By Pratchanee P.

2/2015
 ตัวชี้วดั
สรุ ปเนื้อหาวรรณคดี วรรณกรรม และวรรณกรรมท้องถิ่นในระดับที่ยากยิง่ ขึ้น
(ท ๕.๑ ม. ๓/๑)

วิเคราะห์วถิ ีไทยและคุณค่าจากวรรณคดีและวรรณกรรมที่อ่าน (ท ๕.๑ ม. ๓/๒)

สรุ ปความรู้และข้อคิดจากการอ่านเพื่อนำไปประยุกต์ใช้ในชีวติ จริ ง (ท ๕.๑ ม. ๓/๓)

ท่องจำและบอกคุณค่าบทอาขยานตามที่ก ำหนดและบทร้อยกรองที่มีคุณค่าตามความ
สนใจ และนำไปใช้อา้ งอิง (ท ๕.๑ ม. ๓/๔) By Pratchanee P.
2/2015
 แผนผังสาระการเรี ยนรู้
วรรณคดีศึกษา
บทนำเรื่ อง บทวิเคราะห์

คัดสรรวรรณกรรมน่าอ่าน ความรู้จากวรรณคดี
อิศรญาณภาษิต

เว็บไซต์แนะนำ ข้อคิดนำชีวติ

By Pratchanee P.
ความรู้เพิ่มเติม ศัพทานุกรม
2/2015
บทนำเรื่อง

อิศรญาณภาษิตเป็ นพระนิพนธ์ของหม่อมเจ้าอิศรญาณ พระโอรสของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ

กรมหลวงมหิ ศวริ นทรามเรศร์ เป็ นกวีในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั
สมณฉายาขณะผนวชที่วดั บวรนิเวศวิหาร คือ “อิสสรญาโน” ทรงนิพนธ์ อิศรญาณภาษิต
ในเชิงประชดประชัน เสี ยดสี สงั คม

รู ปแบบของอิศรญาณภาษิตเป็ นกลอนเพลงยาว เริ่ มต้นด้วยวรรครับ

(วรรคที่สอง) มีจุดมุ่งหมาย เพื่อสัง่ สอนเตือนใจให้ไตร่ ตรองก่อนที่จะ
ทำสิ่ งใด และสอนเกี่ยวกับการปฏิบตั ิตนต่อผูอ้ ื่น
ทีม่ าของเรื่อง

จุดมุ่งหมายเพื่อให้เป็ นคำสัง่ สอน และให้คติในการดำเนินชีวติ

อิศรญาณชาญกลอนอักษรสาร
เทศนาคำไทยให้เป็ นทาน โดยตำนานศุภอรรถสวัสดี

ชายข้าวเปลือกหญิงข้าวสารโบราณว่า น้ำพึ่งเรื อเสื อพึ่งป่ าอัชฌาสัย

เราก็จิตคิดดูเล่าเขาก็ใจ รักกันไว้ดีกว่าชังระวังการ
 พระประวัตผิ ้ ูทรงพระนิพนธ์

หม่อมเจ้าอิศรญาณ เป็ นโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ

กรมหลวงมหิ ศวริ นทรามเรศร์ พระองค์ผนวชที่วดั บวรนิเวศวิหาร
สมณฉายาขณะผนวชคือ อิสสรญาโน มีพระชนม์ชีพอยูใ่ นช่วง
รัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั เล่ากันว่าครั้งหนึ่ง
พระองค์มีพฤติกรรมแปลกประหลาด ทำให้ถูกใคร ๆ มองว่า
สติไม่ดี ด้วยความน้อยพระทัยของหม่อมเจ้าอิศรญาณจึงทรงนิพนธ์
เพลงยาวฉบับนี้ข้ ึนในเชิงประชด เสี ยดสี สงั คม
 เนือ้ เรื่องย่ อ

เริ่ มต้นด้วยการบอกจุดประสงค์ในการแต่งว่า ต่างก็ตอ้ งพึ่งพาอาศัยซึ่งกัน

ผูช้ ายเปรี ยบเหมือนข้าวเปลือก และกัน ขอให้นึกถึงใจเขาใจ
ตั้งใจให้เป็ นเทศนาโวหารสำหรับสัง่ สอนอบรม
จิตใจคน เพื่อให้ผปู ้ ระพฤติเจริ ญรุ่ งเรื อง เรา และรักกันไว้ดีกว่าเกลียด
ผูห้ ญิงเปรี ยบเหมือนข้าวสาร ชังกัน
 บทวิเคราะห์
๑. คุณค่ าด้ านเนือ้ หา ลักษณะเนื้อหาล้วนเป็ นเทศนาโวหารทั้งสิ้ น
โดยสอนให้เห็นว่าคนเราจะอยูต่ ามลำพังไม่ได้
จำเป็ นต้องพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกันเหมือน
“น้ำพึ่งเรื อเสื อพึ่งป่ า” ฉะนั้นเมื่ออยูร่ ่ วมกันก็ควร
สอนให้รู้จกั สำรวจจิตใจของตนเองก่อน
เอาใจเขามาใส่ ใจเรา
เพื่อจะได้เตือนตนเอง
อย่านอนเปล่าเอากระจกยกออกมา ส่ องดูหน้าเสี ยทีหนึ่งแล้วจึงนอน
การเคารพผูอ้ าวุโส
เดินตามรอยผูใ้ หญ่หมาไม่กดั ไปพูดขัดเขาทำไมขัดใจเขา
ประชดประชันสังคม ใครทำตึงแล้วหย่อนผ่อนลงเอา นักเลงเก่าเขาไม่หาญราญนักเลง
ของสิ่ งใดเจ้าว่างามต้องตามเจ้า ใครเลยเล่าจะไม่งามตามเสด็จ
จำไว้ทุกสิ่ งจริ งหรื อเท็จ พริ กไทยเม็ดนิดเดียวเคี้ยวยังร้อน
 บทวิเคราะห์

๑. คุณค่ าด้ านเนือ้ หา

๑.๒ แก่ นเรื่อง

 บทวิเคราะห์

๒. คุณค่ าด้ านวรรณศิลป์

แต่งเป็ นกลอนเพลงยาว มีขอ้ บังคับทางฉันทลักษณ์เหมือนกลอนสุ ภาพ
หรื อกลอนแปด แต่ต่างกันที่กลอนเพลงยาวจะขึ้นต้นด้วยวรรครับ
๒.๑ ลักษณะการประพันธ์
(วรรคที่สอง) และลงท้ายบทด้วยคำว่า “เอย” ในการแต่งไม่จ ำกัด
จำนวนบท จึงเรี ยกว่า “เพลงยาว” กลอนเพลงยาว

อิศรญาณชาญกลอนอักษรสาร
เทศนาคำไทยให้เป็ นทาน โดยตำนานศุภอรรถสวัสดี
สำหรับคนเจือจิตจริ ตเขลา ด้วยมัวเมาโมห์มากในซากผี
ต้องหาม้ามโนมัยใหญ่ยาวรี สำหรับขี่เป็ นม้าอาชาไนย
 บทวิเคราะห์
๒.๒ ศิลปะการประพันธ์

ผูใ้ ดดีดีต่ออย่าก่อกิจ ผูใ้ ดผิดผ่อนพักอย่าหักหาญ ชายข้าวเปลือกหญิงข้าวสารโบราณว่า น้ำพึ่งเรื อเสื อพึ่งป่ าอัชฌาสัย

ฆ่าควายเสี ยดายพริ ก
ค่อยดำเนินตามไต่ผไู ้ ปหน้า ใจความว่าผูม้ ีคุณอย่าหุนหวน น้ำพึ่งเรื อเสื อพึ่งป่ า
เอาหลังตากแดดเป็ นนิจคิดคำนวณ รู้ถี่ถว้ นจึงสบายเมื่อปลายมือ เดินตามหลังผูใ้ หญ่หมาไม่กดั
 ๑. ความรู้จากคำสัง่ สอนต่าง ๆ
ตั้งแต่ให้รู้จกั ตนเอง ให้รู้จกั จิตใจ
๒. ความรู้เกี่ยวกับลักษณะของ
ของผูอ้ ื่น ให้รู้จกั พึ่งพากัน ให้รู้จกั พูด
กลอนเพลงยาวที่ข้ ึนต้นด้วยวรรครับ
และให้รู้จกั เชื่อฟังผูใ้ หญ่

ความรู้ จากวรรณคดี

๔. ความรู้เกี่ยวกับสำนวนต่าง ๆ เช่น
c. ความรู้เกี่ยวกับการประพฤติตนในสังคม
ให้รู้จกั อ่อนน้อมถ่อมตน ไม่ถือยศศักดิ์ ฆ่าควายเสี ยดายพริ ก เดินตามรอย
และไม่ควรทำอะไรเกินฐานะ ผูใ้ หญ่ น้ำพึ่งเรื อ เสื อพึ่งป่ า
ข้ อคิดนำชีวติ