχίες
συμβάντων που συνεπάγονται αναμονή
ζωής  Η τακτοποίηση προκύπτει από την σχέση μου με το χρόνο, ο οποίος
είναι καταναγκαστικός και πεπερασμένος
 Αυτό το πεπερασμένο για μένα μου παρέχει μια γνώση που εγχέει
μια αγωνία
 Η χρονική δομή της καθημερινής ζωής επιβάλλει προκαθορισμένες
αλληλουχίες και επιβάλλεται ως σύνολο
  Πως βιώνω τους άλλους στην καθημερινή ζωή;
 Μπορούμε να κάνουμε διάκριση σε διάφορους τρόπους της εμπειρίας με τους
άλλους
 Πριν το πιο σημαντικό βίωμα ήταν το εδώ και τώρα, σε αυτό το σημείο είναι
το πρόσωπο με πρόσωπο (αρχετυπική περίπτωση κοινωνικής αλληλόδρασης)
 Όλα τα άλλα είναι παράγωγα αυτού του βιώματος
Η κοινωνική  Ο άλλος παρουσιάζεται σε ένα κοινό υπόβαθρο: το παρόν (χρόνος) στο οποίο

αλληλόδραση και γω εμφανίζομαι από τον άλλον

 Αλληλοδιαπλέκεται το εδώ και τώρα το δικό μου και το δικό του, υπάρχει μια
στην καθημερινή συνεχής ανταλλαγή στο δικό μου και στο δικό του τρόπο έκφρασης (εγώ σας
ζωή βλέπω τώρα και μιλάω – αν κάποιος κάνει ένα μορφασμό θα προσλάβω ότι
δυσαρεστήθηκε, ή αν χαμογελάει θα είναι ευχαριστημένος από αυτό που
άκουσε)
 Άρα η υποκειμενικότητα του άλλου είναι διαθέσιμη σε εμένα μέσα από ένα
μέγιστο ενδείξεων που δεν μπορεί να το κάνει καμία άλλη μορφή κοινωνικής
σχέσης
 Κοντινή και μακρινή υποκειμενικότητα
  Ο άλλος είναι εντελώς πραγματικός, με την πιο πλήρη έννοια της
λέξης, στο πμπ (μπορεί και χωρίς το πμπ)
 Η πραγματικότητα με τον άλλον είναι συμπαγής και επιβλητική
(14)
 Το ενδιαφέρον είναι να πούμε ότι ο άλλος στο πμπ είναι πιο
πραγματικός από μένα: εγώ για μένα μπορώ να κάνω κρίση μέσα

Πρόσωπο με από τη διαδικασία του αναστοχασμού – ο άλλος όμως μου

εμφανίζεται άμεσα, αδιαμεσολάβητα

πρόσωπο 1  Αυτό δε σημαίνει ότι θα είμαι ποτέ ο άλλος (τραύμα πχ), αλλά η
στάση μου προκαλείται από τη στάση που τηρεί ο άλλος απέναντί
μου (αντίδραση – καθρέφτης)
 Στο πμπ οι σχέσεις είναι ευέλικτες γτ υπάρχει υπερβολικά
ποικιλόχρωμη και αδιόρατη ανταλλαγή υποκειμενικών νοημάτων
(πχ σκέψη ότι ο άλλος είναι εχθρικός αλλά μετά το πμπ να αλλάξει
αυτό)
  Ακόμα όμως και με τόση ευελιξία και απειρία σχημάτων, τον άλλον τον
αντιλαμβάνομαι μέσα από τυποποιητικά σχήματα – η αλληλόδραση
μπορεί ακόμα και να ακολουθεί εξαρχής κάποια πρότυπα αν συντελείται
μέσα από τις ρουτίνες της καθημερινής ζωής
 Υπάρχουν τυποιητικά σχήματα (πχ τα στερεότυπα – οι Γερμανοί είναι
αυταρχικοί) που διαμορφώνουν a priori μια σχέση με τον άλλον
 Προφανώς ισχύουν σε αμφότερες τις πλευρές οι τυποποιήσεις, οι οποίες
είναι εξίσου ευάλωτες στις παρεμβάσεις μου όσο και οι δικές μου  η

Πρόσωπο με σχέση πμπ χαρακτηρίζεται από τη διαπραγμάτευση (που μπορεί να είναι

και η διαπραγμάτευση καθορισμένη με τυπικό τρόπο)
πρόσωπο 2  Οι τυποποιήσεις όσο απομακρύνομαι από το πμπ τόσο πιο ανώνυμες
γίνονται
 Βέβαια κάθε τυποποίηση προϋποθέτει και συνεπάγεται μια αρχόμενη
ανωνυμία (παράδειγμα με Άγγλο) που σχετίζεται με τη διάκριση του τι
σχέση έχω μαζί του
 Διαφορές στις εμπειρίες των συγχρόνων πμπ: επαναλαμβανόμενη
εμπειρία, κάποια συνάντηση, συγκεκριμένα όντα αλλά μέσα από
τυποποιήσεις
  Η κοινωνική πραγματικότητα της καθημερινής ζωής
συλλαμβάνεται σε ένα συνεχές τυποποιήσεων, οι οποίες
γίνονται τόσο πιο ανώνυμες όσο απομακρύνονται από το εδώ
και τώρα της πμπ επαφής (στενός κύκλος – αφαιρέσεις)
 Κοινωνική δομή: το συνολικό άθροισμα των τυποποιήσεων και
Κοινωνική των επαναλαμβανόμενων πρότυπων αλληλόδρασης που

πραγματικότητα εγκαθιδρύονται μέσα από αυτές τις τυποποιήσεις

της καθημερινής  Προφανώς σχετίζομαι και με τους προηγούμενους αλλά και με

τους επόμενους μέσω τυποποιήσεων που είναι κενές προβολές
ζωής (οι μετανάστες παππούδες ή οι επαναστάτες του 21 ή ότι
είμαστε απόγονοι του Πλάτωνα και του Μεγαλέξανδρου) –
κάτι που δεν τις σταματά να εισέρχονται αποφασιστικά στην
καθημερινή ζωή
  Τι σημαίνει αντικειμενικοποίηση (objectivation); Εκδήλωση
μέσα από προϊόντα της ανθρώπινης δραστηριότητας που είναι
διαθέσιμα τόσο στους παραγωγούς όσο και στους άλλους
ανθρώπους ως στοιχεία ενός κοινού κόσμου (κοινός νους
είπαμε πιο πριν)

Αντικειμενικοποίη  Αυτές οι αντικειμενικοποιήσεις λειτουργούν ως δείκτες που

πάνε πέρα από το πμπ
ση της έκφρασης
 Πχ θυμός με έκφραση, χέρια κλπ που ξεθυμαίνει, θυμός με
όπλο που αναγνωρίζεται και από άλλους όταν το δουν
εκπρόθεσμα (μαχαίρι στον τοίχο  εκφράζει τη θέληση να
ασκηθεί βία  τόσο ανθρώπινο προϊόν όσο
αντικειμενικοποίηση της ανθρώπινης υποκειμενικότητας)
  Αφενός η καθημερινή ζωή είναι γεμάτη από
αντικειμενικοποιήσεις

Πραγματικότητα  Αφετέρου είναι εφικτή μόνο χάρη στις αντικειμενικοποιήσεις

 Τα αντικείμενα που με περιβάλλουν σημαίνουν κάτι
καθημερινής (υποκειμενικές προθέσεις των συνανθρώπων μου) – δεν το
ζωής ξέρω πάντα (δεν είναι όλα όπως το μαχαίρι=βία) – αλλά μπορώ
με τις κατάλληλες τεχνικές να βρω τι διακηρύσσει το χ
αντικείμενο πόσους αιώνες πίσω (εθνολόγοι-αρχαιολόγοι)
  Βασική περίπτωση αντικειμενικοποίησης είναι η
σημασιοδότηση, δηλαδή η ανθρώπινη παραγωγή
σημείων
 Το σημείο ρητά χρησιμεύει ως δείκτης παραγωγής
νοημάτων
Περί σημείων  Προφανώς όλες οι αντικειμενικοποιήσεις μπορούν να
1: νόημα χρησιμοποιηθούν ως σημεία ακόμα και αν δεν ήταν
αυτός ο αρχικός σκοπός (μαχαίρι και Χ πάνω από το
κρεβάτι)
 Υπάρχει ρευστότητα ανάμεσα στην εργαλειακή και τη
σημασιοδοτική χρήση των αντικειμενικοποιήσεων
  Υπάρχουν τα ατομικά σημεία υπάρχουν και τα συστήματα
σημείων: είναι αντικειμενικοποιήσεις με την έννοια ότι είναι
αντικειμενικά διαθέσιμα πέραν του εδώ και τώρα, που
εκφράζει υποκειμενικές προθέσεις
 Η αποσύνδεση αυτή του εδώ και τώρα μπορεί να γίνει και σε
Περί σημείων περιπτώσεις που προϋποτίθεται η σωματικότητα (χορός με
2: αποσύνδεση μαχαίρι και γρύλισμα)
 Τα σημεία και τα συστήματα σημείων χαρακτηρίζονται από τη
δυνατότητα «αποσύνδεσης» αλλά διαφοροποιούνται βάσει του
βαθμού στον οποίο μπορεί να αποσυνδέονται από τις πμπ
περιστάσεις
  Η γλώσσα είναι το πιο σημαντικό σύστημα σημείων στην
ανθρώπινη κοινωνία
 Προφανώς έχει βιολογική βάση (φωνητικές χορδές)
 Η γλώσσα είναι θάνατος: μιλάμε μια γλώσσα μόνο όταν οι
Περί σημείων φωνητικές εκφράσεις είναι ικανές να αποσυνδέουν από το
άμεσο εδώ και τώρα των υποκειμενικών καταστάσεων
3:  Οι κοινές αντικειμενικοποιήσεις της καθημερινής ζωής
γλώσσα 1 συντηρούνται μέσω της γλωσσικής σημασιοδότησης – η
καθημερινή ζωή είναι ζωή με και μέσα από τη γλώσσα που
μοιράζομαι
 Η κατανόηση της γλώσσας συνδέεται άμεσα με την κατανόηση
της πραγματικότητας της καθημερινής ζωής
  Προφανώς η γλώσσα βασίζεται στην πμπ περίσταση
αλλά αποσυνδέεται εύκολα από αυτή

Περί σημείων  Γιατί η γλώσσα επικοινωνεί νοήματα που δεν είναι

άμεσες εκφράσεις της υποκειμενικότητας του εδώ και
3: τώρα (η τεράστια ποικιλία και περιπλοκότητα βοηθάει)

γλώσσα 2  Η γλώσσα έχει τη δυνατότητα να συσσωρεύσει

αντικειμενικά άπειρο νόημα και εμπειρία και να τα
μεταβιβάσει στις επόμενες γενιές
  Η γλώσσα διαθέτει μια ιδιότητα αμοιβαιότητας, διαφορετική
από τα άλλα σημεία
 Η ακρίβεια που αποδίδει στις διαρκείς προθέσεις των
συζητητών είναι βασικό
 Ότι κάνει εφικτή τη συνεχή, συγχρονισμένη, αμοιβαία
Περί σημείων πρόσβαση στις υποκειμενικότητες των ομιλητών

3:  Το κυριότερο είναι ότι ακούω τον εαυτό μου όταν μιλάω – τα

δικά μου υποκειμενικά νοήματα γίνονται αντικειμενικά και
γλώσσα 3 συνεχώς διαθέσιμα και πιο πραγματικά σε μένα,
αποκρυσταλλώνει και σταθεροποιεί την υποκειμενικότητα μου
ακόμα και όταν φεύγω από το πμπ
 Ατάκα: Ο άνθρωπος πρέπει να μιλάει για τον εαυτό του μέχρι να
τον γνωρίσει
  Η γλώσσα συνδέεται με την καθημερινή ζωή: προέρχεται και αναφέρεται
σε αυτήν – αναφέρεται στην πραγματικότητα που βιώνω με πλήρη
συνείδηση
 Η γλώσσα, ως σύστημα σημείων, έχει την ιδιότητα της αντικειμενικότητας
– πραγματική εξωτερική κατάσταση προς εμένα, που με εξαναγκάζει να
μπω στα πρότυπά της
 Προκατασκευασμένη δυνατότητα για τη διαρκή αντικειμενικοποίηση της

Περί σημείων εκτυλισσόμενης εμπειρίας μου – η γλώσσα επεκτείνεται με ευέλικτο τρόπο

ούτως ώστε να μου επιτρέπει να αντικειμενικοποιώ μια μεγάλη ποικιλία
3: εμπειριών που τυχαίνουν στην πορεία της ζωής μου

γλώσσα 4  Άρα η γλώσσα τυποποιεί συγκεκριμένες εμπειρίες και την ίδια στιγμή τις
καθιστά ανώνυμες, τις αποϋποκειμενοποιεί
 Αντίστοιχα ενσωματώνει τις χρονικότητες σε ένα εννοηματωμένο όλον, τις
συγχρονίζει και κάνει επίκαιρο έναν ολόκληρο κόσμο κάθε στιγμή (ακόμα
και όταν σκέφτομαι μόνος μου)
 Υπερβαίνει εντελώς την πραγματικότητα της καθημερινής ζωής –
αναφέρεται σε εμπειρίες πεπερασμένων περιοχών νοήματος και συνδέει
διακριτές σφαίρες της πραγματικότητας (όνειρο)
  Κάθε σημασιοδοτικό αντικείμενο το οποίο συνδέει σφαίρες της
πραγματικότητας ορίζεται ως σύμβολο (εντοπίζω κάτι στη μία
πραγματικότητα αλλά αναφέρομαι στην άλλη)
 Συμβολική γλώσσα είναι ο γλωσσικός τρόπος που μπορεί να επιτευχθεί
μια τέτοια υπέρβαση (από την μια πραγματικότητα σε μια άλλη)
 Στο σύμβολο επιτυγχάνεται η μεγαλύτερη δυνατή αποσύνδεση από το
εδώ και τώρα της καθημερινής ζωής και πάει σε περιοχές de facto & a
Περί συμβόλου priori μη διαθέσιμες στην ανθρώπινη εμπειρία

1  Αυτές οι περιοχές φαίνονται να δεσπόζουν στην πραγματικότητα της

καθημερινής ζωής σαν γιγαντιαίες παρουσίες από άλλον κόσμο-
θρησκεία, φλσ, τέχνη, επιστήμη τα πιο σημαντικά συστήματα συμβόλων
 Η γλώσσα άρα μπορεί να αποσπά από την καθημερινή εμπειρία αλλά
και να επαναφέρει τα σύμβολα ως πραγματικά στοιχεία της καθημερινής
ζωής
 Άρα κάθε μέρα ζούμε σε έναν κόσμο σημείων και συμβόλων
  Η γλώσσα οικοδομεί σημασιολογικά πεδία ή ζώνες νοήματος
γλωσσικά περιγεγραμμένες πχ οικείος και επίσημος λόγος (tu –
vous) – η διάκριση φτιάχνει ένα σημασιολογικό πεδίο που
μπορούμε να το πούμε ζώνη της οικειότητας
 Το κοινωνικό απόθεμα της γνώσης που μεταβιβάζεται από
γενιά σε γενιά και ανήκει στην καθημερινή ζωή έχει να κάνει
Περί συμβόλου με την έννοια της σημασιολογικής συσσώρευσης.

2  Αυτή τη συσσώρευση τη μοιράζομαι με άλλους που ξέρουν

περίπου τι ξέρω από αυτό το απόθεμα
 Το κοινωνικό απόθεμα γνώσης περιλαμβάνει τη γνώση της
κατάστασης μου αλλά και των ορίων της, και επιτρέπει την
τοποθέτηση των ατόμων μέσα στην κοινωνία και το χειρισμό
τους με τον ενδεδειγμένο τρόπο (φτώχεια, μόδα)
  Γνώση συνταγή: γνώση που περιορίζεται στην πραγματιστική ικανότητα
των ανθρώπων στις λειτουργίες ρουτίνας, καταλαμβάνει μια εξέχουσα
θέση στο κοινωνικό απόθεμα γνώσης (τηλέφωνο, διαβατήριο)
 Αναστοχαστική κρίση

Εργαλειοποίηση  Τηρουμένων των αναλογιών ένα μεγάλο μέρος του κοινωνικού αποθέματος
γνώσης συνίσταται σε συνταγές για την ορθή αντιμετώπιση προβλημάτων
της γνώσης 1 ρουτίνας (και μέχρι εκεί –γτ να πάω παραπέρα;)
 Το κοινωνικό απόθεμα γνώσης διαφοροποιεί την πραγματικότητα ανάλογα
με το βαθμό εξοικείωσης: για τους τομείς που έρχομαι συχνά αντιμέτωπος
έχω πολύ πληροφορία ενώ για τους πιο απομακρυσμένους τομείς παρέχει
πιο γενικές πληροφορίες
  Ο κόσμος μου δομείται με ρουτίνες, έχω τα μέσα να
ενσωματώνω διακριτά στοιχεία της δικής μου γνώσης – τα
κλισέ (αυτό που ξέρει ο καθένας) έχουν τη δική τους λογική
και η ίδια λογική μπορεί να εφαρμοστεί για να τακτοποιηθούν
διάφορα πράγματα
 Η γνώση μου για την καθημερινή ζωή δομείται επίσης με όρους
Εργαλειοποίηση συναφειών (αδιαφορία για κάτι που δεν είμαι και συμβαίνει),
της γνώσης 2 όμως οι συνάφειες μου τέμνονται σε πολλές περιπτώσεις με
δομές συνάφειας άλλων, οπότε μπορούμε να πούμε
ενδιαφέροντα πράγματα ο ένας στον άλλον
 Η γνώση των δομών συνάφειας των άλλων είναι σοβαρό
στοιχείο της γνώσης μου για την καθημερινή ζωή (γιατρός για
ποινικά)
  Στην καθημερινή ζωή η γνώση είναι κοινωνικά κατανεμημένη
 Αυτή η κατανομή μπορεί να είναι σε πολλά επίπεδα (παθολόγο για
αιματολόγο ή από το ένα τηλέφωνο να πατήσω το ένα άλλο νούμερο)

Κοινωνική  Η κοινωνική κατανομή ξεκινά από το γεγονός ότι δεν γνωρίζω όσα γνωρίζουν

κατανομή της οι συνάνθρωποί μου και αυτή η διαδικασία κορυφώνεται σε περίπλοκα και
απόκρυφα συστήματα ειδική γνώσης
γνώσης  Ακόμα και η γνώση του πως, του τρόπου με τον οποίο κατανέμεται το
κοινωνικά διαθέσιμο απόθεμα γνώσης αποτελεί σημαντικό στοιχείο του ίδιου
του αποθέματος γνώσης
  Berger, P. & Luckman, T. (2003). Η κοινωνική κατασκευή της
πραγματικότητας (Μτφ.: Αθανασίου Κ.). Αθήνα: Νήσος. Πρώτο

Βιβλιογραφία Μέρος.
 Ξανθόπουλος, Χ. (2015). Συμβολές στην κοινωνική θεωρία της
γνώσης. Αθήνα: Παπαζήσης. Κεφ. 1.