ACİL KONTRASEPSİYON

Hafize Öztürk Can

Neden acil kontrasepsiyon????
 Acil mi?
Neden gereksinim duyulur???

DDSB-HÖC 2
Acil kontrasepsiyon
korunmasız cinsel ilişki ya da potansiyel kontraseptif
kayıp sonrasında, istenmeyen gebeliğin önlenmesinde
kullanılan yöntem olarak tanımlanabilir.

DDSB-HÖC 3
Oluşabilecek istenmeyen bir gebeliği
implantasyon öncesi gebeliği önlemek için uygulanan
kontraseptif metottur

DDSB-HÖC 4
Bazen postkoital kontrasepsiyon
ya da
The morning-after pill olarak da
isimlendirilmektedir.

DDSB-HÖC 5
Oysa

Acil kontraseptif yöntemler yaklaşık beş gün

içinde kullanılabilmektedir

DDSB-HÖC 6
Korunmasız tek cinsel ilişki sonrasında gebe
kalma şansı
kadının menstrüel siklus gününe ve çiftlerin fertilite
durumuna bağlı olarak değişir.

Bir çalışmada, menstrüel siklusun herhangi bir

gününde, rastgele tek bir cinsel ilişki sonrası gebe
kalma olasılığının %3 olduğu,
cinsel ilişkinin ovulasyondan 1-2 gün önce oluşması
halinde ise bu oranın %8’e yükseleceği belirtilmiştir

DDSB-HÖC 7
 Bu gebelikler;
 doğumla,
 Tıbbi küretajla,
 Abortusla sonlanmaktadır.

Acil kontraseptif yöntemlerin kullanımı ile;

 istenmeyen gebeliklerin önlenebileceği,
 böylece küretaj sayılarında azalma olacağı belirtilmiştir.

Ayrıca istenmeyen gebeliklerin

çeşitli sağlıksız ilkel yöntemlerle düşürülmeye çalışılması ya da
tıbbi tahliye sırasında ya da sonrasında oluşabilecek maternal
mortalite ve morbiditenin azaltılması açısından da acil
kontrasepsiyon önemlidir.
DDSB-HÖC 8
tarihçesi
İlk kez 1960’larda östrojenler yüksek dozlarda acil
kontraseptif yöntem olarak kullanılmaya başlanmıştır.
1970’lerde Yuzpe ve arkadaşları östrojen ve
progesteron kombinasyonunu acil kontrasepsiyonda
kullanmaya başlamışlardır.
Rahim içi araçlar (RİA) 1976’da acil kontraseptif
yöntem olarak uygulanmıştır.

DDSB-HÖC 9
Önemi:
Acil kontraseptifler gebeliği önleyici yöntemler olarak
kabul edilmemelidir.
Korunmasız cinsel ilişkiden sonra, sürdürülmesi
kesinlikle istenmeyen gebeliklerin, implantasyondan
önce önlenmesidir.
Acil kontrasepsiyon gebelik oluştuktan sonra asla etkili
değildir, bu durumlarda kullanılmaz ve bu nedenle de
düşük yaptırıcı değildir.

DDSB-HÖC 10
Acil kontrasepsiyonun kullanılması gereken
Durumlar:
Korunmasız cinsel ilişki gerçek endikasyondur.
 Kontraseptif kullanımında oluşan kullanım hataları
ya da kazaları.
Kondom yırtılmasında,
kadın kondomunun hatalı kullanımında,
Diyafram ya da servikal başlık yanlış yerleştirildiğinde,
Kombine
Yakın birhaplar
zamanda olası teratojenlere
ve yalnızca maruz
progestin içeren haplar
kalındığında (canlı aşı ya da sitotoksik ilac¸ gibi)
unutulduğunda,
ÜçTecavüz: Çokenjeksiyon
aylık / aylık önemli biriçin
kullanım alanıdır.
geç kalındığında
RİA’nin kısmen ya da tamamen düşmesi halinde,
DDSB-HÖC 11
 Acil Kontraseptif Yöntemler
1- Hormonal acil kontraseptif yöntemler
•Yüksek doz östrojen
•Östrojen ve progesteron kombine kullanimi
•Sadece progesteron içeren haplar
•Antiprogesteronlar ( Mifepriston)
•Androjenler ( Danazol)
2- Mekanik yöntemler – Bakirli RİA
Yüksek Doz Östrojenler

DDSB-HÖC 12
 HORMONAL ACİL KONTRASEPSİYON

Tanım
En çok kullanılan acil kontrasepsiyon seçeneğidir.
Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk 72 saat içinde,
gebelik oluşmasını önlemek amacıyla hormonal
kontraseptif kullanılmasıdır.

DDSB-HÖC 13
Hormonal acil kontrasepsiyonda üç tür uygulama söz
konusudur:
•Yüksek doz östrojen kullanımı
Östrojen + progesteron kullanımı
 Sadece progesteron kullanımı

DDSB-HÖC 14
 Etki Mekanizması

Hormonal acil kontrasepsiyon siklusun herhangi bir evresinde

kullanılabileceğinden, etkisi o andaki siklus evresine göre
farklılık gösterir.

En belirgin etki endometriyumdadır.

Reseptörler ve enzimlerde oluşan değişiklikler sonucunda
endometriyum implantasyona uygun olmayan bir hale gelir.
Ovülasyondan önce kullanıldığında over aktivitesi etkilenir
ve ovülasyon gecikir ya da önlenir.
 Ovülasyondan sonra verilirse luteoliz oluşup döllenme
olmayacaktır.
Ayrıca tübal motiliteyi de etkileyebilir.

DDSB-HÖC 15
Etkililik
Siklus süresince konsepsiyon olasılığı cinsel ilişkinin
ovülasyona yakınlığına bağlıdır.

Spermin yaşam süresinin 3 güne kadar uzayabileceği

düşünüldüğünde, korunmasız cinsel ilişkide siklus ortası
konsepsiyon olasılığı %20-30’dur.

DDSB-HÖC 16
Yuzpe yönteminde
100 mg Ethinyl estradiol + 1000 mg Norgestrel (= 500
mg Levonorgestrel) içeren iki doz verilir.

 Her doz 50 mg Ethinyl estradiol + 500 mg Norgestrel

içeren iki haptan oluşur.

DDSB-HÖC 17
İlk doz, korunmasız cinsel ilişkiden sonra 72 saat
içinde alınmalıdır.
Hap alınırken 12 saat sonrasını hesaba katmak,
örneğin gece geç bir saate geliyorsa, ilk dozu birkaç
saat geciktirmek mümkündür.

DDSB-HÖC 18
Kullanım kuralları:
İlk dozu almadan 1 saat önce antiemetik alınması, bulantı ve kusmayı azaltacaktır.
Hapları tok karnına almak da bulantıyı azaltır.
12 saat sonra doz tekrarlanır. Yine yemekten sonra sıvı ile alınması uygundur.
İlk ya da ikinci dozdan sonraki ilk 2 saatte kusma olursa, doz tekrarlanır. İlk dozdan
sonra tekrar bir doz alınmış olsa bile 12 saat sonraki dozu tekrarlamak gereklidir.
Kusma ilk iki saatten sonra olmuşsa endişeye gerek yoktur, çünkü ilaç dolaşıma
geçmiştir.
Acil kontrasepsiyon kullanıldıktan sonraki günlerde korunmasız cinsel ilişkiye
girilmemelidir.
Günde bir hap kullanmaya devam edilebilir ya da bariyer yöntem kullanılabilir.
Etkili bir korunma yöntemine mümkün olduğunca çabuk başlanmalıdır. Acil
kontrasepsiyon, rutin bir korunma yöntemi olarak kullanılamaz.

Korunmasız cinsel ilişki sırasında CYBH’ler açısından bir risk söz konusuysa, ek olarak
koruyucu antibiyotik verilmelidir.

DDSB-HÖC 19
İzlem
Kadına aşağıdaki durumlar oluşursa kliniğe gelmesi
söylenir:
Adetinde değişiklik olduğunda:
Beklenenden daha az miktarda ya da daha kısa süren
adet kanaması (gebelik olasılığı)
4 hafta içinde adet olmazsa (gebelik olasılığı)
 Alt karın ya da kasıklarda şiddetli ağrı olursa (ektopik
gebelik olasılığı)
CYBH semptomları gelişirse (artan vajinal akıntı,
dizüri gibi)
DDSB-HÖC 20
DDSB-HÖC 21
ACİL KONTRASEPSİYONDA RİA UYGULAMASI
Acil kontrasepsiyon amacıyla RİA kullanımına 1976
yılında başlanmıştır.

DDSB-HÖC 22
Etki Mekanizması
RİA (bakır içerenler de dahil) kontraseptif yöntem
olarak kullanıldığında, fertilizasyonu önler.
Acil kontrasepsiyon amacıyla kullanıldığında ise, bu
etkisinin yanı sıra bakır iyonlarının etkisinin de
yardımıyla implantasyonu önler.

DDSB-HÖC 23
Etkililik
Çok etkilidir.
Koruyuculuğu %99’dur.
Ancak bazı çalışmalarda %1-3 oranında gebelik
olduğu saptanmıştır.
Bunun nedeni, RİA’nın acil kontraseptif etkisinin,
korunmasız ilişkiden ne kadar sonra uygulandığına
bağlı olarak değişmesidir.
Geç uygulanırsa etkililiği azalır.

DDSB-HÖC 24
Kullanım Kuralları
Korunmasız cinsel ilişkiden sonraki ilk 5 gün içinde
uygulanması tavsiye edilir.
Ovülasyondan sonraki 5 gün içinde, implantasyondan
önce uygulanması gerekir.
Ancak ovülasyonu tam saptamak mümkün
olamayacağından, ilişkiden sonraki 5 gün içinde
uygulanması uygundur

DDSB-HÖC 25
Hizmet Alanın Değerlendirilmesi
Rutin RİA uygulamasının aynısıdır.
Farklı olarak CYBH riski yüksek olan aşağıdaki
durumlarda uygulanması önerilmez:
Yeni bir eşle korunmasız cinsel ilişki
Tecavüz
Hizmet alanın hiç doğum yapmamış olması
Hizmet alanın CYBH açısından zaten riskli olması
İzlem

DDSB-HÖC 26
 Teşekkürler…

DDSB-HÖC 27