O Πάρης παίρνει την Eλένη.

Aνάμεσά
τους ο Έρωτας (ερυθρόμορφο αγγείο Πρόλογος: στ. 1-82
του 5ου αι. π.X.)
 Πλοκή του έργου

Παρελθόν Παρόν

 Είδωλο Ελένης στην Τροία λόγω  Το έργο ξεκινά 7 χρόνια μετά τη

επιθυμίας των θεών. λήξη του Τρωικού πολέμου.

 Έλληνες και Τρώες δεν έμαθαν την  Η πραγματική Ελένη είναι στην

αλήθεια. Αίγυπτο.

 Τρωικός πόλεμος για το είδωλο →  Ο Μενέλαος με το είδωλο

καταστροφή Τροίας. περιπλανώνται στις θάλασσες.

Πλοκή

Τι θυμόμαστε για τον πρόλογο ως μέρος της τραγωδίας;

Αρχικό μέρος της τραγωδίας, μονόλογος – διάλογος, ενημέρωση των θεατών για βασικά στοιχεία της

υπόθεσης.

Το έργο ξεκινά με ένα μονόλογο της Ελένης, ο οποίος επιδιώκει να μας ενημερώσει για

βασικά στοιχεία της πλοκής:

 Τον τόπο της δράσης.

 Τα κύρια πρόσωπα και τις μεταξύ τους σχέσεις.

 Τα βάσανα την ηρωίδας στο παρελθόν και στο παρόν του μύθου.
 Ο τόπος και οι άνθρωποι (σελ. 10)
 Που βρίσκεται η Ελένη;
Νείλος, Φάρος, Αίγυπτος →
αλλαγή μύθου ωραίας Ελένης.

 Ποιοι είναι οι άρχοντες του τόπου;

Πρωτέας →
αλλαγή μύθου από τον Ευριπίδη (σχ. 3).

Θεοκλύμενος (θεός + κλύω = ακούω) →

πρόσωπο - επινόηση Ευριπίδη.

Θεονόη (θεός + νοώ = καταλαβαίνω) →

πρόσωπο - επινόηση Ευριπίδη.

 Ποια είναι η καταγωγή της;

• Σπάρτη.
• Μητέρα:
• Πατέρας:
Τυνδάρεως/ Δίας →
αμφισβήτηση του μύθου μέσα από τα λόγια της.
Μια ματιά στη μυθολογία: σελ. 141

ΠΡΩΤΕΑΣ Στην Οδύσσεια είναι ένας μικρός θαλάσσιος θεός,

που κατοικεί στο νησί Φάρο της Αιγύπτου, με μαντικές

ικανότητες και τη δύναμη να μεταμορφώνεται. Στην Ελένη

παρουσιάζεται ως ένας σοφός και δίκαιος βασιλιάς της Αιγύπτου,

στον οποίο ο Δίας εμπιστεύτηκε τη φύλαξη της Ελένης, όσο οι

Έλληνες και οι Τρώες πολεμούσαν για το είδωλό της. Παιδιά του

Πρωτέα είναι η μάντισσα Θεονόη και ο Θεοκλύμενος που τον

διαδέχτηκε στο θρόνο.

Μια ματιά στη μυθολογία (σελ 141)

ΛΗΔΑ Κόρη του βασιλιά Θέστιου της Αιτωλίας. Παντρεύτηκε

τον Τυνδάρεω, βασιλιά της Σπάρτης. Όταν ο Δίας είδε τη Λήδα

την ερωτεύθηκε και ζήτησε τη βοήθεια της θεάς Αφροδίτης.

Αυτή τον μεταμόρφωσε σε κύκνο λαμβάνοντας η ίδια μορφή

αετού καταδιώκοντάς τον. Η Λήδα αισθανόμενη συμπάθεια

προς τον κύκνο έσπευσε να τον σώσει παίρνοντάς τον μέσα

στην αγκαλιά της. Λίγο αργότερα η Λήδα γέννησε δύο αυγά

από τα οποία εξήλθαν από το ένα οι δίδυμοι αδερφοί της

(Κάστορας + Πολυδεύκης) και από το άλλο η Ελένη.

 Τα βάσανα της Ελένης στο παρελθόν (σελ. 12)
 Πώς άρχισαν τα βάσανά της;
1. Ανταγωνισμός τριών θεών
για το βραβείο ομορφιάς.
2. Αφροδίτη:
υπόσχεται στον Πάρη την Ελένη → βραβείο ομορφιάς

 Πώς αντέδρασε η Ήρα την κρίση του Πάρη;

3. Ήρα:
οργή → εκδίκηση Αφροδίτης με το είδωλο της Ελένης

 Πώς βρέθηκε η Ελένη στην Αίγυπτο

4. Δίας:
προκαλεί τον Τρωικό πόλεμο, για δικά του συμφέροντα (σχ.
18)
5. Ερμής:
μεταφορά Ελένης στην Αίγυπτο στον Πρωτέα. Γιατί;

Άρα:
θεοί με ανθρώπινες αδυναμίες (ανθρωπομορφισμός) →
ο Ευριπίδης αμφισβητεί τα θετικά τους χαρακτηριστικά
(σοφία, δικαιοσύνη, κ.λπ.)
 Τα βάσανά της Ελένης στο παρόν (σελ. 14)

 Σε ποια κατάσταση βρίσκεται τώρα η Ελένη;

• Άπιστη σύζυγος.

• Υπεύθυνη για τον Τρωικό πόλεμο & το χαμό ανθρώπων.

 Τι απειλεί τώρα την Ελένη και πώς εκείνη το

αντιμετωπίζει;

• Θεοκλύμενος:

επιθυμεί να την παντρευτεί παρά τη θέλησή της →

ικεσία στον τάφο Πρωτέα →

χώρος ιερός – προστασία του ικέτη.

 Ποια είναι η μοναδική της ελπίδα;

Προφητεία – υπόσχεση Ερμή στην Ελένη →

προοικονομία + επινόηση Ευριπίδη →

ελπίδα στην Ελένη να αντέξει τα βάσανά της.

Θ. π.

Η Ελένη αντιμετωπίζει ποικίλα προβλήματα στο παρόν της

στην Αίγυπτο.

α) Άπιστη σύζυγος (στ. ______________)

β) Υπεύθυνη για τον Τρωικό πόλεμο κ΄ για τους θανάτους

Ελλήνων κ΄Τρώων (στ. ______________)

Τη βοηθά όμως:

προφητεία Ερμή (στ. _________________) →

ελπίδα στην Ελένη να αντέξει τα βάσανά της.

γ) Θεοκλύμενος:

επιθυμεί να την παντρευτεί παρά τη θέλησή της →

Τη βοηθά όμως:

ικεσία στον τάφο Πρωτέα (στ. ________) →

χώρος ιερός → προστασία του ικέτη.

Ο Ευριπίδης και οι μύθοι

Αμφισβήτηση – απόρριψη μύθων

Στ. 2 – 4:

Μύθος για τις πλημμύρες Νείλου →

 Αιτία λογική (= λιώσιμο χιονιού στα βουνά).

 Απόρριψη μυθικής εξήγησης (= βροχή του Δία)

(σχ. 2)

Στ. 20 – 25:

Μύθος καταγωγής της Ελένης

 Πατέρας ένας θνητός.

 Δεν δέχεται ως πατέρα το Δία κ΄το σχετικό μύθο →

λέξεις/ φράσεις της Ελένης

στ.20, 23, 25
Θ. π.: Μέσα από τα λόγια της Ελένη ο Ευριπίδης εκφράζει σε διάφορα σημεία του έργου το αντιπολεμικό
του μήνυμα.

Σχ.

 στ. 43 – 50:

οι πόλεμοι γίνονται για συμφέροντα άγνωστα στους πολλούς κ΄παράλογα.

 στ. 50 -52:

ο Τρ, πόλεμος έγινε για το όνομα της Ελένης (= το είδωλο) →

οι αφορμές και οι αιτίες ενός πολέμου είναι συχνά ανούσιες

 στ. 62 – 64:

πολλές οι ανθρώπινες απώλειες εξαιτίας του πολέμου.

Κατακλείδα:
Εργασίες
Τεχνική

5. Σε μία παράγραφο να απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:

α) Ποιο είναι το σκηνικό σε μια αρχαία τραγωδία;

β) Ποιο είναι το σκηνικό του έργου «Ελένη» και από ποιους στίχους το καταλαβαίνουμε;

γ) Τι συμπληρώνει το σκηνικό αυτό και από ποιον στίχο το καταλαβαίνουμε;

6. Σε μία παράγραφο να παρουσιάσετε τις λειτουργίες της αντίθεσης «φαίνεσθαι» - «είναι» σε σχέση με τους

ακόλουθους άξονες:

α) Ποια μηνύματα θέλει να εκφράσει μέσω αυτής ο Ευριπίδης;

β) Τι νιώθουν οι αναγνώστες, παρακολουθώντας την αντίθεσή αυτή στην εξέλιξη της πλοκής του έργου;
 Σκηνογραφικές πληροφορίες

Πληροφορίες που αντλεί ο αναγνώστης από το κείμενο για

την όψη:

α) Σκηνικό.

β) Ενδυμασία ηθοποιών.

Στ. 9 και 56:

Σκηνικό για παράσταση της Eλένης
(K.Θ.B.E., 1982, σκηνογρ. Δ. Φωτόπουλος) Σκηνικό =

Εξωτερικό μέρος ανακτόρου του βασιλιά της Αιγύπτου,

Θεοκλύμενου

Στ. 79:

τάφος του Πρωτέα έξω από το ανάκτορο →

συμπληρώνει το σκηνικό της παράστασης.

Eλένη (A. Λαδικού, K.Θ.B.E., 1982, σκην. A.

Bουτσινάς)
 Αντίθεση «φαίνεσθαι» - «είναι»

Φαίνεσθαι (= γεγονότα που φαίνονται αληθινά, ενώ δεν

Είναι (= γεγονότα που είναι αληθινά)
είναι)

α) Ελένη: α) Ελένη: στην Αίγυπτο

στην Τροία

β) Πάρης: β) Πάρης: έχει το είδωλο της.

έχει την Ελένη.

γ) Ελένη: πιστή σύζυγος →

γ) Ελένη ως σύζυγος:
1. Δεν ακολούθησε τον Πάρη.
άπιστη.
2. Αποφεύγει το γάμο με το Θεοκλ.

δ) Ελένη υπεύθυνη:
δ) Δίας: υπαίτιος για τον Τρωικό πόλεμο →
για τον Τρωικό πόλεμο.

ε) Ελένη: βραβείο του Τρ. πολέμου.

ε) Είδωλο: βραβείο του Τρ. πολέμου.

στ) Ομορφιά της Ελένης =

στ) Ομορφιά της Ελένης = δυστυχία
ευτυχία.
 Λειτουργίες της αντίθεσης «φαίνεσθαι» – «είναι»

1. Ιδέες που εκφράζει ο Ευριπίδης 2. Επίδραση σε αναγνώστες

Οι θεατές γνωρίζουν την αλήθεια →

α) Τα φαινόμενα εξαπατούν τους ανθρώπους →
 Αγωνία για την αποκάλυψη της αλήθειας στους
δεν πρέπει να δέχονται άκριτα οτιδήποτε
ήρωες που την αγνοούν.
προβάλλεται ως αληθινό.

 Παρακολουθούν με άνεση τις εξελίξεις της

β) Αντιπολεμικό μήνυμα→
πλοκής.
οι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται πάντα τους

πραγματικούς λόγους ενός πολέμου.

 3. Αιτιολόγηση χαρακτηρισμών:

Ηθογράφηση ήρωα  Με βάση:

τα λόγια (ιδέες και επιχειρήματα)

1. Κατάλληλη θ. π. 2. Χαρακτηρισμοί με βάση: του, τις πράξεις του, τα

 Ερώτημα  Τις γνώσεις κ΄τον τρόπο σκέψης. συναισθήματά του, τα σχόλια που

κάνουν άλλοι ήρωες για το

επαναδιατυπωμένο Π. χ. ενημερωμένος, προβληματισμένος,
πρόσωπο αυτό.
. έξυπνος…
 Αναδιατύπωση των σχετικών
 Τα συναισθήματά του:
κειμενικών σημείων.
Π. χ. ευαίσθητος, χαρούμενος, λυπημένος …
+
 Τις ηθικές αξίες της συμπεριφοράς του:
 Κειμενική στήριξη.
Π. χ. ευσεβής, συμπονετικός, εγωιστής …

4. Κατάλληλα ρήματα: Ο Χ είναι …

5. Κατάλληλοι αιτιολ. σύνδεσμοι: γιατί….

Θ. π.: Μέσα από τα λόγια της Ελένη μπορούμε να διακρίνουμε ποικίλα στοιχεία του χαρακτήρα της.

Α) Πνευματικός κόσμος

 Λογική ← αμφισβητεί τους θεούς και τους μύθους

Β) Ψυχικός κόσμος

 Απελπισμένη ← την κατηγορούν άδικα οι Έλληνες

 Πόνος και θλίψη ← άδικα χάθηκαν αθώοι Έλληνες και Τρώες

Γ) Ηθικός κόσμος

 Αφοσιωμένη – πιστή σύζυγος ← αρνείται το γάμο του Θεοκλύμενου

 Σέβεται την τιμή/την αξιοπρέπειά της ← ικεσία στο μνήμα του Πρωτέα, για να προφυλαχτεί.

Κατακλείδα: