SETUP MALİYETİ VEYA SABİT BEDELİN DİKKATE

ALINMASI DURUMLARININ MODELLENMESİ

Varsayalım ki, bir aktivitesinin belli miktarının (örneğin, 1 parti, 2 parti..) üretimi
için bir setup maliyetine katlanması gerekiyor. Örneğin, bu durum, büyük bir üretim
hattının ilk çalıştırmaya başlama maliyeti (zaman, enerji,…); belirli miktar yükün
uzaktan getirilmesi için bir gemiye ödenen maliyet ve s.
Bu durumlarda aktivitesinin toplam üretim maliyeti aşağıdaki şekilde formüle
edilir:

Yani, toplam üretim maliyeti, eğer bu ürün üretilecek ise ( için gerekecek setup
maliyet ile ), ürünün üretimi için gereken maliyetin toplamından oluşmaktadır.
Burada her birim için üretim maliyetini, aktivitesinin üretilecek miktarını, ise
setup maliyetini göstermektedir.
Bu durum aşağıdaki şekilde modellenebilir:
Her aktiviteye bir 0-1 tam sayı değişkeni tanımlayalım.

Bu durumda problemin amaç fonksiyonu aşağıdaki şekilde formüle edilir:

Bu amaç fonksiyonu gerçekten de istediklerimizi ifade ediyor.

Eğer ürün üretilirse (), toplam maliyet şeklinde olup, hem üretim maliyetini, hem de
setup maliyetini kapsıyor.
Eğer ürün üretilmeyecekse (), bu durumda =0 olacağından bu aktivite için setup
maliyeti kullanılmayacaktır.
Geriye son olarak ve değişkenlerinin ilişkilendirilmesi kalıyor. Bunu da aşağıdaki
şekilde gösteriyoruz:
 ve

Burada M büyük bir sayı olup, değişkeninin üst sınırı mertebesindedir.

Bu kısıdı aşağıdaki şekilde okuyabiliriz:
Eğer olursa, o zaman bu kısıt değişkenini de =0 olmaya zorlar.
Eğer olursa, o zaman bu kısıt değişkenini de istediği değeri alabilir.
Aslında benzer durumda ilişkilendirme kısıtları iki taraflı şekilde yazılıyor:

Yani, (1) ifadesinin yanı sıra (2) ifadesinin de kullanılması gerekir.

(1) kısıdı, iken olmaya zorlarken,
(2) kısıdı da iken olmaya zorlar.
Fakat baktığımız özel durumda değişkenleri, minimize edilecek amaç fonksiyonunda pozitif
katsayı ile yer aldıklarından, problem bu değişkenleri zaten =0 olmaya çalışacak ve sadece
kısıtlar talep ettiği sınırlar dahilinde bu değişkenler pozitif değerler alabileceklerdir.
 TAM SAYI DEĞİŞKENLERİN 0-1 TAM SAYI DEĞİŞKENLERİ İLE GÖSTERİLMESİ

Varsayalım ki, tam sayılı değişkendir.

Bu durumda üst sınırı için aşağıdaki eşitsizliği sağlayacak şekilde bir tam sayısı
bulunur:

Bu durumda , 0-1 tam sayılı değişken yardımı ile aşağıdaki gibi gösterilebilir:

ÖRNEK: Varsayalım ki, problemimiz 2 tane tam sayılı değişken ile 2 tane fonksiyonel
kısıttan oluşuyor.
Değişkenler:
Kısıtlar:
olsun.
1. kısıttan göründüğü gibi in üst sınırı 5 ‘dir (yani, ) .
2. kısıtta her iki değişkenin katsayısı pozitif olduğu için üst sınırı
olur. Yani, değişkeni için .
Bu durumda : için

yazılabilir. Yani, olur ve

için

yazılabilir. Yani, ve
şeklinde yazılabilir.
Tüm değişkenleri aynı cinsten yazmak istersek,

işaretlenmesinden sonra, yukarıda yazılan tam sayılı kısıtlar, 0-1 tam sayılı değişken gibi
aşağıdaki şekilde ifade edilebilirler:

Şimdi yukarıda öğrendiğimiz yöntemlerin örnek problemler üzerinde nasıl

göstereceğimizi açıklayalım:

ÖRNEK: «Good Product Co.» şirketinin ARGE birimi 3 yeni ürünün üretilmesi gerektiğini
öngörmektedir. Şirket, bu ürünlerin üretilmesi için aşağıdaki kısıtların sağlanmasını
istemektedir:
1. Kısıt: Yönetim, bu 3 üründen en fazla 2 tanesinin üretilmesini istiyor.
2. Kısıt: Bu ürünlerin üretilmesi için uygun olan 2 fabrikadan sadece 1 tanesinin
seçilmesi isteniliyor.

Fabrikalar Birim ürün başına üretim süresi Fabrikaların

haftalık üretim
kapasitesi
1. ürün 2. ürün 3. ürün

Fabrika 1 3 saat 4 saat 2 saat 30 saat

Fabrika 2 4 saat 6 saat 2 saat 40 saat

Birim ürün 5 7 3 (1000 $ bazında)

başına kar
Satış potansiyeli 7 5 9 (Haftalık talep
(Talep) miktarı)
Eğer problemin yukarıda verilen kısıtları olmasaydı, bu problem standart D.P. Problemi
şeklinde kolayca modellene bilirdi:
ürünün üretilecek miktarı olsun.
Amaç fonksiyonu:

Kısıtlar:

Problemde verilen kısıtları nasıl dikkate almalıyız?

Bunun için yardımcı 0-1 tam sayılı karar değişkeni tanımlayalım:
1. Kısıdın dikkate alınması: 1. kısıt 3 üründen en fazla 2 tanesinin üretilmesini
öngörüyor. Bunu aşağıdaki şekilde gösterebiliriz:

Bu durumun modelleme şekli aşağıdaki gibi olacaktır:

Burada M, üretim miktarını kısıtlamayacak kadar büyük bir sayıdır.

2. Kısıdın dikkate alınması: Şimdi 2 fabrikadan sadece birinin üretim için nasıl
seçileceğini gösterelim. Bunun için 2 kısıttan sadece birinin seçilmesi yöntemini
uygulayabiliriz. Bu amaçla 0-1 tam sayılı değişken tanımlayalım:
Bu durum aşağıdaki gibi modellenir:

Böylece, problemin tüm kısıtları kapsayan modeli aşağıdaki gibi formüle edilir:

Kısıtlar:
Burada ilk 3 kısıt: talep kısıtları; sonraki 4 kısıt: 1. kısıtlamanın modeli ve ilişkilendirme
kısıdı; 7-8. kısıtlar: üretim için 2 fabrikadan birinin seçilmesi kısıdı; 9-10. kısıtlar ise
işaret kısıtlarıdır.
Bu model bir MIP modelidir.
************
ÖRNEK: 3 ürün için 5 reklam filmi satın alınacak. Problem, her ürün için en fazla 3
reklam filmi satın alınmasını istiyor. Problemle ilgili veriler aşağıdaki tabloda verilmiştir:

Reklam filmi sayısı KAR

(miktarı)
1. Ürün 2. ürün 3. ürün

0 0 0 0
1 1 0 -1
2 3 2 2
3 3 3 4