Assalamu Alaikum. Sakn si Hafsah S. Marohom.

Estudyante a makapopoon sa
MSU-CHS. Imanto na pamangni ako ko oras iyo sa di mathey a pamakinug ako
niyo ka pag health teaching ako, pagusayn akn so mikipantag sa giyangkae a
sakit a Malaria.
Paganay ron na pikipasabutan akn rkano so di iran di taroon ah Malaria.
Antonaa e ptaroon a Malaria?
Aya ptaruon a Malaria na giyangkae so sakit a pkakuwa sa rngit (mosquito) a
infected sa giyangkae a sakit. Na giyangkae a rngit, na ibarat o infected sa
Malaria infections, na amay ka mabot ka niyan na kainfect ka mambo sa gyuto
a sakit. Makasold so parasite ko lawas o tao na aya niyan target na so rugo, na
pkabinasa sa red blood cells, a kpakay a ipatay o tao. Na mabot ka gyuto a
rngit a adn mambo a Malaria infection iyan, na makasold so infection sa lawas
o tao na sung ko liver tano. Na roo pagmature odi na pmakala. Na Makala na
sung pman sa blood stream tano, ko rugo tano, na roo siran pag multiply.
Pmakadakl siran roo na kpakay a madamage so red blood cells tano, a kpakay
a ipatay o tao.
Na kataya so miyangaaaloy a signs and symptopms a giya Malaria:
 
 Chills. Pman’nggawn so tao, na pmanabk’r’n.
 High fever. Pkala so mayaw o tao.
 Profuse sweating. Pmangatingan ka.
 Headache. Pmanakit a ulo nga.
 Nausea and Vomiting. Pkab’r’g ka nago pmakaguwa ka.
 Abdominal pain. Pmanakit s tiyan o tao.
 Diarrhea. Ipangudo nga pn.
 Anemia. Pkaanemic so tao kasi na giya anemia na related sa rugo, na so rugo so
target o infection.
 Muscle pain. Pmanakit a muscle ka odi na lawas ka.
 Convulsions. Pagconvulsion ka dahil sa gyuto a high fever.
 Coma. Kpakay a macoma so tao ino kailangan na kapananggilaan giyangkae a
sakit.
 Bloody stools. Amay ka pagudo ka na kailay nga a lagid o adna mariga odi na rugo
sa stools ka.
Na kataya so miyangaaloy a prevention para sa giya a Malaria. Da a vaccine
giya sakit ugaid na kpakay a sumong ka sa doctor na mamangni ka sa
bulong odi na medications a pkatabang ko mga signs and symptoms iyan.
 
Na kataya so mga prevention a kpakay a masuwa tano sa walay:
 Mosquito net. Paganay ron na so moskit na igera pturog so tao, na o adna
kulambo niyo na pagusara niya ka para di kano kabot o rngit.
 Spray (insecticides). Ibarat o katawan iyo a madakl a rngit sa area niyo na
kpakay a pagusar nyo sa walay ka para mangatay so insekto.
 Medication. Lgid o miyabanggit akn kagiya na kpakay a mamangni ka sa
bulong sa doctor a kpakay amapakapiya niyan so signs and symptoms o
sakit.
 Appropriate Clothing. O katawan ka amadakl a rngit na aya nga panulotn
na so mangaatas, lagid o longseleeve ago pajama. O kpakay na mag
medyas kano pn ka para sigurado a di ka kabot o rngit.
 Avoid stagnant water. Di kano pagstuck sa mga eg, so matatangl a eg. Ago
ibarat bon a miyagtravel kano na miyag camping kano na di kano pagcamping
sa ubay niyan na adna matatanglon a eg. Ka kpakay a pamuhayan uto a rngit na
kpakay a makasung rkano so rngit.
 
Na saya dn miyapasad so health teaching akn. Na Salamat ko kiyapamakinug niyo
rakn. Salam nakn skano sa “Assalamu alaikom warahmatullahi wabarakatuh”.