АЛГЕБАРСКИ ИЗРАЗИ

ПОВТОРУВАЊЕ
1. Што е алгебарски израз?
• Изразот во кој непознатите се запишуваат со букви и во кој
познатите и непознатите се поврзани со аритметички операции,
го нарекуваме АЛГЕБАРСКИ ИЗРАЗ.
• Претставувањето на непознатите величини го правиме со
МАЛИТЕ буквите од латиничната азбука.
• Најчесто применувани мали латинични букви се:
• , но непомалку се користат и останатите латинични мали букви
Променливи и константи
• Непознатите величини во еден алгебарски израз уште се
нарекуваат ПРОМЕНЛИВИ
• Нивната вредност (вредноста на променливата) може да се
менува
• КОНСТАНТИ се величини чија вредност НЕможе да се менува
• Пример за константи се броевите:
• 5,12,17,157 ....
• За нив велиме дека се познати
 Со помош на константи, променливи и соодветни аритметички операции
следните искази (реченици/дел од реченица) запиши ги со
соодветни алгебарски изрази

Исказ Аритметичка операција Алгебарски израз

Бројот х зголемен за 2 (+) збир х+2
Бројот х зголемен 2 пати (∙) производ х ∙ 2 или 2
Бројот х намален за 2 (-) разлика х-2
Бројот х намален 2 пати (:) количник х:2 или

2 намален за бројот х (-) разлика 2-х

2 зголемен за бројот х (+) збир 2+х
бројот 30 намален за половина (-) разлика
од вредноста на бројот x 30 -
(:) количник
Една книга чини m денари и еден молив чини n денари. Со помош
на алгебарски израз запиши колку ќе чинат :

• А) 2 книги и 3 моливи • А)
или =

• Б) 3 книги и 2 моливи • Б)
• =

• В) 7книги и 5 моливи • В)
• или =
КОЕФИЦИЕНТ И ГЛАВНА ВРЕДНОСТ
НА ЧЛЕНОВИ ВО АЛГЕБАРСКИ ИЗРАЗ
Визуелна споредба

Алгебарски
Реченици
изрази

зборови членови

Знак
букви Број
Главна вредност
Алгебарски израз...
Составен од еден член Се нарекуват МОНОМ Пр:2x
• Моно – занчи 1

Составен од два члена Се нарекуват БИНОМ Пр:2x +2y

• БИ – значи 2

Составен од 3 члена Се нарекуват ТРИНОМ Пр:2x +2y-3z

• Три – значи 3

Составен од 4 и повеќе
члена Се нарекува ПОЛИНОМ Пр:2x +2y -3z -7q + t
• ПОЛИ – значи повеќе
Активност 1:
Определи од колку членови е составен секој од следниве алгебарски израз

Алгебарски израз Број на членови Како се нарекува

алгебарскиот израз
4 полином
2 бином
4 полином
1 моном
1 моном
3 трином
2 бином
4 полином
Да го разгледаме членот на алгебарскиот израз

• СЕКОЈ ЧЛЕН НА АЛГЕБАРСКИОТ ИЗРАЗ Е СОСТАВЕН ОД:

• ЗНАК (+ или-)
• За секој член треба/мора да знаеме дали тој е позитивен или
негативен
• Ако членот содржи минус (-), целиот член е негативен
• Пр:
• Ако членот содржи плус (+), членот е позитивен
• Пр:
• Честопати плусот се изоставува / не се пишува , но се подразбира дека
членот е позитивен
• Пр: 8xy
 Да го разгледаме членот на алгебарскиот израз
• СЕКОЈ ЧЛЕН НА АЛГЕБАРСКИОТ ИЗРАЗ Е СОСТАВЕН ОД:
• - БРОЈ
• Секој член треба/мора да содржи број
• Доколку во членот на прв поглед отсуствува број, тоа значи дека е
испуштен и тоа е бројот 1.
• Пр:

• Секој друг број задолжително се запишува.

• Пр:
• Знакот и бројот заедно го сочинуваат КОЕФИЦИЕНТОТ
Да го разгледаме членот на алгебарскиот израз

• НЕ СЕКОЈ ЧЛЕН НА АЛГЕБАРСКИОТ ИЗРАЗ ВО СВОЈОТ СОСТАВ

ИМААТ ГЛАВНА ВРЕДНОСТ/БУКВИ:
• Пр:
+7; -3; -17
се пример на членови кои немаат главна вредност
• Има членови кои се составени само од коефициенти (знак+број)
• Има членови кои се составени од коефициент и главна
вредност/буквa/и
 Коефициентот и главната вредност
се поврзани со операцијата
МНОЖЕЊЕ
• ПР:
 ДОМАШНА РАБОТА

Пополни ја следнава табела

ЧЛЕН/МОНОМ КОЕФИЦИЕНТ ГЛАВНА ВРЕДНОСТ ЗНАК НА ЧЛЕНОТ
-7 x -/негативен

-0,7h
Пополни ја следнава табела
ЧЛЕН/МОНОМ КОЕФИЦИЕНТ ГЛАВНА ВРЕДНОСТ ЗНАК НА ЧЛЕНОТ
+6 x
-2 xy
+1 abc
-4 g
- mn
-1 pr
-8 /
+125 /
Пополни ја следнава табела
ЧЛЕН/МОНОМ КОЕФИЦИЕНТ ГЛАВНА ВРЕДНОСТ ЗНАК НА ЧЛЕНОТ
- ft
+4 x
-25ab
-8,7 t
qr
-1 pr
-gt
-9
СВЕДУВАЊЕ МОНОМ ВО
НОРМАЛЕН ВИД
Често пати членовите/мономите не се
средени, па таа задача е оставена на нас
• Постапката ја нарекуваме:
доведуваме на мономи ВО НОРМАЛЕН ВИД
Пр1. – ова е пример на МОНОМ кој треба да доведе во
НОРМАЛЕН ВИД
Зошто?
-не само затоа што буквите не се по абецеден редослед,
туку и затоа што на повеќе места се јавува и
=
Да ги доведеме следниве членови/мономи
во нормален вид:

• 5ab(-2)cddc=
+
СЛИЧНИ И СПРОТИВНИ
МОНОМИ
Слични мономи
• Кои мономи ги нарекуваме слични мономи?
• Најпрво мономите треба/мора да се доведени во нормален вид!
• За два мономи кои имаат ЕДНАКВИ ГЛАВНИ ВРЕДНОСТИ велиме
дека се слични мономи.
• Пр:
• Мономите и се слични мономи, затоа што овие два мономи
имаат еднакви ГЛАВНИ ВРЕДНОСТИ.
Спротивни мономи
• Кои мономи ги нарекуваме спротивни мономи?
• Најпрво мономите треба/мора да се доведени во нормален вид!
• За два мономи кои имаат ЕДНАКВИ ГЛАВНИ ВРЕДНОСТИ (значи се слични) ,

а за коефициенти имаат спротивни броеви

велиме дека се СПРОТИВНИ мономи
• Пр:
• Мономите и се спротивни мономи, затоа што овие два мономи
имаат еднакви ГЛАВНИ ВРЕДНОСТИ и коефициенти спротивни
броеви.