Jugoslavija u II svetskom ratu

Uvod-od diplomatskog pritiska do rata

 Jugoslavija je u proleće 1941.god. sa svih strana bila

opkoljena fašističkim državama, izuzev granice sa
Grčkom.
 Opkoljavanje je počelo anšlusom, pripajanjem
Austrije Nemačkoj 1938.god., nastavljeno
italijanskom okupacijom Albanije 1939.god. i
pristupanjem Rumunije, Madjarske i Bugarske
Trojnom paktu, krajem 1940. i početkom 1941.god.
 Početkom II svetskog rata Jugoslavija je u posebnoj
deklaraciji proklamovala svoju neutralnost
 Jugoslavija je bila prostor političkih, ekonomskih i obaveštajnih
sukoba velikih sila, pre svih Velike Britanije i Nemačke.
 Velika Britanija je nastojala da spreči prodor Nemačke na
Mediteran, dok je Nemačka nastojala da istisne britanski uticaj
sa juga Evrope i Mediterana.
 Čerčil je podsticao otpor protiv Nemačke u okupiranim i još
uvek slobodnim zemljama Evrope, tako da za London
neutralnost Jugoslavije nije bila prihvatljiva
 Britanci su obrazovali jaku obaveštajnu službu i jaku
antifašističku struju u jugoslovenskoj vojsci, oslanjajući se na
antifašistička i antigermanska raspoloženja, posebno kod
srpskog naroda
 U isto vreme Nemačka je primamljivim
ustupcima radila na privlačenju Jugoslavije
na svoju stranu, istovremeno računajući na
slabost države, teritorijalne pretenzije
suseda, jakoj nemačkoj nacionalnoj manjini
 Izložen pritiscima zapadnih saveznika i Nemačke, knez Pavle
Karadjordjević se odlučio za pristupanje Trojnom paktu
 25.marta 1941.god. predsednik vlade Dragiša Cvetković i
ministar spoljnih poslova Aleksandar Cincar Marković potpisali
su Protokol o pristupanju Trojnom paktu, u dvorcu Belvedere u
Beču.
 Jugoslovenskoj vladi bile su obećane povlastice, u tri tajne
diplomatske note (veza sa Egejskim morem i dobijanje Soluna,
od Jugoslavije se neće tražiti vojna pomoć niti prolazak trupa
preko njene teritorije)
 Istog dana, Britanci su angažovali i ohrabrili antigermanske
strukture u vojsci i društvu na izvodjenje državnog udara
 Nezavisno od toga, krug protivnika Trojnog pakta bio je veoma
širok
 Jezgro pučista činili su vazduhoplovni oficiri Borivoje Mirković i
Dušan Simović
 Državni udar je izvršen u noći 26/27.mart 1941.god.
 Vlada Cvetković-Maček je smenjena, novu vladu obrazovao je
general Dušan Simović; knez Pavle Karadjordjević je smenjen,
uhapšen i predat Britancima, a kralj Petar II Karadjordjević je
stupio na presto.
Kralj Petar II Karadjordjević (1923-1970)
 Vesti o državnom udaru su u narodu dočekane sa
oduševljenjem, održane su masovne demonstracije, koje su
imale antifašistički karakter
 Prevrat od 27.marta odredio je sudbinu jugoslovenske države,
u Berlinu je puč shvaćen kao čin objave rata, koji mora biti
surovo kažnjen
 Puč i demonstracije su pozdravljeni u Londonu, gde je rečeno
da je Jugoslavija “ponovo pronašla svoju dušu”, ovdašnji
prozapadni političari su smatrali da je svrstavanjem uz
antifašistički blok stečen moralni i politički kapital.
 Nova vlada je puč pokušala da prikaže kao unutrašnje pitanje,
koji neće promeniti spoljnu politiku, i obavezala se na
poštovanje svih ugovora, uključujući i Trojni pakt, ali Nemačka
nije prihvatila takva objašnjenja.
27.Mart 1941. u Beogradu
 Vojni poraz i okupacija

 U zoru 6.aprila 1941.god., bez objave rata,

Nemačka i njeni saveznici su napali
Jugoslaviju.
 Nemački vazdušni udari po vojnim objektima
imali su cilj sprečavanje mobilizacije, dok su
udari po civilnim ciljevima imali za cilj
izazivanje straha i panike.
 U razaranju Beograda poginulo je izmedju
2700. i 4000 civila.
 Glavni udar izvršen je sa severa, iz Austrije i Madjarske, usledio je
prodor prema Zagrebu, Sarajevu i Beogradu, rat na severu i
severozapadu izgubljen je za 4 dana, proglašenje NDH ubrzalo je
raspad armije na tom prostoru.
 Kopneni udar iz Bugarske i osvajanje Makedonije presekao je
odstupnicu jugoslovenskoj vojsci prema Grčkoj
 Brzom slomu jugoslovenske vojske doprinela je masovna izdaja,
posebno medju visokim oficirima. Medjutim, nasuprot tome, bilo je i
mnogo primera herojstva i požrtvovanja.
 Vlada se od prvog dana nalazila u
povlačenju, kralj Petar II i vlada napustili su
zemlju 14-15.aprila.
 Vojska je kapitulirala 17.aprila. 1941.god.
 Sporazum o primirju predstavljao je u stvari
bezuslovnu kapitulaciju
 Plan o deobi jugoslovenskih teritorija, napravljen je ranije.
 Nemačka je anektirala deo Slovenije, režim vojne uprave uspostavljen je u
Banatu, dok je Srbija bila posebno vojno-okupaciono područje
 Italija je anektirala deo Slovenije, Hrvatskog primorja i Dalmacije, Boku Kotorsku,
dok je okupirala Crnu Goru, Kosovo i deo zapadne Makedonije
 Kosovo i zapadnu Makedoniju Italija je priključila kvislinškoj tvorevini Velikoj
Albaniji
 Madjarska je anektirala Bačku, Baranju i Prekomurje
 Bugarska je okupirala najveći deo Vardarske Makedonije i delove južne i
jugoistočne Srbije
 Hrvatska, Bosna i Hercegovina i Srem ušli su u sastav NDH
 Prilikom podele Nemci su vodili računa o svojim vojnim i ekonomskim interesima,
držali su pod kontrolom ključne saobraćajnice, rudnike i strateška mesta.
Podela Jugoslavije na
okupacione zone
Formiranje Narodne Države Hrvatske

 NDH je bila kvislinška tvorevina, nastala pod zaštitom

nacističke Nemačke.
 Proglašena je u Zagrebu 10.aprila 1941.god.
 Predsednik vlade NDH bio je Ante Pavelić
 Ustaše su u skladu sa svojim političkim, verskim i rasnim
ubedjenjem nastojale da reše pitanje postojanja Srba na
prostoru NDH. Oni su planirali da deo Srba fizički likvidiraju,
deo proteraju i deo prevedu u katoličanstvo.
 U sprovodjenju te politike imali su podršku dela katoličke crkve.
 Ustaše su takodje nastojale da eliminišu Jevreje i Rome
 U sprovodjenju te politike, ustaše su osnivale logore.
 Po učinjenim zločinima, posebno se isticao sistem logora
Jasenovac, u kojem je ubijeno nekoliko stotina hiljada
ljudi, najviše Srba.
Okupaciona uprava u Srbiji

 Okupatorsku politiku u Srbiji sprovodio je Savet komesara, osnovan

krajem aprila 1941.god. Na čelu tog tela bio je Milan Aćimović.
 Veliko poverenje Nemaca uživao je Dimitrije Ljotić, koji je još pre
rata osnovao profašističku stranku Zbor. Obnovljena Srbija trebalo
je da bude monarhija, etički uredjena po načelima Srpske
pravoslavne crkve, i uklopljena u novi svetski poredak Adolfa
Hitlera.
 Osnovne karakteristike tog pokreta bile su antikomunizam,
antisemitizam i antiliberalizam.
 Za borbu protiv komunista, on je osnovao odrede Srpskog
dobrovoljačkog korpusa.
 Dimitrije Ljotić (1891-1945)

Bio je ministar pravde u vladi Petra

Živkovića
1935.god. Osnovao je ZBOR (Združena
borbena organizacija rada)
Od početka je imao podršku nemačkog
ambasadora, Viktora fon Herena, koji je u
njega ubacio nemačke agente
 Komesarska uprava Milana Aćimovića nije dala odgovarajuće rezultate.
 Zato su nemačke vlasti, za novog predsednika vlade postavile generala
Milana Nedića. On je krajem avgusta 1941.god. postao predsednik
Vlade narodnog spasa
 Osnovni cilj njegove vlade bio je „nacionalno sabiranje“ srpskog naroda,
on je kao ideal navodio moralne i duhovne vrednosti srpskog sela.
 Najvećim zlom on je smatrao boljševizam i bio je ubedjen da u saradnji
sa Trećim rajhom Srbija može naći mesto u novom svetskom poretku.
 Institucije Nedićeve vlade bile su slične onima u nacističkoj Nemačkoj.
Milan Nedić (1878-1946)
Antifašistički pokreti u Srbiji

 U Srbiji su postojala dva antifašistička pokreta: četnički pokret

gradjanskog i nacionalnog otpora, na čelu sa Dragoljubom
Dražom Mihailovićem
 Prvi štab osnovan je na Ravnoj Gori, zbog čega je pokret
poznat kao ravnogorski
 Pored Srbije, četnički odredi osnovani su u: Bosni, Crnoj Gori,
delovima Hrvatske
 Pokret se predstavljao kao jugoslovenski, ali je uglavnom
izražavao interese srpskog gradjanstva, pokretu Draže
Mihailovića priključio se deo gradjanskih političara i
intelektualaca
 Ujesen 1941.god. u štab D. Mihailovića stigla je
prva britanska vojna misija, dok je krajem
1941.god. Kraljevska vlada Mihailoviću dodelila
čin generala i njegovu vojsku proglasila
Jugoslovenskom vojskom u otadžbini.

 Početkom 1942.god. on je postao ministar vojske

u kraljevskoj vladi.

 Njegov pokret imao je političku podršku Srpskog

kulturnog kluba, njemu su se priključili Dragiša
Vasić i Stevan Moljević, političari poznati po
nacionalističkim stavovima.
 Za razliku od gradjanskih stranaka, KPJ je sačuvala svoju organizaciju,
za vreme okupacije, prilagodjena i naviknuta na ilegalni način rada.
 Na čelu pokreta bio je Josip Broz Tito.
 KPJ nije priznala raspad zemlje i bila je spremna da nastavi borbu protiv
okupatora.
 Tokom aprila i maja 1941.god. komunisti su prikupljali oružje i vršili
pripreme za ustanak.
 Do 22.juna 1941.god. komunisti su II svetski rat ocenjivali kao
imperijalistički sukob. Nakon toga ga ocenjuju kao sukob fašizma i
antifašizma.
 Napad na SSSR je za komuniste bio signal da je vreme za podizanje
ustanka. 4.jula 1941.god. doneta je odluka da se podigne ustanak.
 Prve oružane akcije su izvedene protiv domaćih saradnika okupatora
 Tako je 7.jula 1941.god. Žikica Jovanović Španac u Beloj Crkvi ubio dva pripadnika
žandarmerije.

 Uporedo sa komunističkim ustankom, jačao je i otpor nacionalista oko Draže Mihailovića.

 Za okupacione vlasti najveća opasnost bila je formiranje jedinstvenog ustaničkog pokreta.

 U prvim danima česte su bile zajedničke akcije četnika i partizana.

 19.septembra 1941.god. u selu Struganiku došlo je do susreta D. Mihailovića i Tita,

dogovorena je zajednička borba a da se svako samostalno opredeli kom pokretu će se
priključiti.

 Tokom leta i jeseni 1941.god. ustanak je prerastao u nacionalno-oslobodilački pokret.

 Četnici pod vodjstvom Veselina Misite su oslobodili Loznicu, to je bilo prvo veće mesto
oslobodjeno od Nemaca
 Zajedničkim akcijama četnika i partizana oslobodjeni su Gornji Milanovac i Čačak
 KPJ je ocenila da je sa okupacijom i raspadom države usledila
revolucionarna situacija, koja omogućava da uz oslobodilačku
antifašističku borbu usledi i socijalna revolucija.

 Komunisti su se zalagali za obnovu Jugoslavije, kao zajednice

ravnopravnih naroda.

 Za razliku od četnika, oni su usvojili ofanzivnu strategiju i prema

okupatoru i prema ideološkim protivnicima.

 U politici „bratstva i jedinstva“ videli su način za prevazilaženje

bratoubilačkog rata.

 Komunistički pokret bio je disciplinovan, ali i isključiv, netolerantan

prema drugačijem mišljenju, odbacuju tradiciju u ime bolje budućnosti.
Početak gradjanskog rata

 Drugi susret Draže Mihailovića i Josipa Broza u Brajićima,

krajem oktobra 1941.god. organizovan je sa ciljem da se spreči
mogući gradjanski rat, medjutim pošto se radilo o pokretima sa
suprotstavljenim ciljevima i ideologijama sukob je bio
neizbežan.
 Gradjanski rat je započeo 1.novembra 1941.god. napadom
četnika na Užice, koji se završio porazom četnika, koji su zatim
u kontraofanzivi potisnuti iz Požege, njihovog glavnog uporišta
u zapadnoj Srbiji.
 Tako se celokupna teritorija zapadne Srbije, sa centrom u
Užicu našla pod kontrolom partizana (Užička republika)
 Gradjanski rat je oslabio oba antifašistička pokreta i uticao na slom
ustanka.
 Nemci su u ofanzivi, tokom jeseni 1941.god., do kraja novembra u
potpunosti zauzeli slobodnu teritoriju, uključujući Užice
 Poslednji otpor Nemcima pružio je Radnički bataljon na brdu Kadinjača,
ali je otpor brzo slomljen a bataljon likvidiran.
 Vrhovni štab se prebacio u Sandžak
 21.decembra 1941.god. u Rudom formirana je Prva proleterska brigada.
To je bila prva regularna jedinica Narodnooslobodilačke vojske
Jugoslavije (NOVJ)
 Posle likvidacije partizanskog pokreta nemačke snage su počele i
operaciju uništenja štaba Draže Mihailovića, koji se takodje povukao u
Sandžak, a deo četničkih jedinica legalizovan je u okviru Nedićevih
jedinica.
Borbe 1942.god.

 Posle poraza u Srbiji oba pokreta su zapala u krizu.

 Očekujući brzi poraz Nemačke, nakon uspešne ofanzive Crvene
armije kod Moskve, krajem 1941.god., komunisti su radikalizovali
svoju politiku i počeli obračun sa ideološkim neprijateljima („leva
skretanja“)
 Obračun sa ideološkim neprijateljima, koji se ogledao u likvidacijama
stvarnih ili izmišljenih neprijatelja mnoge je odvojio od partizanskog
pokreta.
 Na prostoru Sandžaka i istočne Bosne nastavljeni su sukobi četnika i
partizana.
 Komunisti su u istočnoj Bosni, početkom 1942.god. stvorili slobodnu
teritoriju, sa centrom na planini Romaniji
 Nemačko-italijansko-ustaška ofanziva dovela je do proboja partizana
ka Foči, preko planine Igman, po ogromnoj zimi (Igmanski marš)

 Nakon proboja, u Foči je u proleće 1942.god. stvorena nova slobodna

teritorija, na kojoj se pokret postepeno konsolidovao.

 Ova slobodna teritorija nije dugo opstala, pa su jedinice prebačene u

zapadnu Bosnu.

 Tokom tog proboja došlo je do bitke na Kozari, u kojoj su Nemci i

ustaše primenile zversko nasilje prema nedužnom stanovništvu

 Krajem 1942.god. oslobodjen je grad Bihać, koji postaje novi vojni i

politički centar (Bihaćka republika)
 U isto vreme glavnina četničkih snaga nalazila se u Crnoj Gori i
istočnoj Hercegovini, primenjujući „strategiju iščekivanja“ i
nastojeći da proširi pokret
 Osim pasivnosti, karakteristika pokreta bila je nedisciplina
lokalnih komandanata.
Borbe 1943.god.

 Zbog opasnosti da na Balkanu bude otvoren novi front, Hitler je

krajem 1942.god odobrio Operaciju Vajs
 Početkom 1943.god. Nemci su osvojili Bihać, ali je glavnina
partizanskih jedinica izbegla opkoljavanje i uništenje
 U drugoj fazi,krajem februara Nemci su uz pomoć italijanskih i
ustaških jedinica napali partizanske odrede u dolini Neretve, dok
su četnici čekali sa druge strane reke, sa idejom da se spreči
bekstvo u istočnu Hercegovinu ili Srbiju.
 Partizanske jedinice su prešle reku i četnicima i Italijanima sa
druge strane reke naneli su težak poraz
 Četnički pokret se do kraja rata nije oporavio od poraza na Neretvi
 Bitka na Neretvi je poznata i kao „Bitka za ranjenike“
 Nakon neuspeha Operacije Vajs, nemačka
komanda je isplanirala novu Operaciju Švarc
 Namera nemačke komande bila je uništenje
najpre partizanskog pokreta, a zatim i ostataka
četničkih jedinica
 Operacija je počela u proleće 1943.god. i dovela
je do Bitke na Sutjesci
 Uz velike gubitke, Vrhovni štab i glavnina jedinica
izbegla je zarobljavanje preko planine Zelengore
Organi revolucionarne vlasti

 Prvi organi nove vlasti, bili su Narodnooslobodilački odbori,

oni su formirani još 1941.god. na prvim slobodnim
teritorijama.
 Krajem 1942.god. u Bihaću formirano je Antifašističko veće
narodnog oslobodjenja Jugoslavije (AVNOJ), kao političko
predstavništvo narodnooslobodilačke borbe
 Za prvog predsednika AVNOJ-a izabran je Ivan Ribar
 Medjutim, u ovoj fazi još nije pokretano pitanje ukidanja
monarhije, nacionalno pitanje ni pitanje odnosa sa
emigrantskom vladom u Londonu, poštujući direktivu
Kominterne
 II zasedanje AVNOJ održano je u Jajcu 29-30.novembra
1943.god.
 AVNOJ je postao vrhovno zakonodavno telo nove
jugoslovenske države, dok je kao izvršni organ vlasti
formiran Nacionalni komitet oslobodjenja Jugoslavije (NKOJ)
 Emigrantskoj vladi su oduzeta prava da predstavlja zemlju, a
kralju Petru II zabranjen je povratak u zemlju, a odlučeno je
da će se o sudbini monarhije narod izjasniti nakon rata
 Utvrdjeno je da će se Jugoslavija izgraditi na federativnon
principu kao zajednica ravnopravnih naroda i narodnosti
Jugoslavija i Balkan u planovima velikih
sila

 Neposredno po kapitulaciji Jugoslavije, Britanci

su prihvatili izbegličku Kraljevsku vladu, koju su
jedino smatrali legitimnom
 Takodje su bezrezervno podržali pokret otpora
Dragoljuba Mihailovića, već septembra 1941.god
u njegov štab je poslata prva vojna misija
 Vlada Kraljevine Jugoslavije je sprovodila
britansku politiku na Balkanu.
 Nasuprot Britancima, Sovjeti su vodili mnogo
složeniju politiku
 Oni su uspostavili odnose sa Kraljevskom vladom,
zbog potrebe očuvanja jedinstva unutar
antifašističke koalicije, priznavajući posredno i
pokret Draže Mihailovića
 Sa druge strane, na jugoslovenskom ratištu,
SSSR je imao svog ideološkog i vojnog saveznika,
komuniste.
 Odnose sa KPJ, Moskva je održavala preko
Kominterne, čija je celokupna politika bila
uskladjena sa potrebama sovjetske spoljne
politike
 Prema mišljenju Moskve, u prvi plan trebalo je
staviti narodnooslobodilačku dimenziju borbe i
voditi isključivo antifašističku borbu
 Revolucionarna smena vlasti trebalo je da usledi
tek nakon oslobodjenja zemlje
 Vizija KPJ se nije poklopila sa stavovima
Moskve
 KPJ je narodnooslobodilačku borbu smatrala
prilikom i za revolucionarnu smenu vlasti
Promena britanske politike

 Pobede sovjetske vojske tokom 1942. i 1943.god.

i uspešne operacije saveznika u severnoj Africi
otvorile su pitanje drugog fronta u Evropi.
 Na taj način je porastao strateški značaj Balkana i
interesovanje za vojne pokrete
 Saveznici su zahtevali pojačanu aktivnost protiv
Nemaca, što je jedino ispoštovao
Narodnooslobodilački pokret
 Mihailovićeva „strategija čekanja“ postala je smetnja
savezničkim planovima, ali i planovima pokreta da se
očuva monarhija i onemogući pobeda komunista.
 Osim toga, nacionalna politika pokreta nije išla u prilog
obnavljanju Jugoslavije
 Saradnja četničkih komandanata sa okupatorom
slabila je pokret i poziciju kraljevske vlade
 Poraz u bici na Neretvi, u proleće 1943.god. drastično
je umanjio vojni značaj pokreta
 Sve to je uticalo na odluku Britanaca da otkažu
podršku pokretu Draže Mihailovića
 U proleće 1943.god. Britanija je definisala novu politiku u
Jugoslaviji, politiku „jednakog odstojanja“, ekvidistance ili
„dvostrukog koloseka“
 Ova politika je podrazumevala nastavljanje odnosa sa
četničkim pokretom, ali i istovremeno uspostavljanje veza sa
narodnooslobodilačkim pokretom
 Formalno priznanje pokreta usledilo je na konferenciji u
Teheranu, krajem 1943.god. odlukom da se
narodnooslobodilačkom pokretu uputi vojna pomoć, čime je
Narodnooslobodilačka vojska priznata kao ravnopravni član
antifašističke koalicije
 Razvoj dogadjaja na jugoslovenskom ratištu i izveštaji predstavnika
vojnih misija, naterali su Čerčila da formuliše novu politiku prema
vojnim pokretima krajem 1943.god.
 Ona je podrazumevala kompromis izmedju Kraljevske vlade i vodjstva
NOP-a
 Ključni razlozi bili su:
 Vojna snaga NOVJ
 Vojna i politička slabost i kompromitacija pokreta Draže Mihailovića
 Potreba da se očuvaju posleratni interesi Britanije u Jugoslaviji
 Procena Britanaca bila je da je neizbežna pobeda komunista i odlučili
su da se odreknu pokreta Draže Mihailovića, kako bi u posleratnoj
Jugoslaviji sačuvali interese krune i Britanije.
 Politika kompromisa sasvim je odgovarala i SSSR-u.
 Zato je SSSR uticao na vodjstvo NOP-a da
prihvati politiku kompromisa, kako bi se
osigurale tekovine dotadašnje borbe.
 Za novog predsednika Kraljevske vlade,
sredinom 1944.god., postavljen je Ivan
Šubašić, britanski izbor i prihvatljiv za
vodjstvo NOP-a.
Ivan Šubašić (1892-1955)
Pravnik i političar, ban banovine Hrvatske, ministar u Kraljevskoj
vladi i njen predsednik. Bio je ministar spoljnih poslova u vladi DFJ
1945, ali je podneo ostavku
Sporazum Tito-Šubašić

 Potpisan je na Visu, juna 1944.god.

 Šubašić je prihvatio tekovine NOB i federativno
uredjenje države, osudio je kolaboraciju sa
okupatorima
 Tito se obavezao da će sa Šubašićem formirati
zajedničku vladu i da će u nju biti uključeni svi oni
koji nisu kompromitovani saradnjom sa okupatorom
 Obe strane su se saglasile da ne pokreću pitanje
monarhije do kraja rata
 Ovim sporazumom su delimično izmenjene
odluke AVNOJ-a
 Pristajanjem na politiku kompromisa
komunisti su legalizovali tekovine svoje
borbe i obezbedili medjunarodno priznanje
 Odmah nakon potpisivanja sporazuma kralj
je ukinuo četničku komandu i Dražu
Mihailovića razrešio funkcija
Ratne operacije 1944.god.

 Da bi ojačao poziciju vlade Milana Nedića i

oslabio otpor nemačkoj vlasti, specijalni
nemački predstavnik za Srbiju Herman
Nojbaher predložio je plan kojim bi se ublažio
odnos prema Srbima i stvorila srpsko-
crnogorska federacija
 Hitler je odbacio ovaj plan
 Maja 1944.god. nemačka komanda je poslednji
put pokušala da uništi vodjstvo NOP-a, izvršivši
Desant na Drvar (25.maj 1944.god.)
 Ovaj desant bio je poznat kao Operacija
„Konjićev skok“
 Vrhovni štab se izvukao iz obruča i prebacio na
ostrvo Vis, gde je sve do jeseni 1944.god bilo
njegovo središte.
Desant na Drvar 25.maj 1944.god.
Jedna od najuzbudljivijih ratnih operacija u II svetskom ratu, proučavana na
razne načine. Cilj je bio zarobljavanje Vrhovnog štaba sa Titom na čelu
Kraj rata i njegove posledice

 Strategijski značaj Srbije porastao je 1944.god.

 Partizanski pokret je 1944.god. na tlu Srbije
vodio odlučujuću borbu protiv četnika kao i protiv
svih saradnika okupatora.
 Zaposedanje Srbije značilo je uspostavljanje
kontrole nad ključnim balkanskim putevima i
ometanje povlačenja nemačke grupe armija E iz
Grčke
 Ideja Vrhovnog štaba realizovana je u leto
1944.god.
 Prelaskom partizanskih jedinica počela je
„Bitka za Srbiju“.
 Komandant Glavnog štaba Srbije bio je Koča
Popović
 Najteže borbe sa četnicima Draže Mihailovića
vodjene su na Kopaoniku i u oblasti Užica.
Savezničko bombardovanje

 U nameri da omete izvlačenje nemačkih

trupa sa Balkana, saveznička avijacija je
bombardovala ključne putne i železničke
komunikacije u Srbiji
 Bombardovanje industrijskih centara i vojnih
uporišta izazvalo je velike civilne žrtve, pre
svega bombardovanje Beograda na Uskrs
16-17.aprila 1944.god.
 U operacijama za oslobodjenje Beograda
učestvovala je i Crvena armija
 Dogovor o tome postigli su Tito i Staljin u Moskvi,
septembra 1944.god.
 Operacije za oslobodjenje Beograda trajale su od
14. do 20.oktobra 1944.god.
 Partizanskim jedinicama komandovao je Peko
Dapčević, dok je jedinicama Crvene armije
komandovao maršal Fjodor Tolbuhin
Pripadnici Crvene armije na Terazijama, 20.oktobra
1944.god.
 Posle Beograda, oslobodjena je cela Srbija,
Banat i deo Baranje
 Front se krajem 1944.god. učvrstio u Sremu i na
Dunavu (deo Bačke), to je tzv.Sremski front
 Proboj Sremskog fronta izvršen je u proleće
1945.god.
 Narodnooslobodilačka vojska preimenovana je u
Jugoslovensku armiju, a Vrhovni štab u
Generalštab JA.
 Jedinice Jugoslovenske armije su nakon
toga nastupale prema Hrvatskoj i Sloveniji,
8.maja oslobodjeni su Zagreb i Ljubljana
 Borbe sa nemačkim i kvislinškim trupama na
prostoru Jugoslavije trajale su do 15.maja
1945.god