NAGRODA NOBLA W

DZIEDZINIE CHEMII
Nagroda Nobla w dziedzinie chemii jest przyznawana corocznie przez Królewską Szwedzką Akademię
Nauk Jest ona jedną z pięciu nagród, które zostały ustalone wolą Alfreda Nobla w 1895 roku. Ceremonia
wręczenia nagrody odbywa się co roku 10 grudnia w rocznicę śmierci Nobla.
Pierwszą nagrodę otrzymał Jacobus Henricus van’t Hoff w 1901 roku za odkrycie praw dynamiki
chemicznej i ciśnienia osmotycznego w roztworach. Od tego czasu wyłoniono 189 laureatów nagrody
Nobla w tej dziedzinie z czego 63 to wyróżnienia indywidualne.

Medal Nagrody Nobla- jedna z

nagród, obok dyplomu i sumy
pieniężnej, którą uzyskują laureaci

Jacobus Henricus van’t Hoff –

pierwszy laureat Nagrody Nobla w
dziedzinie chemii
Podstawowym kryterium Komitetu Noblowskiego są odkrycia, które znacząco poszerzyły naszą wiedzę
na temat danej dziedziny. Sprawia to, że rzadziej nagrodę tą otrzymuje się za konkretne wynalazki.
Mimo to rewolucyjne odkrycia mogą nam umożliwić odkrycie czegoś , co zmieni nasze codzienne życie.
Oto kilka najciekawszych i najistotniejszych odkryć nagrodzonych w ostatnich latach:
• W 2015 roku laureatami Nagrody Nobla w dziedzinie chemii zostali Thomas Lindahl, Paul Modrich i
Aziz Sancar. Ich badania doprowadziły do poznania mechanizmów powstawania nowotworów
mechanizmu ewolucji świata ożywionego. Ich odkrycie używane jest dzisiaj do opracowywania
nowoczesnych terapii nowotworów.

Laureaci nagrody Nobla w dziedzinie chemii z 2015 roku. Od lewej: Thomas

Lindahl, Paul Modrich i Aziz Sancar
• W 2006 roku Amerykanin Robert Kornberg otrzymał Nagrodę Nobla za badania molekularnego
mechanizmu transkrypcji w komórkach eukariotycznych. Swoim odkryciem wykazał, że podstawowym
procesem dla życia wszystkich komórek jest przepisanie materiału genetycznego z DNA na RNA, a
następnie na białka. To odkrycie także znalazło swoje zastosowanie w medycynie. Ułatwia ono pracę nad
leczeniem wielu chorób, czy zaburzeń genetycznych, które nie tylko są niebezpiecznym podłożem dla
rozwoju nowotworów, ale także chorób serca, czy stanów zapalnych.

Robert Kornberg – laureat nagrody Nobla w dziedzinie

chemii z 2006 roku
Tegorocznymi laureatami Nagrody Nobla z chemii są Carolyn Bertozzi, Morten Meldal i Barry Sharpless.
Dostali oni nagrodę za pracę nad innowacyjną metodą syntezy organicznej tzw. click chemistry (chemia
kliknięć)
Jak na razie jedynym Polakiem, który otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii była Maria Curie-
Skłodowska. Była on tym samym pierwszą kobietą, która nagrodę Nobla z jakiejkolwiek dziedziny.
Otrzymała go za pracę nad promieniotwórczymi pierwiastkami- polonem i radem. W 1910 roku
otrzymała ona rad w czystej postaci, czym udowodniła istnienie takiego pierwiastka. Ponadto udało jej się
zbadać jego właściwości. Była to jej druga tego typu nagroda (w 1903 roku dostała ona wraz z mężem
Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki z badania nad promieniotwórczością). Tym samym jest ona do dziś
jedyną kobietą, której udało się uzyskać to wyróżnienie dwukrotnie.

Irene Joliot-Curie – córka Marii Curie-

Skłodowskiej. Co ciekawe ona także wygrała
Nagrodę Nobla z chemii (w 1935 roku).

Maria Curie-Skłodowska
Jak dotąd tylko dwóm osobom udało się zostać laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii
dwukrotnie. Są to: Frederick Sanger (1958 i 1980 rok) i Barry Sharples (2001 i 2022 rok). Jeżeli chodzi
o laureatów według narodowości to przodują Amerykanie (79 nagród), następnie Niemcy i Wielka
Brytania (po 34 nagrody) i Francja (10 Nagród)

Frederick Sanger Barry Sharples

Z racji, że nagroda wymaga, aby znaczenie osiągnieć zostało uznane przez czas. Sprawia to, że czas
pomiędzy odkryciem, a przyznaniem nagrody wynosi zwykle ok. 20 lat. Sprawia to, że wiele odkryć nie
jest w ogóle brane pod uwagę z racji na to, że naukowcy w tym czasie mogli już umrzeć. Ponadto średnia
wieku laureatów w chwili odbierania nagrody wynosi 61 lat. Mimo to najmłodszy z laureatów miał tylko
35 lat. Był nim Frederic Joliot-Curie- mąż wcześniej wspomnianej Irene Joliot-Curie, z którą otrzymał
nagrodę w 1935 roku. Najstarszym laureatem był 97 letni John Bannister Goodenough, który został
laureatem w 2019 roku.

John Bannister Goodenough

Frederic Joliot-Curie
Z racji tego, że komitet Nobla w niektórych latach nie był w stanie wyróżnić odkrycia, który spełnia
niezbędne kryteria, aż 8 razy nagrody nie przyznano (1916, 1917, 1919, 1924, 1933, 1940-42). Zdarzało
się też, że nagroda została przyznana dopiero rok później. Taki przypadek miał miejsce 9 razy, m.in. w
1915 roku Theodor William Richards otrzymał nagrodę za rok 1914. Taki precedens został powtórzony
w 1918, 1921, 1922, 1926, 1928, 1938, 1944 i 1945.

Theodor William Richards – pierwszy laureat

nagrody Nobla z chemii, który otrzymał
wyróżnienie roku później.