TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỎ ĐỊA CHẤT

BÁO CÁO
NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƯỜNG
ĐỀ TÀI:
“Nghiên cứu ứng dụng ModelBuilder trong ArcGis để tạo quy trình tính
toán nhiệt độ bề mặt từ ảnh viễn thám”.

Nhóm sinh viên:

1. Đoàn Ngọc Sơn
2. Nguyễn Thị Thúy Hằng
3. Ngô Quốc Việt
4. Thái Dương Anh

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. Giảng viên hướng dẫn: GV.Ths Phạm Thị Thanh Hòa
 NỘI DUNG TRÌNH BÀY

01 02 03 04
ARCGIS &
ĐẶT VẤN ĐỀ PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM
MODEL
XÁC ĐỊNH
BUILDER
• Đối tượng • Khái niệm • Nhiệt độ bề mặt • Dữ liệu khu vực nghiên cứu

• Mục tiêu • Thành phần • Viễn thám • Quy trình thực hiện

• Phương pháp • Chức năng • Phương pháp xác định • Thực hiện các bước
nhiệt độ bề mặt
• Ý nghĩa • Ứng dụng • Thực hiện trên MODEL
BUILDER
 ĐẶT VẤN ĐỀ
NÓNG LÊN TOÀN CẦU

MÔI TRƯỜNG
SỐNG CỦA CON
NGƯỜI, SINH
VẬT VẤN ĐỀ CUNG
ĐỜI SỐNG SINH
CẤP NƯỚC,
HOẠT, SẢN
THỰC PHẨM, Y
XUẤT
BỆNH TRUYỀN TẾ
NHIỄM, CHỦNG
VIRUS, VI
KHUẨN MỚI

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved.

 • Sự phát triển của công nghệ viễn thám và ảnh vệ
tinh

• Trích xuất các dữ liệu trên ảnh vệ tinh nhanh

chóng và chính xác khiến viễn thám ngày càng Nghiên cứu ứng dụng
được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực ModelBuilder trong
ArcGis để tạo quy trình
• Bản đồ nhiệt là tư liệu quan trọng để đưa ra dự
đoán về thiên tai, làm cơ sở cho quy hoạch sử
tính toán nhiệt độ bề mặt
dụng đất, quản lý tài nguyên thiên nhiên từ ảnh viễn thám

• Để xử lí lý dự liệu trong ảnh viễn thám nhanh

chóng và chính xác, cung cấp một giao diện giúp
người sử dụng thao tác trực tiếp với các công cụ

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 4

 MỤC
• TIÊUlập quy trình tính toán xác định nhiệt độ bề mặt mặt đất từ dữ liệu ảnh
Thành
viễn thám bằng Model Builder
ĐỐI TƯỢNG PHẠM VI NGHIÊN CỨU
• Nhiệt độ bề mặt mặt đất
• Khu vực tỉnh Phú Thọ
NỘI DUNG NGHIÊN CỨU
• Đưa ra cơ sở khoa học của nghiên cứu
• Thực nghiệm xác định nhiệt độ bề mặt mặt đất từ ảnh vệ tính
PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
• Phương pháp thu thập và phân tích tài liệu
• Phương pháp viễn thám và GIS
Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI
• Giám sát sự thay đổi nhiệt độ bề mặt có liên quan đến hoạt động của con người
• Dự báo thiên tai, cung cấp thông tin cần thiết để theo dõi quá trình biến đổi khí hậu

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 5

 PHẦN 2

ARCGIS
VÀ MODEL
BUILDER

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved.

 1.1. Giới thiệu về Gis

GIS là một hệ thống thông tin có khả năng xây dựng, cập nhật, lưu trữ, truy vấn, xử lý, phân tích và xuất ra các
dữ liệu có liên quan tới vị trí địa lý.

Nhập dữ liệu
Phần cứng

Phần mềm Xử lý dữ liệu sơ bộ

Con người GIS Lưu trữ và biên tập

dữ liệu
Dữ liệu
Tìm kiếm và phân
Phương pháp & tích không gian
quy trình
Hiển thị và tương
tác

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 7

 Ứng dụng của GIS

Môi trường
• Ở mức đơn giản GIS dùng để đánh giá môi trường.
• Phức tạp hơn là mô hình hóa các tiến trình sói mòn đất, sự lan truyền ô nhiễm nước,…
• Những chức năng phân tích phúc tạp thì mô hình dạng ảnh (raster) chiếm ưu thế

Khí tượng thủy văn

• GIS như là một hệ thống đáp ứng nhanh, phục vụ chống thiên tai như lũ quét ở hạ lưu,…
• Những ứng dụng này mang tính phúc tạp nên mô hình dạng ảnh (raster) chiếm ưu thế

GIS Giao thông

• GIS được ứng dụng đáng kể trong lình vực vận tải
• Lập kế hoạch duy trì cơ sở hạ tầng, ứng dụng định vị hàng hải và hải đồ điện tử

Các dịch vụ điện, nước, gas, di động,…

• Là nới những công ty trong lĩnh vực ứng dụng GIS linh hoạt nhất
• Automated Mapping, Facility Management (AM-FM) dùng để quản lý vị trí các cáp, valve,…
• Dữ liệu vector thường được dùng trong các lĩnh vực này

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 8

 1.2. Giới thiệu về ArcGis

 ArcGIS là một hệ thống thông tin địa lý của hãng ESRI, cung cấp một giải pháp toàn diện từ thu thập, nhập số liệu,
chỉnh lý và phân tích thông tin với các cấp độ khác nhau. Xét về mặt công nghệ, công nghệ ESRI có thể xem xét như là
một giải pháp mang tính chất tổng thể và hoàn chỉnh, có khả năng khai thác hết các chức năng của GIS trên các ứng
dụng khác nhau :

Các ứng
Hệ thống
Desktop Máy chủ dụng Web
thiết bị di
(ArcGIS (ArcGIS (ArcIMS,
động
Desktop) Server) ArcGIS
(ArcPAD,...)
Online)

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 9

 ArcGIS Desktop
Bao gồm những cộng cụ rất mạnh để quản lý, cập nhật, phân tích thông tin và xuất bản tạo nên
một hệ thống thông tin địa lý (GIS) hoàn chỉnh.

Tạo và chỉnh sửa dữ liệu tích hợp (dữ liệu không gian tích hợp với dữ
liệu thuộc tính)

Truy vấn dữ liệu không gian và dữ liệu thuộc tính từ nhiều nguồn và
bằng nhiều cách khác nhau.
ArcGis Desktop
Hiển thị, truy vấn và phân tích dữ liệu không gian kết hợp với dữ liệu
thuộc tính.

Thành lập bảo đồ chuyên đề và các bản in có chất lượng trình bày
chuyên nghiệp

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 10

 Bộ phần mềm ứng dụng 3 cấp bậc chuyên sâu

ArcMap

ArcCatalog
ArcView
ArcToolbox
ArcGIS ArcEditor
ModelBuilder
ArcInfo
ArcScene

ArcGlobe

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 11

 1.3. Giới thiệu về Model Builder

ModelBuilder là một phần mềm của ArcGis, là một ngôn ngữ lập trình trực quan để xây
dựng quy trình làm việc xử lý địa lý, cho phép:

Các mô hình xử lý địa lý tự động hóa, ghi lại các quy trình
phân tích không gian và quản lý dữ liệu người dùng
MODEL
BUILDER
Tạo và sửa đổi các mô hình xử lý địa lý dạng chuỗi gồm

ArcGis
dữ liệu đầu vào và công cụ xử lý địa lý

Sử dụng đầu ra của một quy trình làm đầu vào cho quy
trình khác

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 12

 MODELBUILDER

Lặp đi lặp lại

Chạy mô hình
Kết nối dữ liệu Trực quan hóa mọi lớp tính
đến bước đã
và công cụ để chuỗi công việc năng, raster,
chọn hoặc
xây dựng mô bằng một mô tệp hoặc bảng
toàn bộ mô
hình hình dễ hiểu trong không
hình
gian làm việc

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 13

 PHẦN 3

XÁC ĐỊNH
NHIỆT ĐỘ BỀ
MẶT TỪ DỮ
LIỆU ẢNH
VIỄN THÁM

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved.

 2.1. Nhiệt độ bề mặt

Khái niệm: Nhiệt độ bề mặt đất được coi là nhiệt độ của lớp không khí nằm giữa bề mặt đất và khí quyển.
Nhiệt độ mặt đất được duy trì bới:

Bức xạ
sóng dài
Bức xạ
mặt trời

Thông
lượng nhiệt
NHIỆT ĐỘ hiện, nhiệt
ẩn
BỀ MẶT
Phần thoát ra MẶT ĐẤT
của bức xạ
hồng ngoại từ Thông
mặt đất lượng nhiệt
đi vào mặt
đất
© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 15
 Các Yếu Tố Ảnh Hưởng Đến Nhiệt
Độ Bề Mặt

- 01 Độ dẫn nhiệt của đất

- 02 Nhiệt dung riêng thể tích đất
- 03 Hàm lượng mùn trong đất
- 04 Lớp phủ bề mặt
- 05 Địa hình và địa thế của đất
- 06 Mục đích sử dụng đất
- 07 Biện pháp canh tác đất đai

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 16

 2.2. Viễn thám

Theo nghĩa đơn giản viễn thám là ngành khoa học nghiên cứu những đối tượng mà
không thể tiếp xúc trực tiếp được
Theo một cách khoa học:
Viễn thám là một khoa học thu nhận thông tin của bề mặt Trái Đất mà không tiếp xúc
trực tiếp với bề mặt ấy. Điều này được thực hiện nhờ vào việc quan sát và thu nhận năng
lượng phản xạ, bức xạ từ các đối tượng và sau đó phân tích, xử lý, ứng dụng những thông
tin nói trên (theo CCRS).

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 17

Nguyên lý hoạt động của hệ thống viễn thám

 Nguồn năng lượng hay là nguồn chiếu sáng (A)

 Sự bức xạ và khí quyển (B)

 Tương tác với các đối tượng trên mặt đất (C)

 Thu nhận năng lượng bởi các bộ cảm biến (Sensor) (D)

 Truyền, phản xạ và xử lý (E)

 Giải đoán và phân tích (F)

 Ứng dụng (G)

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 18

 Phân loại theo nguồn năng
Ứng dụng ảnh viễn thám
lượng và chiều dài bước sóng

Khí tượng
Ảnh quang học

Địa chất

Ảnh viễn
Ảnh hồng ngoại thám Nông – Lâm nghiệp

Bản đồ

Ảnh radar Môi trường

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 19

 PHẦN 4

THỰC
NGHIỆM SỬ
DỤNG
MODELBUILD
ER TẠO QUY
TRÌNH XÁC
ĐỊNH NHIỆT
© 2018 Slidefabric.com All rights reserved.

ĐỘ BỀ MẶT
 3.1. Dữ liệu

Dữ liệu ảnh viễn thám khu vực tỉnh Phú Thọ

được lấy từ kênh hồng ngoại nhiệt TIRS của ảnh
Landsat 8 là kênh 10.

Phú Thọ là tỉnh thuộc vùng miền núi

trung du Bắc Bộ, có tọa độ địa lý từ 20°55’ đến
21°43’ vĩ độ Bắc, 104°48’ đến 105°27’ kinh độ
Đông. Địa giới hành chính của tỉnh tiếp giáp với:
- Tỉnh Tuyên Quang về phía Bắc
- Tỉnh Hòa Bình về phía Nam
- Tỉnh Vĩnh Phúc về phía Đông
- Thành phố Hà Nội về phía Đông Nam

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 21

Quy trình 1
Chuyển đổi
giá trị số (DN) Chuyển đổi giá
Ảnh sang giá trị trị bức xạ phổ
Landsat 8 bức xạ phổ sang nhiệt độ
kênh 10 (L) sáng

Cắt ảnh theo

ranh giới
Ảnh
Quy trình 2
nhiệt độ

Ảnh Landsat 8 Tính NDVI

kênh 4,5 Tính độ phát
xạ bề mặt

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 22

 Cắt ảnh theo ranh
giới

Xử lý cắt ảnh lấy dữ liệu ảnh tỉnh Phú Thọ

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 23

 Tính NDVI

NDVI (Normalized difference vegetation index) là chỉ số thực vật khác biệt
chuẩn hóa. Đây là một chỉ số quan trọng trong các nghiên cứu về sinh thái, sự tăng
trưởng, phát triển và biến động của lớp thực phủ

Công thức tính chỉ số thực vật NDVI với ảnh Landsat 8

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 24

 Chuyển đổi giá trị số (DN) sang giá trị bức xạ phổ (L)

- QCAL : giá trị bức xạ đã được hiệu chỉnh và tính định

lượng ở dạng số nguyên.
- QCALmin=1 QCALmax=65535

- Lmin và Lmax là các giá trị bức xạ phổ ở dạng số nguyên, đối
với kênh 10 là 0.10033 và 22.00180
- Đơn vị của L là W/(m2.sr/m)

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 25

 Tính nhiệt độ sáng

Ảnh kênh 10 của Landsat 8 được chuyển đổi từ giá trị bức xạ phổ sang biến vật lý hữu ích hơn.
Đây là nhiệt độ hiệu quả trên vệ tinh (nhiệt độ vật thể đen) của hệ thống được nhìn từ Trái đất – khí
quyển dưới giả thiết sự phát xạ bằng 1. Công thức chuyển đổi tính theo công thức Planck:

- T là nhiệt độ hiệu quả trên vệ tinh (K).

- K1: Hệ số hiệu chỉnh 1 với Landsat 8 là 774,8853 W/m2 .sr.µm

- K2 : Hệ số hiệu chỉnh 2 với Landsat 8 là 1321,0789 K

- Lλ là giá trị bức xạ phổ (W/m2 .Sr.µm).

(Các thông số được lấy từ file: *MTL.txt khi giải nén từ tập tin kênh ảnh Landsat tải về từ
Earthexplorer.usgs.gov).

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 26

 Tính độ phát xạ bề mặt

- Chỉ số Pv (proportion of vegetation)

Hợp phần thực vật (Pv) kết hợp với chỉ số thực vật (NDVI) thường được sử dụng như các thông số
để đánh giá độ phát xạ trong trường hợp thiếu số liệu thực tế độ phát xạ mặt đất.

Pv=()2
- Giá trị 𝜀 (Land Surface Emissivity) được tính toán dựa vào Pv
𝜀 =0.004Pv+0.986

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 27

 Nhiệt độ bề mặt

Sau khi xác định được độ phát xạ bề mặt, nhiệt độ độ sáng sẽ được hiệu chỉnh để thu được giá
trị nhiệt độ bề mặt. Giá trị nhiệt độ bề mặt đất được xác định theo công thức sau

LST - nhiệt độ bề mặt đất (Land Surface Temperature)

TB - giá trị nhiệt độ bức xạ hay nhiệt độ độ sáng

λ - giá trị bước sóng trung tâm của dải sóng hồng ngoại nhiệt.

Đối với kênh 10 và kênh 11 của ảnh vệ tinh Landsat 8, giá trị bước sóng trung tâm giải sóng hồng ngoại
nhiệt được lấy tương ứng là 10.9µm và 12µm

𝜀 - độ phát xạ bề mặt

𝜌 được tính theo công thức :

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 28
Thực hiện trên ModelBuilder

Chuyển đổi giá trị số (DN) sang giá trị bức xạ phổ (L) Tính nhiệt độ sáng TB

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 29

 Tính NDVI Tính Pv

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 30

 Tính độ phát xạ bề mặt Tính nhiệt độ bề mặt (độ C)

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 31

 Sơ đồ thực hiện tính toán nhiệt độ bề mặt bằng ModelBuilder

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 32

Kết quả bản đồ phân bố nhiệt tỉnh Phú Thọ

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 33

 NHẬN XÉT

- Những vùng có nhiệt độ cao nhất (màu đỏ trên bản đồ) phân bố cục bộ tại một phần phía Đông
của tỉnh Phú Thọ, là khu dân cư thuộc thành phố Việt Trì. Ngoài ra nền nhiệt cao cũng tập trung ở phần
trung tâm của khu vực Tỉnh.

- Ngược lại, nền nhiệt độ thấp (có màu xanh trên bản đồ) tập trung ở những nơi có tỷ lệ cây xanh
che phủ lớn, tương ứng với các huyện có rừng như huyện Thanh Thủy, Thanh Sơn, Lâm Thao, Phù
Ninh, thị xã Phú Thọ và Đoan Hùng.

- Nghiên cứu mới chỉ tập trung vào một thời điểm và chưa có kết quả đo nhiệt độ thực tế tại các
điểm quan trắc tại khu vực thực nghiệm. Chính vì vậy, để đảm bảo tính khách quan và độ tin cậy, cần sử
dụng đa dạng các tư liệu ảnh viễn thám trong xác định nhiệt độ bề mặt và sử dụng kết quả quan trắc
nhiệt độ, từ đó có thể đưa ra các kết luận cụ thể hơn về nhiệt độ tại khu vực nghiên cứu.

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 34

 KẾT LUẬN

1. Xác định nhiệt độ bề mặt từ vệ tinh là đáng tin cậy, có thể dùng hỗ trợ cho các bài toán môi
trường và biến đổi khí hậu, trong điều kiện lưới trạm đo mặt đất còn thiếu.
2. Phương pháp tính toán nhiệt độ mặt đất qua dữ liệu ảnh Landsat là khả thi, nhanh chóng.
Với đặc trưng độ phủ trùm rộng, khả năng phân giải phổ tốt, độ phân giải không gian đa
dạng và do được cung cấp miễn phí, ảnh Landsat đã chứng tỏ được nhiều điểm mạnh trong
công tác nghiên cứu về môi trường nói chung, và nghiên cứu về nhiệt độ bề mặt đất nói
riêng cho khu vực nghiên cứu như tỉnh Phú Thọ.

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 35

 3. Model Builder trong ArcGIS được xem là một công cụ phân tích cho phép mô hình hóa quy
trình thực hiện và nhanh chóng thu được kết quả. Phương pháp trong nghiên cứu mang
tính khả thi khi có thể áp dụng quy trình phân tích cho các khu vực khác nhau, hoặc có thể
linh hoạt thay đổi để áp dụng cho các lĩnh vực nghiên cứu liên quan.
4. Những kết quả nghiên cứu ban đầu về nhiệt độ bề mặt đất bằng dữ liệu ảnh Landsat sẽ là
cơ sở tài liệu hữu ích cho các nghiên cứu về nhiệt độ bề mặt đất, sự hình thành “đảo nhiệt”
đô thị, có thể hỗ trợ cho các bài toán môi trường,

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 36

 KẾT LUẬN

1. Cần đặt nhiều trạm quan trắc các giá trị nhiệt độ bề mặt trên diện rộng trong khu vực
nghiên cứu vào thời điểm thu nhận ảnh để có cơ sở đánh giá độ chính xác kết quả thu
được.
2. Vệ tinh Landsat 8 cung cấp nguồn dữ liệu ảnh phong phú, tạo điều kiện thuận lợi cho
việc nghiên cứu. Cần tăng cường nghiên cứu khai thác tối đa nguồn dữ liệu có trong
ảnh Landsat 8.
3. Cần thử nghiệm trên các khu vực khác với các nguồn dữ liệu vệ tinh khác nhau để
khẳng định tính đúng đắn của phương pháp.

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved. 37

 THANKS
For The Attention

© 2018 Slidefabric.com All rights reserved.