KHỞI ĐỘNG

Câu 1:Vĩnh biệt Cửu Trùng Đài được

viêt theo thê loại nào?
Trả lời: Kịch
Câu 2: Nghê sĩ Xuân Bắc và Công Lý
trong vai ai trong chương trình Gặp
nhau cuối năm?
Trả lời: Nam Tào, Bắc Đẩu
Câu 3: Tác giả bài thơ Tiếng Việt ?
Trả lời: Lưu Quang Vũ
Câu 4:Trong con người luôn tồn tại
các mặt đối lập nào?
Trả lời:Tốt- xấu, thiện- ác, con- người...
LƯU QUANG VŨ
I. Tìm hiểu chung
1. Tác giả

Lưu Quang Vũ (1948-1988)

- Quê gốc ở Đà Nẵng, sinh tại -Là một tài năng đa dạng
Phú Thọ trong một gia đình - Kịch là đóng góp đặc sắc
trí thức. nhất với những vở gây
- Cuộc đời có nhiều thăng trầm chấn động dư luận, có ảnh
hưởng cả trong và ngoài
nước.

Nhà soạn kịch tài năng nhất

của nền VHNT VN hiện đại
Gia đình Lưu Quang Vũ – Xuân Quỳnh ( ảnh chụp năm 1975)
Ngày 29-8-1988, Lưu Quang Vũ, Xuân Quỳnh và con trai
Lưu Quỳnh Thơ đã mất trong một tai nạn giao thông.
Tác phẩm tiêu biểu:
- Thơ: + Tiếng Việt - Kịch: + Lời thề thứ 9
+ Mây trắng của đời tôi + Khoảnh khắc và vô tận
+ Tôi và chúng ta
 2. VỞ KỊCH HỒN TRƯƠNG BA, DA HÀNG THỊT

- Nhan đề: ngầm chứa đựng một nghịch cảnh

trớ trêu, một nghịch lí mang ý vị nhân sinh sâu
sắc.
- Sáng tác 1981, công diễn 1984.
- Từ cốt truyện dân gian, tác giả xây dựng
một vở kịch nói hiện đại.
- Đề tài, chủ đề:
+ Suy nghiệm về nhân sinh, hạnh phúc
+ Phê phán một số thói xấu trong xã hội
đương thời
+ Thấp thoáng vấn đề triết học sâu sắc: mối
quan hệ giữa vật chất và ý thức
- Vị trí văn học sử: Một trong những vở kịch
xuất sắc nhất của Lưu Quang Vũ.

Nêu vài nét chính về vở kịch ?

- Tóm tắt vở kịch

CẢNH 1

Nam Tào, Bắc Đẩu tắc trách gạch sổ bừa tên người tới số
chết ở trần gian là Trương Ba, rồi nói với Đế Thích xuống
trần gian mà tìm người đánh cờ cho đỡ buồn.
CẢNH 2

Trương Ba, một người làm vườn, hiền lành, nhân hậu đang
đánh cờ với bạn. Tiên Đế Thích đến giải nước cờ hiểm, rồi
kết bạn với Trương Ba, cho Trương Ba một bó hương, dặn
nếu đốt hương, gọi tên thì ông sẽ xuống trần. Sau đó, Trương
Ba chết đột ngột.
CẢNH 3

Biết tin, Đế Thích, Nam Tào, Bắc Đẩu bàn nhau sửa sai bằng cách cho
hồn Trương Ba nhập vào xác hàng thịt cùng xóm vừa chết. Đế Thích dặn
vợ Trương Ba đến dẫn chồng về.
CẢNH 4

Hàng thịt đã chết bỗng sống dậy nhưng không

nhận vợ con. Vợ Trương Ba đến, Trương Ba đòi
theo về. Hai người vợ giành nhau.
CẢNH 5

Trương Ba giờ đây thay đổi tính nết: ăn nhiều, uống

rượu, cộc cằn, thô lỗ làm vợ, con, cháu rất buồn.
Lí trưởng đến sách nhiễu, buộc Trương Ba phải ở
nhà vợ hàng thịt, đến khuya mới được về.
CẢNH 6

Ban ngày, Trương Ba ở nhà vợ hàng thịt, mổ lợn, được ăn uống no say, vợ
hàng thịt ve vãn, Trương Ba cũng xiêu lòng, rồi giật mình, đau khổ.
 CẢNH 7 – ĐOẠN TRÍCH

Trương Ba bị người thân xa lánh.

- Bạn không đánh cờ nữa, vì nước cờ
không còn trong sáng.

- Vợ buồn đau, muốn bỏ đi, trả Trương Ba

cho vợ hàng thịt.

- Cháu nội dứt khoát không nhận ông nội.

- Trương Ba đau đớn tranh luận với cái xác

hàng thịt.

Tóm tắt ý chính của đoạn trích ?

- Trương Ba gọi Đế Thích xuống nói nỗi
khổ của mình, tranh luận về lẽ sống chết.

- Đế Thích đề nghị cho hồn Trương ba

nhập vào xác cụ Tị vừa chết hoặc nhập
vào xác Đế Thích.

- Trương Ba quyết không nhập vào xác ai,

xin được chết, trả xác cho hàng thịt.

- Đế Thích chấp nhận và cho cu Tị sống

lại. Ông quyết ở lại trần gian, vì chán
thiên đình.
MÀN KẾT
- Hồn Trương Ba nhập vào cây cỏ trong vườn,
vẫn nhìn thấy vợ, con. Cây cỏ tiếp tục mọc lên.
3. Đoạn trích

a. Vị trí:
- Trích từ cảnh VII và đoạn kết của vở kịch.
- Thuộc phần cao trào và mở nút trong quá trinh vận động
kịch.
b. Ý nghĩa:
- Bộc lộ sâu sắc những mâu thuẫn, xung đột từ bên trong của
con người.
- Thể hiện nội dung tư tưởng tác phẩm.
 Sơ lược cảnh trước đoạn trích

Nhân hậu, Thô lỗ,

trong sạch, phũ phàng
ngay thẳng
Trú nhờ thể xác
Trương dung tục của
Ba hàng thịt
Uống rượu,
Thú vui tao nhã,
ham bán thịt,
trí tuệ
không mặn mà
chơi cờ với nước
với chơi cờ
đi khoáng hoạt

Trương Ba ý thức được điều đó

nhưng không thể giải quyết
 c. Kết cấu

Màn đối thoại giữa

hồnTrương Ba và xác hàng
thịt
Màn đối thoại giữa hồnTrương
Ba và người thân
Kết cấu 4
phần
Màn đối thoại giữa
hồnTrương Ba với Đế Thích

Màn kết
 Hồn Trương Ba gặp gỡ
Đế Thích-> Đấu tranh để
-Nghệ thuật tạo xung đột kịch: lựa chọn cách sống.

liên hoàn và tăng cấp

Mọi người trong gia
đình xa lánh-> Hồn
Trương Ba tuyệt vọng

Hồn và Xác đối thoại

-> Hồn đau khổ, bế tắc

Hồn Trương Ba
tự nhận thấy không
thể sống “hồn này
xác nọ”
 II. ĐỌC HiỂU VĂN BẢN
Hướng dẫn đọc

Đọc phân vai:

- Hồn Trương Ba: giọng đau khổ, bối rối
- Xác anh hàng thịt: giọng đắc thắng, tự tin
- Vợ Trương Ba: giọng từ tốn, chân quê
- Cái Gái: giọng cứng cỏi, hồn nhiên
- Lời dẫn của tác giả: giọng chậm rãi, gần với
giọng kể chuyện
 1. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba
xác hàng thịt
Xác hàng thịt Hồn Trương Ba
- Xoáy vào hiện thực bi kịch của - Phủ định tiếng nói của Xác: “chỉ
hồn: “linh hồn mờ nhạt”, “không là vỏ bề ngoài, không có ý nghĩa gì
tách ra khỏi tôi được đâu”, “ông đã hết, không có tư tưởng, không có
biết tiếng nói của tôi rồi, đã luôn cảm xúc”.
luôn bị tiếng nói ấy sai khiến” - Kiên quyết phủ định: “là mày chứ,
-Khi ông đứng bên cạnh vợ tôi, tay chân tay mày, hơi thở mày”.
chân run rẩy, hơi thở nóng rực, cổ
nghẹn lại…, “Chẳng lẽ ông không
xao xuyến”, “Để thỏa mãn tôi,
chẳng nhẽ ông không tham dự chút
đỉnh gì?”
-Đưa ra giao kèo thỏa hiệp để - Bất lực: “Ta… ta đã bảo mày im
chung sống đi”, bịt tai lại, than bất lực.
THẢO LUẬN : Qua màn đối thoại giữa hồn
Trương Ba và xác hàng thịt, hãy xác định :

3
1
4
Nhóm

óm
óm
m
hó
Nh

h
N

N
Giọng điệu,
Mục đích Cử chỉ Xưng hô vị thế
Các phương
diện Hồn Trương Ba Xác hàng thịt
Bịt tai lại; Như tuyệt vọng Lắc đầu; Buồn rầu;
Cử chỉ, Thì thầm; An ủi.
net mặt ->Uất ức, tức giận, bất lực
-> Tỏ vẻ thương hại
Ta –Mày Tôi - ông
Xưng hô
->Khinh bỉ, xem thường
->Ngang hàng thách thức
Giận dữ, khinh bỉ, mắng mỏ, ngậm Khi ngạo nghễ thách thức, khi buồn
Giọng điệu ngùi thấm thiá -> kháng cự yếu ớt, rầu thì thầm ranh mãnh, an ủi- >đặt
đuối lý, tuyệt vọng. nhiều câu hỏi phản biện, lý lẽ giảo
hoạt.

Phủ định sự trong sáng, cao đẹp

Phủ định sự lệ thuộc của linh hồn
của linh hồn.
vào xác thịt.
Mục đích Khẳng định linh hồn luôn trong Khẳng định thể xác có sức mạnh
sáng ghê gớm, có khả năng điều khiển,
làm át đi linh hồn cao khiết.

Bị dồn vào thế bị động-> Tạm Nắm thế chủ động -> Tạm thời thắng
Vị thế thời thua cuộc, trở lại vào xác thế, buộc được hồn Trương Ba quy
hàng thịt phục mình.
 Nhận xét chung
1. Kết quả:Trong cuộc đối thoại này, xác thắng thế.

2. Ý nghĩa:
- Thực ra, đây là cuộc đấu tranh giữa vật chất và ý thức. Hai thứ luôn đối nghịch
song tồn tại song song, không thể tách rời. Nhưng vật chất quyết định ý thức.
Đoạn đối thoại đã phê phán lối sống quá thiên về tinh thần mà quên vật chất.
- Ngoài ra, hồn còn tượng trưng cho phần người, xác là phần con. Phần con và
phần người phải hài hòa nhưg phần con có trước nên nó chiếm ưu thế hơn
hẳn.
- Cao hơn đây còn là cuộc đấu tranh giữa cái dung tục, tầm thường và cái cao
khiết. Trong cuộc sống, người ta luôn vươn tới cái cao khiết song phải tìm
được môi trường thích hợp để nuôi dưỡng nó, không thể để nó trong thân xác
dung tục được.

3. Nghệ thuật:
- Kết hợp đối thoại phân thân và độc thoại tạo sự độc đáo cho vở kịch đồng thời
khắc họa sâu sắc tâm lí nhân vật.
- Hình ảnh ẩn dụ: hồn – xác có ý nghĩa lớn
2. Màn đối thoại giữa hồn Trương Ba
và người thân :
THẢO LUẬN

Trước sự biến đổi của T.Ba Trước phản ứng của người thân

Nhóm 1 Nhóm 2 Nhóm 3 Nhóm 4

Phản ứng Phản ứng Phản ứng Tâm trạng

của vợ ra của con của cháu của T.Ba
sao ? dâu ra sao? gái ra sao? ra sao ?
Nguyên Nguyên Nguyên Nguyên
nhân ? nhân ? nhân ? nhân ?
 NGƯỜI THÂN TRƯƠNG BA
MQH Phản
Ôngứng N.nhân
nội tôi chết rồi. Nếu ôngTâm
nộitrạng
tôi hiệnN.nhân
Vợ về được,
Buồn bã, đau hồn ôngthấy
Nhận nộisựtôi sẽ bóp
-Vẻ cổ
mặt ông...lúc
: Hiểu
Ông bây giờ còn biết đến ai
ông chiết
khổ, muốn cây cam,
thay bàn tay giết lợn
đổi của của
thẩn thờ,ông làmnhữnggãygì
nữa !...đi biệt… để ông
tiệt cáibỏchồi
chết, đi, non, chânvàông
chồng đau to
khổbè như
lặng cái
ngắtxẻng, giẫm
mình đã,
được
định thảnh thơi…với
nhường trước cảnh côchồng
hàng thịt…
như tảng đá. nội
đang và
lên nát cả cây sâm quý mới ươm ! Ông
chồngÔngcho đâu chung
cô
tôi đời nào
còn là ông nữa ?
thôsợlỗ, phũbởiphàng sẽ làm
Con lắm, -Cửnhư
con chỉ : vậy
tay !
hàng thịt cho
cảm thấy, đau đớn thấy…mỗi ôm đầu. ngày người
Con Thông cảm và Thấu hiểu nhưng
dâu thầy mộtđau
xót thương
đổilòng
khác dần, mất
nhận
mát dần, thân là
-Giọng
tất cả cứ nhưthấy lệchbố lạc,
ngàynhòa mờ điệudần đi, đến
: nhẫn rất tệ hại
nỗi có lúcmột chính khôngcầunhậnmặc dù
kháccon cũng nhục,
Cháu Quyết liệt và Tâmrahồn thầy nữa… cứu không hề
tuổi thơ muốn.
gái dữ dội trong sạch, không -> Vô cùng
chấp nhận sự đau đớn, bế
dung tục tắc.
 Màn đối thọaiSo sánh với tâm Màn đối thọai
với xác hàng trạng
thịt: và thái độ của với người thân :
tuyệt vọng, bấtTrương Ba ở phần vô cùng đau đớn
lực, cam chịu,
kết màn đối thọai với song kiên quyết,
chấp nhận chung xác hàng thịt ? dứt khóat không
sống với xác sống chung với
thịt dung tục. xác thịt dung tục.

Đỉnh điểm của bi kịch : nhân vật không thỏa hiệp

mà đấu tranh mạnh mẽ, quyết liệt -> vẻ đẹp tâm
hồn cao quý của người lao động trong cuộc đấu
tranh với cái dung tục để tự hòan thiện nhân cách.
-Những câu hỏi mang tính tự vấn
“Nhưng lẽ nào ta lại chịu thua mày, khuất phục mày và tự
đánh mất mình? Nhưng có thật là không còn cách nào
khác?”
-> Bộc lộ thái độ quyết liệt trong tranh đấu
-Đi đến khẳng định dứt khoát:
-“Không cần cái đời sống do mày mang lại! Không cần!”
--> Quyết định không chung sống với thể xác dung tục của
hàng thịt.
 c. Màn đối thoại với Đế Thích:

Quan niệm của Quan niệm của

Hãy chỉ ra sự
Đế Thích Trương Ba
khác nhau trong
Khuyên Trương Ba Không chấp nhận quan niệm của
chấp nhận vì thế cái cảnh phải Trương Ba và
giới vốn không sống bên trong Đế Thích về ý
toàn vẹn: “ Dưới một đằng bên
ngoài một nẻo,
nghĩa sự sống?
đất, trên trời đều
thế cả” muốn được là
mình “toàn vẹn”

=> Đế Thích có cái nhìn quan liêu hời hợt về cuộc sống
con người nói chung và với Trương Ba nói riêng.
 Trương Ba cương quyết từ chối
- Không thể bên trong một đằng, bên ngoài một nẻo được. Tôi muốn
được là tôi toàn vẹn…
- Sống nhờ vào đồ đạc, của cải người khác đã là chuyện không nên,
đằng này đến cái thân tôi cũng phải sống nhờ anh hàng thịt. Ông chỉ
nghĩ đơn giản là cho tôi sống, nhưng sống như thế nào thì ông chẳng
cần biết!.

-> Thứ nhất, con người là một thể thống nhất, hồn và xác phải hài
hòa.
-> Thứ hai, khi sống nhờ, sống gửi thì cuộc sống ấy thật vô nghĩa.
->Lòng tốt hời hợt đẩy người khác vào nghịch cảnh, vào bi kịch
->Khát vọng mãnh liệt của con người trong cuộc đấu tranh quyết
liệt chống lại sự dung tục, giả tạo để bảo vệ quyền được sống toàn
vẹn hợp với lẽ tự nhiên cùng sự hoàn thiện nhân cách.
 - Đế Thích định tiếp tục sửa sai của mình và của Tây
Vương Mẫu bằng một giải pháp khác là cho hồn Trương
Ba nhập vào xác cu Tị
-Trương Ba hình dung cuộc sống tiếp tục trong thân
xác trẻ con với bao nhiêu rắc rối, phiền lụy hơn -> quyết
định :
+ Yêu cầu Đế Thích dùng phép làm cho cu Tị sống lại.
+ Sẵn sàng chết vĩnh viễn, không muốn và không thể
nhập vào thân xác của bất kì ai nữa.
* Màn kết :

Trương Ba trả lại xác cho anh hàng thịt,

chấp nhận cái chết để linh hồn được trong sạch
và hóa thân vào các sự vật thân thương,
tồn tại vĩnh viễn bên cạnh những người thân
yêu của mình.

Cuộc sống lại tuần hoàn theo quy

luật muôn đời. Cái thiện, cái đẹp và
sự sống đích thực đã chiến thắng.
 Lời Trương Ba:
- Cái Gái nâng niu…Tôi vẫn ở liền ngay bên bà đây, ngay trên bậc
cửa nhà ta, trong ánh lửa bà nấu cơm, cầu ao bà vo gạo, trong cái
cơi bà đựng trầu, con dao bà giẫy cỏ…
- Không phải mượn thân ai cả, tôi vẫn ở đây, trong vườn cây nhà
ta, trong những điều tốt lành của cuộc đời, trong mỗi trái cây

Lời của cái Gái

- Cho nó mọc thành cây mới. Ông nội tớ bảo vậy. Những cây sẽ
nối nhau mà lớn khôn. Mãi mãi…

=> Ngôn ngữ nhân vật nhẹ nhàng, sâu lắng giàu chất
trữ tình, đằm thắm bay bổng.
 s âu lắ n g đ ã
t v ớ i c h ấ t t hơ
Màn kế g t h an h th o át c h o
m h ư ở n
đem lại â qu an đ ồ n g th ời
i k ị c h l ạc
một b đ iệ p v ề s ự c h i ến
i t hô n g
truyền đ n , c ái Đ ẹp v à c ủ a
c ái T h i ệ
thắng của
ố n g đ íc h th ự c.
sự s
III. TỔNG KẾT
Nội dung

Qua đoạn trích vở kịch Hồn Trương Ba, da hàng

thịt, Lưu Quang Vũ muốn gửi tới người đọc thông
điệp: Được sống làm người quý giá thật, nhưng được
sống đúng là mình, sống trọn vẹn những giá trị mình
vốnBµicó häc:
và theo đuổi còn quý giá hơn. Sự sống chỉ
thực sự có ý nghĩa khi con người phải luôn luôn biết
đấu tranh với những nghịch cảnh, với chính bản thân,
chống lại sự dung tục, để hoàn thiện nhân cách và
vươn tới những giá trị tinh thần cao quý.
 Nghệ thuật:
(đặc sắc trên nhiều phương diện)

Sự sáng tạo Sự kết hợp Sự phê phán

từ dân gian; giữa tính mạnh mẽ,
việc sử dụng hiện đại và quyết liệt và
ngôn ngữ các giá trị chất trữ tình
kịch… truyền thống đằm thắm,
bay bổng
V. LUYỆN TẬP: Chọn phương án đúng
Một trong những bài học mà chúng ta rút ra qua đoạn trích Hồn
Trương Ba da hàng thịt là:

a.Cần phải ý thức sâu sắc giá trị phần xác : Và phần xác sẽ
giúp con người tồn tại, để hưởng thụ tất cả những giá trị của
cuộc đời ban tặng cho con người.

b.Cần phải ý thức sâu sắc giá trị phần hồn : Và phần hồn sẽ
giúp con người sống thanh cao, trong sáng, đẹp đẽ và chiến
thắng tất cả những nghịch cảnh eó le của cuộc sống.

c.Cần phải ý thức sâu sắc giá trị sự sống: sống đúng là mình,
trọn vẹn với giá trị mình vốn có và luôn tự mình đấu tranh với
những nghịch cảnh để hoàn thiện nhân cách và vươn tới
những giá trị tinh thần cao quý.
 Giả
đ
quyề ịnh Đế
xác n sống Thích c
hàng ( kh ho T
xác ô r
cu T thịt ho ng phả ương B
sống ị và ặc h i mư a đư
T
ý tư của T.B .Ba đồ ồn T.B ợn ) tro ợc
ở n a
một ng về n a sau đ g ý, the nhập v ng
lớp ó
bi k hững rắ sẽ ntn o em, cu ào
ịc h n c rố ? Tr
gắn i xả ình ộc
về đ y ra bày
iều đ và v
ó. iế t
“Kịch của Lưu Quang Vũ không những đem hơi thở tươi rói
của xã hội vào từng phân cảnh mà người xem còn tìm ra ở
đấy chất sáng tạo đương đại trên từng vai diễn cũng như
trong cách dàn dựng sân khấu.”