Utrwalanie

wiadomości

01
Repetitio est mater studiorum (powtarzanie jest matką wiedzy). W każdej pracy istotne jest
osiąganie założonych celów. W nauczaniu miarą efektywności jest m.in. zdobycie wiedzy
przez ucznia. Przy osiąganiu tego celu niezwykle ważne jest powtarzanie i utrwalanie
materiału.

02
Przetwarzanie informacji w pamięci jest systemem składającym się z wielu operacji, takich jak
zapamiętywanie i przypominanie.
Jeśli przekazywane przez nauczyciela treści mają być włączone przez ucznia do pamięci długotrwałej,
muszą zostać opracowane w pamięci krótkotrwałej, a trafią tam, jeżeli odpowiednio szybko odbiorca
skieruje na nie swoją uwagę.

Ważne jest więc, żeby przekazywane treści skupiały uwagę i były odpowiednio często powtarzane.

03
W celu utrwalenia przyswojonych przez uczniów wiadomości i umiejętności najczęściej stosuje się
powtarzanie.
Występuje ono w procesie dydaktycznym wtedy, gdy nauczyciel chce, aby uczeń zdobył trwałe
wiadomości, a jednocześnie jest przekonany, że jednorazowe zetknięcie ucznia z danymi wiadomościami
w toku przerabiania nowego materiału nie jest wystarczające. W procesie nauczania można wyodrębnić
następujące odmiany powtarzania materiału:

powtarzanie łańcuchowe

powtarzanie wyrywkowe

powtarzanie strukturalne

powtarzanie syntetyczne

04
 POWTARZANIE
ŁAŃCUCHOWE
Powtarzanie łańcuchowe polega na odtwarzaniu przerobionego na lekcji materia, w celu utrwalenia go przy

zachowaniu nie tylko uprzedniego układu treści, ale także sformułowań słownych, w jakich one były pierwotnie poznawane. Nadużywanie tego sposobu powtarzania grozi utratą zapamiętywania logicznego.

Logiczne związki między treściami mogą w umyśle ucznia zacierać, się na skutek powtarzania o ustalonym porządku (łańcuchowego), a pozostawać jedynie następstwa czasowe. Jest to oznaką powstawania

werbalizmu.

05
 POWTARZANIE
WYRYWKOWE
powtarzanie wyrywkowe ma uzupełnić odmianę łańcuchową. Polega ona na pytaniach o
poszczególne elementy wiedzy w oderwaniu od określonej całości oraz od związków z
pozostałymi elementami i to w dowolnym ich uporządkowaniu. Ograniczenie powtarzania w tej
tylko postaci grozi opanowaniem przez uczniów oderwanych części bez umiejętności ich
wiązania z poznawaną całością. Po powtarzaniu wyrywkowym układamy poprzednio wyuczone
treści w jedną całość, wiążemy je w całość za pomocą określonych stosunków i utrwalamy ten
związek.
 POWTARZANIE
STRUKTURALNE
obejmuje utrwalenie wiadomości podstawowych, ogólnych zasad i praw, wokół których grupują się
treści pochodne. Nie obciąża się pamięci ucznia zbędnymi szczegółami, które może on sam, drogą
logicznego rozumowania, wyprowadzić zutrwalonych przez powtarzanie zasad ogólnych.

05
 POWTARZANIE
SYNTETYCZNE
powtarzanie syntetyczne, zwane też problemowym polega na uwikłaniu procesu powtarzania w nowe układy
strukturalne. Dzięki temu utrwalane treści są nie tylko jeszcze raz powtarzane, ale podlegają nowej „obróbce”
intelektualnej, przez co zachodzi realny proces pogłębiania i systematyzowania treści. Właśnie ten model
utrwalania sprzyja zastosowaniu różnrodnych metod aktywizacji uczniów na lekcji, inne cele to:

• wyeksponowanie pojęć i umiejętności niezbędnych do dalszego kształcenia

• nabywanie umiejętności korzystania ze źródeł pisanych
• uaktywnienie uczniów słabych i nieśmiałych
• powiązanie zdobytych wiadomości z praktyką
• przygotowanie do sprawdzianu

05
Skuteczność wszystkich powtórzeń prowadzących do utrwalania wiedzy w dużym stopniu zależy od ich atrakcyjności.Utrwalanie wiadomości i
umiejętności nie może być mechaniczną powtórką przerobionego materiału, lecz powinno być realizowane w sposób wyzwalający aktywność
intelektualną uczniów, ich wyobraźnię, a ponadto powinno umożliwiać uczniom przyswojenie nowych elementów wiedzy. Celowi temu służą
stosowane na lekcji przez nauczycieli różnorodne metody i formy. Doatrakcyjniejszych należą:
stosowanie na lekcji elementów zabawowych, np. gry dydaktyczne, które kształtują u uczniów umiejętność podejmowania decyzji i współpracy w
zespole i wzbudzają duże zainteresowanie – przykłady
Który obrazek?- celem gry jest rozumienie ze słuchu podawanych wyrazów lub krótkich wypowiedzi, obrazki przedstawiają podobne przedmioty lub
sytuacje, a różnią się tylko pewnymi szczegółami, np. kolorami, miejscem położenia przedmiotów
Prawda czy fałsz? - celem gry jest rozpoznanie iformacji prawdziwych i fałszywych, gra nadaje się do kontroli rozumienia przerobionych tekstów
Znajdź różnice – celem gry jest umiejętność odnajdywania różnic i opisywanie ich w języku obcym
stosowanie na lekcji elementów rywalizacji: konkursy, turnieje

- można podzielić klasę na dwie rywalizujące ze sobą grupy, lub na 3-4 osobowe zespoły
stosowanie na lekcjach nieschematycznych pytań

stosowanie na lekcji poleceń wiążących zdobyte na zajęciach wiadomości z życiem codziennym

utrwalenie wiedzy za pomocą krzyżówek, rebusów
stosowanie na lekcji rozsypanek złożonych z kartoników zawierających pojedyncze zadania lub pojęcia na dany temat, które należy ułożyć we
właściwej kolejności, zwracamy w ten sposób uwagę na powiązania treściowe, poprawność i kolejność etapów rozumowania, posługiwanie się
żłożonymi regułami rozumowania, np. od przykładów do uogólnień
stosowanie na lekcjach nowych i ciekawych zadań, a nie powtarzanie do różnych zagadnień schematycznego cyklu pracy
05
 Do warunków skuteczności utrwalania
zdobytych przez uczniów wiadomości zalicza
się:

występujące u uczniów nastawienie na trwałe

zapamiętywanie właściwe rozumienie
utrwalanego materiału przez uczniów
zastosowanie odpowiednich technik
zapamiętywania.

05
Metody utrwalaniawiadomości
według Poplucza:

BIERNE AKTYWNE

polegające na powtarzaniu i przypominaniu; aktywne (czynne) polega na

jest to uczenie się pamięciowe ze
zrozumieniem
systematyzowaniu oraz
klasyfikowaniu wiadomości,
kształtowaniu umiejętności i
nawyków w toku ćwiczeń i
samodzielnej pracy

06
 Utrwalanie materiału powinno polegać w ten sposób, że zaraz
po wprowadzeniu nowych treści należy je powtarzać w
kolejności ich uprzedniego podawania; najważniejsze i
najtrudniejsze treści należy powtarzać w trakcie lekcji
powtórzeniowych co wytwarza systematyczną wiedzę.

07
 SPOSPBY POWTARZANIA

• pogadanka, czyli tradycyjne odpytywanie

• praca z tekstem
• uczenie się pamięciowe
• pytanie jednocześnie kilku uczniów oraz konfrontowanie
ich odpowiedzi
• stosowanie różnych sposobów uporządkowania
określonego materiału

08
 • utrwalanie wiadomości bez ich rozumienia
Błędy popełniane przez • brak postawy u uczniów nastawienia na trwałe zapamiętywanie
• niestosowanie systematycznej kontroli uzyskiwanych wyników
nauczycieli na tym etapie
nauczania
kształcenia • zapamiętywanie błędnych skojarzeń
• utrwalanie treści niezrozumiałych dla uczniów
• pomijanie najistotniejszych faktów i uogólnień
• utrwalanie wiadomości w sytuacji, gdy uczeń już nie pamięta
poprzednio przerobionego materiału
• stosowanie tylko jednej metody utrwalania wiadomości

09
 Trudności uczniów:
1 w utrwalaniu wiadomości;

2 z zapamiętywaniem nazw,dat, wzorów,

3 z zapamiętywaniem informacji niezwiązanych z zainteresowaniami uczniów;

4 z zapamiętywaniem w niewłaściwych warunkach nowych wiadomości

5 mieszanie pojęć podobnych, wprowadzonych w krótkim czasie

10
 F. Bereźnicki , Dydaktyka kształcenia ogólnego, Kraków, 2004.

M. Hetmański, Przetwarzanie informacji, [w:] Przewodnik po kogniwistyce,

red. J. Bremer, Wydawnictwo WAM, Kraków 2016

G. Mietzel, Psychologia kształcenia, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne,

Gdańsk 2002

H. Komorowska - „Metodyka nauczania języków obcych”

G. Werner - „Gry i zabawy dydaktyczne na lekcjach języka niemieckiego”

A. Kakowski - „Jakurozmaicić utrwalenie przerobionego materiału”

20