Politika Zientziako

Oinarrizko kontzeptuak

Irakaslea: Iago Lekue

 2. ZATIA: ESTATUA

2.1. ESTATUA: KONTZEPTUA ETA GARAPEN

HISTORIKOA
• Egitura Politiko Historikoen Tipologia
• Estatuaren definizioa.
2.2 ESTATU MOTAK
• Estatu Absolutua.
• Estatu liberala.
• Estatu liberalaren krisia
2.3 ONGIZATE ESTATUA
 2: ZATIA
1. GAIA
Estatua: kontzeptua eta
garapen historikoa
 Politika Estatuaren sorrera baino
lehen
• Gizateriak bere istorioan egitura politiko desberdinak
eduki ditu
• Homo sapiens sapiens, 150.000 urte
• Orain dela 10.000 urte nekazal iraultza, aldaketa:
antolaketa politikoa hasten da
• Komunitateak sortzen dira eta horiekin batera antolaketa
politikorako egiturak sortzen hasten dira.  POLITY-aren
hasiera (Pertsonaiak, instituzioak,gatazkak, arauak,
zuzenbidea…)

4
 Egitura politiko historikoen tipologia ideala

IRIZPIDEAK: Nola hasi ziren egitura politikoak

antolatzen?.
•1- Lanaren espezializazioak determinatzen zuen funtzio
politikoa. (Erakunde bereziak, eragile espezializatuak,
prozedura zehaztuak,…) (Durkheim)
•2- Ekoizpen moduek (antolaketa ekonomikoaren eredua)
ezartzen dituzte antolaketa politikorako ereduak. (Marx)
•3- Komunitateen arteko lehiak determinatzen du egitura
politikoa (lidergoak, estrategia militarrak, etab.)
•DEBATE HISTORIKOA LABURBILTZEKO:
2 IRIZPIDE edo DIMENTSIO egitura politikoak
neurtzeko

•1- Politikaren autonomia (politika bestelako jarduera

kolektiboaetatik banandu daitekenean . Ez dagoenean
politikaren instituzionalizaziorik)

•2- Indarkeria legitimoaren monopolioaren maila. Nori

dagokio koakzioaren errekurtsoa? Esku askoren artean edo
bakarrean dago?

6
“Imperios clientelares”
Babes-ondare inperioak

7
 TRIBU-SISTEMAK EDO GIZARTE AURRE-
POLITIKOAK

• Gizatalde nomadak

• Ahaidetasunean (lotura familiarretan) oinarritutako loturak

• Indarkeria erabili behar izanez gero talde osoa da subjektua

• Berdintasuna nagusi den gizataldeak dira

• Gatazka maila baxua, bizipena bermatu.

8
 FEUDALISMOAK (IX-XV)

• Eredu feudalean gizartearen batasuna hierarkia-arau

baten gainean eraikitzen da, maila bakoitzak betebehar-
sorta bat baitauka hurrengo mailarekiko.
• Agintaritzaren oinarria gerran datza batez ere.
• Agintaritza, ustez zentrala bada ere, aristokrazia
lokalaren eskuetan biltzen da era faktikoan, menpekoen
bizitzaren eta jabegoaren babesa ziurtatzeko.
 Egitura feudala

• Erregea (Monarkia
feudaletan)
• Jaun handiak
• Jaun txikiak
• Zaldunak
• Laborariak eta hiritarrak

Basailu sistema
 FEUDALISMOAK

• Lurra bihurtzen da baliabide ekonomikorik preziatuena.

Garai hartan ondasuna eta lurra sinonimoak ziren
• Ildo horretan, jende gehienarentzat irauteko oinarri bakarra
den lurraren benetako kontrola jaun feudalaren esku
egon ohi da.
• Jaunak, bere aldetik, botere militarraren monopolio
lokala daukanez, zigorraren mehatxupean
bereganatzen ditu nekazarien soberakinak
• Ez die herriei ezer eskaintzen, defentsa salbu

11
Babes-ondare inperioak

12
 INPERIOAK

• Hiri/Metropolia baino zabalagoa hedatzen den antolaketa

politikoa.

• Egituraren erpinean pertsona bat: enperadorea,

kalifak, erregeen errege, faraoia, zesar…
indarkeriaren bitartekoen kontrola duena.

• Menerapen tresnak: armada eta burokrazia

13
 INPERIOAK / TIPOLOGIA

• Tipologia:

• 1. Babes-ondasun inperioak
(clientelar-patrimonial)

• 2. Inperio burokratikoak

14
 INPERIOAK / TIPOLOGIA: BABES-ONDASUN INPERIOAK

• Babes-ondasun inperioak: Mongoliar

inperioa, inperio karolingioa,...
• Konkista.
• Babesa eskaintzen duten
mendekotasuna eta ordainketen
truke.
• Enperadoreak tokiko agintarien esku
uzten du gobernua
• Ez du konkistatutako lekuaren
antolamendu politiko, erlijioso edo
ekonomikoa aldatzen.
• Inperioaren lurralde mugak ez daude
guztiz zehaztuak

15
 INPERIOAK/ TIPOLOGIA: INPERIO BUROKRATIKOAK

• Inperio burokratikoak: Egipto, Txina, Erromatar inperioa

(Britainiar Inperioa?)
• Babes-ordainketa harremanetik harantzago doan proiektu
inperiala.
• Kolonizazioa: lurraldeak eta populazioak,administrazioa,
legeak, erlijio, hizkuntza… aldatu Haren kultura ezarri
konkistatutako lurraldeei baita sistema politikoan.
• -Horretarako ez bakarrik aparatu militarra, aparatu politiko-
burokrata ere:
– Errepide loturak
– Herri-lanak: ureztatze egiturak,…
– Ogasuna

16
Babes-ondare inperioak

17
 MONARKIA ESTAMENTALAK

• Feudalismotik estatu absoluturanzko urratsa.

• Hiriaren eta merkataritza jardueraren arrakastaren
ondorioa
• Aitortza juridiko-soziala duten kolektibo edo
estamentuei paper politikoa eman ( noblezia, elizako
hierarkia….
• Hirietako oligarkiak (burgesak) zenbaitetan jaunen aurka
egingo dute; beste batzuetan jaun boteretsuenekin,
erregearekin aliatuko dira.
• Erregearen papera aldatu. Orain bitartekari bezala ere.

18
Babes-ondare inperioak

19
POLIS-A/ HIRIA

20
 POLIS-A/ HIRIAren EGITURA POLITIKOA

Atenasen (k.a V. Mendean momenturik gorena): 250.000 biztanle 40.000 hiritar eskubide politikodun.
(Emakumezkoak, metekoak, esklaboak eta libertoak ez ziren zoon politikon.)
•EKKLESIA: Hiritarren asanblada, 20 urtetik gorako gizonezko eskubide zibildunak.
– Funtzioak: legeak idatzi eta onartu, bakea ala gerra erabaki eta beste hiru erakundeetako partaideak
aukeratu (Boulé, Auzitegiak eta Magistratuak).
– Legeak onartu ahal izateko eskatzen zen hiritarren quorum bat; hau da hiritarren 1/5, 6000 pertsona
inguru.
•BOULE EDO BOSTEHUNEN KONTSEILUA: Urte beterako zozketaz hautatutako 500 hiritarrez osatua.
Asanbladaren batzorde iraunkorra eta eskumen legegileduna zen
– Funtzioak: Ekklesiak aztertu beharreko gaiak prestatu. eta Hiriaren finantzak kudeatu.
• PHILA: Eguneroko gaiak lantzeko bostehunen batzordearen hamarrena, 50 kidek osatua. Urtea hamar saiotan banatuta zegoen.
• EPISATES: Philaren presidentea. Egunero zozketaz aukeratua.

• MAGISTRATUAK: Urtebeterako, zozketa edo bozketaren bidez hautatuak. Bi dira

magistraturarik garrantzitsuenak:
– Arkonteak: Funtzio exekutiboak. Goi klaseetako kideak. Aurreko ondarezko monarkia ereduen aztarna. Areopagoaren
eskumena.
– Estrategak: Gai militarrez arduratzen ziren (armada zuzendu eta antolatzea). Ondoren arkonteen funtzioak ere bete
zituzten.

• AUZITEGIAK: Gizartean sortzen diren gatazkak kontrolatzeko sistema eta aldi berean arauak bete eta
zigorrak ezartzeko tresna.
– Urtebeterako zozketaz aukeratutako 6.000 hiritarrez osatua

•Leialtasun politikoa ez da ahaidetasunean oinarritzen harreman hierarkikoetan baizik, nahiz eta leinu
loturek gizarte kohesioan garrantzia izan.
21
POLIS-A/ HIRIA

22
Babes-ondare inperioak

23
 Kokatzeko…

• Homo sapien sapiens- en

150.000 urte, urte batean
ipiniko bagenu…
• 11 hilabete tribu nomadak
• Polisak 12 egun
• Hilabete bat baino gutxiago
sistema estamentala
• Estatua 24 ordu

24
 ESTATU MODERNOAREN AURREKOA: MONARKIA ABSOLUTISTA (XV-XIX)

• Errenazimenduan gauzatu zen forma politikoa. Guztiz europarra.

(Kalifatoak bezala +- herrialde islamikoetan. Chiitak vs Suniak)

• Burgesiaren eta erregeen arteko aliantzatik sortu, hirien eta

merkataritzaren garapenagatik.

• Erreforma protestantearen eta kontraerreforma katolikoen garaia.

• Gatazka maila handiko garaia (gatazka erlijiosoak,gerra zibilak,

nobleen arteko borroka...) Egoera gatazkatsu honetan
erregearen nagusitasuna sendotuz joango da.

25
 ESTATU MODERNOAREN AURREKOA: MONARKIA ABSOLUTISTA (XVI-XIX)

• Estatua = monarkia, estatuaren subiranotasuna= monarkaren

subiranotasuna: (botere errekurtso politiko guztiak erregearen
kontrolpean).
• Monarkiaren esku funtzio politiko guztiak. Jarduera ekonomikoak,
zuzenbidea, militarrak, etab.  Botere kontzentrazioa oso handia

• Estatu absolutuaren oinarri ideologikoa. Estatuaren teoriaren

hasierako autoreen obretan (Maquiavelli, Hobbes, Bodin)
• Estatu absolutuak ordena juridiko-administratiboak, sistema
fiskal, judizial eta militar bateratuak sortuko ditu

26
 Estatuaren sorrera: Inperioak eta Monarkia absolutuak

• Erromatar inperioaren amaieran (476) Europan nagusitu

zen eredu feudalak menekotasun pertsonaletan
oinarritutako jaurgoen aniztasuna ekarri zuen.
• Jurisdikzio-botere horien artean, erreinuak sendotzen
hasi ziren lurralde-eremu ezagunetan, nolabaiteko
antzekotasun etnikoa zuten herriak (hizkuntza, kultura,
etab.) oinarri hartuta.
• Aurre-eratze hori estatu modernoaren lehen zutabea
izango zen.
• Lurralde-erreinuetatik estatu modernora doan ibilbide
historiko hori «estatu eraikuntza» gisa definitu da.

27
 ESTATU MODERNORANTZ

• Mendebaldeko Europan orain dela 500 urte. Estatu

Absolutista-Estatu Liberala Estatu modernoa
• Europan jaio, Amerikara esportatu eta mundu mailan ezarri
• XXI. mendean , Nazio Batuen Erakundean 193 estatu
ofizialki.

28
 Zer da Estatu bat

Estatu bat dagoela esateko, baldintza batzuk bete behar dira (Weber):
1-. HERRIA: Biztanleria egon behar da.

2-. LURRALDEA: Kolonialismoarekin batera, mapa- eta errolda-sistemen

hedapena iritsi zen.

3-. MARKO LEGALA: Komunitateak bere burua gobernatzeko

mekanismoak eduki behar ditu; beste modu batean esateko, gobernua zein
herria behartzen dituzten legeak.

4-. SUBIRANOTASUNA: Bere gainetik ez du ezelako beste autoritaterik

onartu behar, hau da, burujabe izan beharra dauka bere lurraldean.
 Zer da Estatu bat

5-. ADMINISTRAZIO PUBLIKOA: Funtzionarioek ez dituzte ekoizpen-

baliabideak, eta dagoen hierarkia argia ulertzen dute. Antolakuntza
administratiboa Burokrazia militar eta zibila.

6-. GOBERNUA: erregimen politikoa edota estatuko botere betearazlea.

Gobernurik gabeko estatuak egon daitezke, baina gobernurik ezin da egon
estaturik gabe.

7-. IDENTITATEA: Kontzienteki edo ez, komunitate politikoaren parte

sentiaraziko zaituen nortasun propioa eraikitzen dute. Komunitatea:
- Funtsezko Sinboloak: Armarria, Banderak eta himnoak.
- Sozializazio politikoa: Familia, Eskola, Hedabideak, berdinen taldeak

8-. HERTSATZEKO APARATUA (Aparato coercitivo): Indarkeria

legitimoaren monopolioa izateko, exekuziorako tresnak behar ditu. Polizia
(militarizatua edo ez) barne-kontrolerako, eta armada kanpoalderako. Polizia
sekretua, espioitza eta arautu gabeko beste sistema batzuk ere.
 Estatua definitzen

• Estatu eraikuntza egongo da baldin eta :

• Agintari profesionalak agertzen badira.

• Egonkortua dagoen lurraldearen gaineko kontrola eta horrekiko
leialtasuna dagoen.
• Estatu zentralizatua eta autonomia duten erakunde
iraunkorrak badaude.
• Populazio jakin baten gaineko biolentziaren monopolioa duten
erakundeak. (Charles Tilly 2005)
* “Estatuak du indarkeria, legezko bihurtu eta indarkeria bera erabiltzeko
monopolioa” (Max Weber) (Legitimazio iturriak: tradizioa, karisma,
arrazoia/errendimendua)
– Weber, Max; La política como vocación; Alianza Editorial 2009, trad.
Francisco Rubio Llorente; pp. 83-84.

31
 Estatu modernoaren ezaugarriak

• Gobernu-egitura profesionalizatuak eta iraunkorrak

• Gizartearen eta agintaritzaren arteko bereizketa zurruna (arlo
publiko/pribatuaren dikotomiaren aurrekaria dena)
• Lurralde-lotura zehatza
• Erakunde zentralizatuak, bortizkeriaren monopolioa hartzen
dutenak

32
 Estatua definitzen
• Politikaren autonomia eta indar militarraren garrantzia
(Maquiavelo 1469-1527)
• Legea emateko eta baliogabetzeko boterea, subiranotasuna
(Bodin 1530-1596 )
• Bizitza politikoaren esparru guztietan botere absolutua
estatuarentzat (Hobbes 1588-1679)

• Monarkaren posizioa indartu: Luis XIV “Ni naiz Estatua”

• Erakunde politikoa da. (Hall eta Ikenberry, 1993:10).

• Jessopentzat Estatua harreman sozial bat da. (Ikuspegi Estrategiko
Erlazionala)

• Egun: Estaturaen eraikuntza ekintza juridiko batean gorpuzten da

KONSTITUZIOA
33
 Estatua definitzen

• Guztiek eskubide berdinak. Nortasun kolektiboa. Behar eta eskubide

berdinak eta horren kontzientzia.
(kultura politikoa, kohesio soziala)

Durkheim-en esanetan, gizarte guztiek beren batasuna eta nortasuna sostengatzen

dituzten sentimenduak eta ideia kolektiboak indartzeko premia daukate.

• Estatu arrazoia (Raison d’État) botere politikoaren

despertsonalizazioa eta honen justifikazioa bere biziraupena
mantentzeko.  Zuzenbide estatura
“Jarduten duten pertsonetik aldendu erakunde bilakatzeko” (Burdeau
1975:13)

34
 Estatua

• Munduan 200 estatu baino gehiago daude

• Egipto (duela 5000 urte); Montenegro (2006); Kosovo
(2008); Sudan Hegoaldea (2011)

35
 Nazioa Terminoak argitzen..

• Nazioa herri batek bere buruaz daukan

hautematean oinarritzen da, elementu
komunetan oinarrituta:
Hizkuntza, erlijioa, kultura, bilakaera
historikoa, hau da, auto-kontzientzia.

36
 Nazioa

• Munduan estatu baino nazio gehiago

dago; beste era batean esateko, estatu
gehienetan nazio bat baino gehiago bizi
da, nazio bakarreko estatuak badauden
arren.
• Nazio bat hainbat estaturen artean
bananduta egotea ere arrunta da (ikus
Kurdistan edo Euskal Herria).

37
Europako nazioak

38
nazioak

39
 Praktika 3: Estatua eta indarkeria legitimoaren monopolioa

• https://
vientosur.info/max-weber-victima-de-violencias-polic
iales
 Azken puntua
• (https://www.youtube.com/watch?v=EFwwnV0m-2A
• https://www.youtube.com/watch?v=izYzWhZX-kI&t=
48s
• https://www.youtube.com/watch?v=SIKTe2FrTeg 
Dokumentala deskargatzeko esteka:
https://mega.nz/file/EA40RBKL#6zZ6_UDfSJ7b8oyppEg8C2bRJg
wYNs2jwEivKtmnw8Y

• Neutralak izan daitezke Estatua eta bere instituzioak?

• Estatuak du benetan indarkeria legitimoaren monopolioa?
• Izan beharko luke beti? Non daude mugak?
• Bestelako erakustaldi biolentoak legitimitatea izan
dezakete?

40
 Galdera interesgarriak

• Zein da Estatuen sorreraren ibilbide historikoa,

hots, zeintzuk izan dira egitura politiko
garrantzitsuenak historian zehar?

• Zeintzuk dira Estatua existitzeko nahitaezko

baldintzak?

41