Doc.

dr Marko Spasić
Univerzitetski klinički centar Kragujevac
Fakultet medicinskih nauka Kragujevac
 Anatomija abdomena
Parenhimatozni
Šuplji organi
organi

Retroperitoneum
 Tipovi abdominalne traume
1. Tupa trauma
Saobraćajne nesreće 60%
Direktan udarac u abdomen 15%
Padovi 5-10%

2. Penetrantna trauma (veća smrtnost, drugi najčešći

razlog abdominalne traume)
Oštri predmeti
Vatreno oružje
Jatrogene povrede abdomena
Endoskopske procedure (ezofagoskopija,
gastroskopija, kolonoskopija)-
Laparoskopske procedure
Povreda jednjaka prilikom intubacije
Eksterne kompresije srca
Heimlich manevar
 Prehospitalni pristup
“SCOOP AND RUN” ili “STAY AND PLAY”

Obezbediti disajni put i započeti IV nadoknadu

Imobilizacije kičmenog stuba

Komunikacija sa dispečerom ZUM

Što brži transport do najbližeg trauma centra

 Inicijalni pristup i resuscitacija
Primarni pregled – podrazumeva identifikaciju i lečenje
životno ugrožavajućih stanja

A – disajni put, sa imobilizacijom vratne kičme

B – disanje
C – cirkulacija, sa kontrolom krvarenja
D – invalidnost
E - izloženost
 Urgentni pristup
IV put i nadoknada kristaloidnim rastvorima
Kontrola spoljašnjeg krvarenja
Previjanje rana
Zaštita evisceriranih organa sterilnom gazom
natopljenom fiziološkim rastvorom
Obezbediti ubodne predmete kod penetrantne
povrede
O2 high flow
Imobilizacija kod frakture karlice
Utopljavanje
Analgezija
 Sekundarni pregled
Detaljan opšti pregled celog tela “HEAD to TOE” radi
otkrivanja previđenih ili okultnih povreda
Posebna pažnja na leđa, pazušne jame i perineum
Rektalni pregled – tonus sfinktera, krvarenje,
perforacija rektuma
Vaginalni pregled spekulumom kod žena sa
frakturom karlice
Kateterizacija m. bešike
NGS
 Sekundarni pregled
AMPLE

A – alergije
M – lekovi
P – prethodne bolesti ili trudnoća
L – poslednji obrok
E – dogadjaj u vezi sa traumom
 Primarni cilj kod AT
Brzo prepoznati stanja koja zahtevaju neodložnu
operaciju

Izbeći kritične greške zbog zakasnele operacije

ukoliko je ona neophodna
Dijagnostika abdominalne traume
FAST i eFAST

RTG grudnog koša i abdomena

Ultrazvuk

CT

Dijagnostička peritonealna lavaža

Dijagostička laparoskopija
 FAST - Focused Assessment and
Sonography in Trauma
Prvi put urađen 1996
Brza i pouzdana procedura
Senzitivnost 86-99%
Identifikuje najmanje 100ml slobodne tečnosti
Pregled u 4 pravca :
Perikard
Perihepatični prostor
Perisplenični prostor
Peripelvični prostor
Izbegava se nepotreban CT
Pruža pomoć u planu lečenja
FAST
eFAST
Nativni RTG gr.koša i
abdomena
Pneumotorax, Hemotorax
Pneumoperitoneum
NGS ili crevne vijuge u grudnom košu
Elevacija hemidijafragmi ili cele dijafragme
Fraktura rebara (povreda slezine)
Mlečno staklo (masivni hematoperitoneum)
Senka m.psoasa (retroperitnealno krvarenje)
Prelom pršljenova
 ULTRAZVUK
Neinvazivna metoda
Laka za upotrebu
Nema dodatnog zračenja PRO
Može se uraditi u sobi reanimacije
Jeftina metoda

Subjektivna procena
Gojaznost
Prisustvo gasova
CONTRA
Manja senzitivnost za manje od 300ml sl.tečnosti
Lažno negativni nalaz za retroper.povrede i povrede
šupljih organa
Dijagnostička peritonealna lavaža
1965. godine

Brz i suguran test za identifikaciju IA traume

Prediktivna vrednost veća od 90%

DPL je visoko senzitivna za odredivanje prisustva krvi

u peritonealnoj duplji

Specifičnost je relativno niska

Dijagnostička peritonealna lavaža
Indikacije:
HD nestabilni pacijenti
Neobjašnjivo stanje šoka
Iznenadni poremećaj senzorijuma

Kontraindikacije:
Jasne indikacije za urgentnu laparotomiju
Relativne
 Trudnoća
 Gojaznost

 Prethodne laparotomije

 Koagulopatije
Dijagnostička peritonealna lavaža
CT – kompjuterizovana tomografija
Zlatni standard za abdominalnu traumu
Samo kod hemodinamski stabilnih pacijenata!
Visoka specifičnost – 95%
Standard za detekciju povreda solidnih organa
Identifikacija izvora i količine IA krvarenja
Može prikazati i udružene povrede (kičmeni stub,
karlica, gr.koš)
Poseban značaj za povrede pankreasa, duodenuma i
povrede genito-urinarnog trakta
CT – kompjuterizovana tomografija
Kontraindikacije:

Jasne indikacije za laparotomiju

Hemodinamski nestabilni pacijenti
Alergija na kontrast
 Dijagnostička laparoskopija
Hemodinamski stabilni pacijenti
Nekadekvatan i nekonkluzivan UZ nalaz
Umerena hipotenzija i perzistentna tahikardija
Perzistentni znaci i simptomi nad abdomenom
Smanjuje učestalost otvorenih laparotomija (“bela”
laparotomija)
Korisna kod penetrantne povrede abdomena

Oprez kod sumnje na povrede retroperitoneuma!

 Povrede solidnih organa
Stepen povreda solidnih organa (slezina, jetra, bubreg) se
definiše kao
 subkapsularni hematom
 laceracija kapsule
 laceracija parenhima
 avulzija vaskularne peteljke

Dolazi do brzog gubitka krvi

Teško je identifikovati povredu samo kliničkim pregledom

Nekada je potrebno ponavljati dijgnostičke procedure do

postavljanja sigurne dijagnoze
 Povrede slezine
Najčešće povređivan intra-abdominalni organ (40-50%)
20% povreda slezine nastaje zbog frakture 9-11 rebra
Češće je arterijsko krvarenje
Konzervativno lečenje je moguće kod:
Hemodinamski stabilnih pacijenata
Odsustva ekstravazacije kontrasta na CT-u
Odsustva indikacija za laparotomiju zbog drugih povreda
Stepena povrede I-III
Kontinuirani monitoring
Česte kontrole krvne slike i hematokrita
Uspešnost konzervativnog lečenja i do 80%
 Povrede slezine
Operativno lečenje:

1. Lezija kapsule – kompresija i topični hemostatski preparati

2. Laceracija parenhima – horizontalni madrac šav
3. Dublje laceracije bez povrede hilusa – parcijalna
splenektomija
4. Povreda hilusa slezine – splenektomija

Uspešnost operativnog spašavanja slezine oko 40-50%

 Povrede jetre
Jetra je najveći organ abdomena
Drugi najčešče povređen intra-abdominalni organ
Saobr. nesreće i tuče uzrok oko 50% smrti zbog
povrede jetre
Češće je vensko krvarenje
Oko 80% pacijenata sa tupom povredom jetre su
hemodinamski stabilni u momentu povređivanja
CT je metod izbora za dijagnostiku kod
hemod.stabilnih pacijenata
 Povrede jetre
Kod 50% povreda jetre krvarenje prestaje spontano

Konzervativno lečenje je moguće kod:

Hemodinamski stabilnih pacijenata

Odsustva drugih povreda koje zahtevaju laparotomiju
Manje od 2 jedinice TK za nadoknadu krvi
Hematoperitoneum manje od 500ml krvi na CT
I-III stepena povrede (subkaspularni i intraparenhimski
hematom)
 Povrede jetre
Operativno lečenje
“pakovanje jetre”
Sutura jetre (prosta, duboki madrac)
Mesh hepatorafija
Resekcija jetre
Transplantacija jetre

Mortalitet zbog povrede jetre je oko 10%

 Povrede šupljih organa
Želudac – kod penetrantnih povreda, kod tupe
traume svega 1%, uvek operativno lečenje –
laparotomija i primarna reparacija

Duodenum – izolovano 3-5%, udružene povrede,

operativno lečenje – primarna reparacija ili Roux en Y
duodenojejunostomia u oko 20% slučajeva

Tanko crevo i kolon – penetrantne povrede, ređe tupa

trauma oko 10-20%, kod kraš povreda, fiksirane tačke,
laparotomija
Penetrantna abdominalna trauma
Najčešće povređeni organi
Tanko crevo 29%
Jetra 28%
Kolon 23%
Kod dubokih ubodnih rana uvek je neophodna
operacija
U 20% slučajeva radi se o multiplim povredama
Većina ubodnih rana ne dovodi do povrede
intrabdominalnih organa
Kompletna laparotomija je obavezna
 Abdominalna evisceracija
Nikada ne vraćati organe u trbušnu duplju

Prekriti eviscerirane organe sa vlažnom sterilnom

gazom

Hitan transport u najbližu zdravstvenu ustanovu

 Take home messages…
Tupa trauma je najćešći tip AT
Slezina je najčešće povređeni organ abdomena
Saobraćajne nesreće su najčešći uzrok AT
Češća je kod mladih ljudi
Najčešće komplikacije AT su infekcija, hipovolemijski
šok i anemija
Trauma je veliki i rastući globalni problem koji
najviše pogađa mlade i radno sposobne ljude
Trauma je preventabilna
Uspešnost lečenja traume zavisi od prehospitalnog i
hospitalnog pristupa kao i rehabilitacionih mera
Hvala na pažnji