Utargi, koszty, zyski

Prof. A.Oksanycz
 Źródła przychodów przedsiębiorstwa

-Przychody ze sprzedaży towarów

(produktów i usług)
-Przychody ze sprzedaży elementów majątku
- Inne przychody
 Utarg (przychód) całkowity
Utarg całkowity (TR) (przychód ze sprzedaży
towarów) – iloczyn ilości sprzedanych
produktów (Q) i ich ceny (p):

TR= Q∙ p
 Utarg przeciętny i utarg
krańcowy
Utarg przeciętny
TR
AR=
Q
Ponieważ TR = p∙Q, skąd p =TR/Q, to p zawsze równe AR

Utarg marginalny (krańcowy )

∆ TR
MR =
∆Q
 
 
 Koszt księgowy, alternatywny i
ekonomiczny
Koszt księgowy (explicite – widoczny) – wartość czynników wykorzystanych do
produkcji (praca, kapitał, ziemia). Wielkość tych kosztów wynika z
pomnożenia ilości czynników przez ich cenę wyrażoną w pieniądzu.
Koszt alternatywny (implicite – niewidoczny) – koszt ten określa się również
jako koszt utraconych możliwości lub koszt utraconych korzyści; stanowi on
miarę wartości utraconych korzyści w związku z niewykorzystaniem w
najlepszy sposób dostępnych zasobów. Inaczej mówiąc, koszt alternatywny
jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku
dokonanego wyboru.
Zysk normalny – to koszt alternatywny
Koszt ekonomiczny - to koszt księgowy + zysk normalny
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY PRZYCHODEM CAŁKOWITYM, KOSZTEM CAŁKOWITYM A
POZIOMEM WYNIKU FINANSOWEGO

PRODUKCJA PIZZY

ZYSK

PRODUKCJA EKONOMICZNY
ZYSK
PIECZYWA 1100zł
KSIĘGOWY
PRZYCHÓD
KOSZTY ZYSK
CAŁKOWITY 2500zł
UKRYTE NORMALNY
1400zł
4000zł (koszty alternatyw.
1400zł
-utracone korzyści)
KOSZTY KOSZTY
JAWNE JAWNE
(KSIĘGOWE) (KSIĘGOWE) Koszty
1500 zł 1500zł ekonomiczne
 Zysk normalny
Zysk normalny jest to taka wielkość zysku księgowego,
która dokładnie odpowiada wielkości kosztów ukrytych.
Zysk normalny = Koszty ukryte (alternatywne)
W procesie analizy kosztów i zysków zakładamy, że koszt
całkowity (TC) – jest to koszt ekonomiczny, zysk
całkowity ( )– jest to zysk ekonomiczny, obliczany jako
utarg całkowity (TR) minus koszt całkowity (TC)

 = TR- TC
 Koszty w przedsiębiorstwie

C - koszty
Q - produkcja
FC - koszty stałe
VC - koszty zmienne
TC - koszty całkowite
MC - koszt marginalny (krańcowy)
AFC - koszt przeciętny stały
AVC - koszt przeciętny zmienny
ATC - koszt przeciętny całkowity
 Koszty w okresie krótkim

Koszty całkowite koszty firmy można podzielić

na koszty stałe (FC), które firma musi ponieść
niezależnie od wyprodukowania czegokolwiek, i koszty
zmienne (VC), które firma ponosi w związku z
produkowaniem swoich wyrobów.
Koszty stałe nie zależą od ilości produkcji Q.
Koszty zmienne są nieliniową funkcją ilości produkcji Q.
TC= FC + VC
 Koszty względem produkcji w krótkim okresie

TC = FC + VC

C C C

TC

VC VC

FC FC

Q Qmax Q Qmax Q
 Koszty stałe i koszty zmienne
• W okresie krótkim koszty całkowite składają się z
kosztów stałych i kosztów zmiennych.
• Koszty stałe nie zależą od ilości produkcji .
Koszty te przedsiębiorstwo ponosi PRZED
uruchomieniem produkcji.
• Koszty zmienne zależą od ilości produkcji. Przy
zerowej produkcji koszty te są zerowe i rosną
wraz ze wzrostem wolumenu produkcji
 Dlaczego koszt zmienny (VC) jest
nieliniową funkcją produkcji (Q) ?

Przyczyną tego, że koszt zmienny (VC) jest nieliniową funkcją

produkcji (Q) jest prawo malejących przychodów.
Koszty

2,0

1,0

10 20 30 40
TP(Q)
 Koszt marginalny (krańcowy) MC

TC’ = ( FC + VC )’ TC

TC’ = FC’ + VC’ C

TC’ = VC’

 VC
 TC  VC
MC = =
Q Q

Qo Qmax Q
 Koszt marginalny (krańcowy) (MC)

C VC C VC C VC

b
punkt przegięcia
funkcji kosztów

Q Q Q

MC MC MC

min MC

Q Q Q
Qo Qmax Q1 Qmax Q2 Qmax
 >
 Koszt marginalny (krańcowy) (MC) cd.

C VC C VC C VC
 

g g
b

Q Q Q

MC MC MC

Q Q Q
Q3 Qmax Q4Qmax QoQ1 Q2 Q3 Q4 Qmax
 > >
 Koszt przeciętny stały (AFC)

C C
FC
AFC =
Q

FC FC

 b
Q Q

AFC AFC

QA Q  > QB Q
 Koszt przeciętny stały (AFC) cd.

C C
FC
AFC =
Q

FC FC

g g b a
Q Q

AFC AFC

QC Q  > > QA QB QC Q
 Koszt przeciętny zmienny (AVC)

C C

VC
AVC = Q

a
b
Q Q

AVC AVC

 >
Q Q
Q5 Qmax Q6 Q7 Qmax
 Koszt przeciętny zmienny (AVC) cd.

C C

VC
AVC = Q

a
g g b
Q Q

AVC AVC

AVC

 > >
Q Q
Q8 Qmax Q5 Q6 Q7 Qmax
Q8
 Koszt przeciętny całkowity (ATC)

TC
ATC =
Q
TC = FC + VC : Q
TC = FC + VC
Q Q Q
ATC
ATC = AFC + AVC
AVC
C C C AVC

AFC AFC

Q Q Q
 Funkcje kosztów w krótkim okresie

MC

60 ATC
AVC
50 min ATC

40 min AVC

30 min MC

Q2 Qc QT Qx Qmax Q

QT - optimum
techniczne
(technologiczne)
 Właściwości ATC, AVC i MC

min ATC = MC

Przy min ATC występuje optimum technologiczne

(techniczne). Min ATC występuję, gdy spełniony jest warunek
MPL / pL = MPK / pK (patrz rozdział „Długookresowa teoria
produkcji”)
Min AVC = MC

Min AVC = cenie zamknięcia

 Koszty w okresie długim
Ścieżka ekspansji produkcji to:
- krzywa łącząca kolejne kombinacje
najniższych kosztów pozwalające na osiąganie
coraz większej produkcji,
- zbiór punktów, dla których krańcowa stopa
technicznej substytucji (MRTS) czynników
produkcji jest równa relacji ich cen,
- długookresowa krzywa ilustrująca najniższe
koszty osiągania kolejnych wielkości produkcji.

Ścieżka ekspansji
L – zatrudnienie
Ścieżka ekspansji, po przeniesieniu jej z
K – kapitał
płaszczyzny dwuczynnikowej na płaszczyznę
TC1, TC2, TC3 – izokoszty kosztu całkowitego i skali produkcji staje się
X1, X2, X3 – izokwanty długookresową krzywą kosztu całkowitego.
 Funkcje kosztów w krótkim i długim okresach

SATC1 SATC5
LATC

SATC2 SATC4
SATC3

Zmiana
technologii

max Q1 max Q2

Qx Qo Q
Korzyści skali Niekorzyści skali
 Technologiczne źródła korzyści
skali
• Możliwość wykorzystania wysoce wydajnych
specjalistycznych maszyn i urządzeń technologicznych
• Możliwość bardziej efektywnego wykorzystania
niepodzielnych czynników produkcji (kombajny żniwne,
dźwigi budowlane, piece hutnicze ect.)
• „Efekt kontenera” (nakłady na powiększenie obiektu są
relatywnie mniejsze od efektów, jakie to przyniesie)
• Możliwość uruchomienia własnej produkcji podzespołów i
półfabrykatów
• Możliwość uruchomienia produkcji z odpadów
• Możliwość uruchomienia własnego zaplecza B+R
 Marketingowe źródła korzyści skali

• Zniżki przy hurtowych zakupach

zaopatrzenia
• Niższe przeciętne koszty pakowania i
transportu
• Niższe przeciętne koszty promocji
• Możliwość zatrudnienia pracowników
wysokiej kwalifikacji w jednostkach
zajmujących się zbytem i zaopatrzeniem
 Finansowe źródła korzyści skali
• Możliwość łatwiejszego i korzystniejszego
otrzymania kredytu bankowego
• Możliwość korzystania z wielu
zewnętrznych źródeł finansowania (np.,
emisji akcji, obligacji i innych papierów
wartościowych)
Efekty korzyści skali
 Źródła niekorzyści skali
Podstawowe źródło niekorzyści skali –
obniżenie efektywności zarządzania dużą
firmą, zatrudnieniem coraz większej ilości
pracowników administracji i wzrostem
ilości jednostek strukturalnych, obniżeniem
elastyczności zarządzania, zwiększeniem
ilości nieracjonalnych decyzji.
Dziękuję za uwagę!