ძველი ეგვისპის ხელოვნება

პერიოდიზაცია

 დინასტიამდელი პერიოდი ძვ.წ. V-IV

ათასწლეულები
 ადრე სამეფოს ხანა - I-II დინასტიის პერიოდი,
(3000-2800 წწ. ძვ.წ.)
 ძველი სამეფო - III-VI დინასტიების პერიოდი
(ძვ.წ. 2800 – 2400 საუკუნეები წლების)
 შუა სამეფოს ხანა- XI-XII დინასტიების
პერიოდი ( ძვ.წ. 21 – 18 საუკუნეები)
 ახალი სამეფოს ხანა - XVIII-XIX დინასტიების
პერიოდი (ძვ.წ.16-11 საუკუნეები)
 გვიანი სამეფოს ხანა -XXI-XXXII დინასტიების
პერიოდი - (ძვ.წ. 11-4 საუკუნეები)
ძველი ეგვიპტის ტერიტორია
დინასტიამდელი პერიოდი ძვ.წ. V-IV ათასწლეულები
ძაღლების ფილა იერაკონპოლიდა
ქვის დანა ჯებელ-ელ არაკადან
ფარაონ ნარმერის ფილა
ნარმერის ფილა - საკულტო დანიშნულების
ალევროლიტის ფილა, თარიღდება ძვ. წ. IV
ათასწლეულით. ნარმერის ფილა უმნიშვნელოვანესი
ეგვიპტური არქეოლოგიური მონაპოვარია. მასზე
გამოსახულია ერთ-ერთი ყველაზე ძველი
იეროგლიფური წარწერა. ნარმერის ფილა ზემო
(სამხრეთი) და ქვემო (ჩრდილოეთი) ეგვიპტის
გაერთიანებას მიეძღვნა.
როგორც ცნობილია ეგვიპტეში გამოსახულებას
სიტყვის მნიშვნელობა ჰქონდა. ნახატი აღიქმებოდა,
როგორც ნაწერი. მას, როგორც ინფორმაციას, ისე
კითხულობდნენ.
რელიეფზე გამოსახულია ფარაონ ნარმერის
გამარჯვება მოწინააღმდეგე ფარაონზე. ფილის ერთ
მხარეზე შემდეგი კომპოზიციაა: შუაში თვითონ
ნარმერია გამოსახული. მის ზემოთ ორივე მხარეს
თითო ძროხის თავია ამოკვეთილი. ისინი ცის
ქალღმერთს ჰათჰორს გამოსახავს. ამით
მინიშნებულია, რომ ფარაონს მფარველობს.
ნარმერის ფიგურა ყველა დანარჩენ ფიგურაზე დიდია.
ამით ხაზგასმულია, რომ ამ ამბის მთავარი გმირი
სწორედ ისაა.
ნარმერის წინ დაჩოქილია მეორე (დამარცხებული ) ფარაონი,
რომლის ფიგურა შედარებით მცირე ზომისაა, მაგრამ არა ყველაზე
პატარა, რადგან ის მაინც ფარაონს ეკუთვნის. ყველაზე მცირე ფიგურა
ნარმერის გვერდით მდგარი მამაკაცია. მას ხელში სანდლები
უჭირავს. ძველ ეგვიპტეში ფარაონს, როგორც წესი, თან
დაჰყვებოდნენ მწერალი და სანდლების დამტარებელი . ნარმერის
ფიგურის მეორე მხარეს მიწის იეროგლიფია გამოსახული. მას
ზემოდან მიმინო აზის. მიმინო ღვთება ჰორს ასახავს. ფარაონი
ეგვიპტეში ჰორთან იყო გაიგივებული. ამგვარად, ეს იეროგლიფი ასე
იკითხება: ფარაონმა დაიპყრო მიწა. ფილის ქვედა ნაწილში მტრის
ორი გაქცეული მეომარია გამოსახული.
ნარმერის ფილის მეორე მხარეს ცენტრალურ ნაწილში გამოსახულია
გრძელეყიანი ლომები, რომლებიც ორ მამაკაცს თოკზე ჰყავს
გამობმული. მათი კისრები ნარმერის ფილაზე ჩაკეტილ წრეს ქმნის .
მეცნიერები ვარაუდობენ, რომ ეს ეგვიპრის ძალადობრივი
გაერთიანების სიმბოლო უნდა იყოს.
ფილის ზედა რეგისტრში ძველი ეგვიპტის ფარაონის ფიგურაა. მას
„წითელი ქუდი“ ახურავს, - ქვედა ეგვიპტის ფარაონთა სამოსელი. იგი
მხლებლეთან ერთად მონაწილეობს პროცესიაში და მიემართება იმ
ადგილისკენ, სადაც შებოჭილი და თავმოკვეთილი მტრის სხეულებია
მიმოფანტული.
ფილის ქვედა ნაწილზე გამოსახულია ხარი, რომელიც რქებით
მოწინააღმდეგის გალავანს ანგრევს. ხარი ფარაონის განსახიერებაა.
მასტანა. საკარა
პირველი
სამარხები
 მასტაბა. ჭრილი

 მასტაბა გეგმა დ რეკონსტრუქცია.

დინასტიური პერიოდის დასაწყისი
 პირველი
დინასტიის
მეფის
სკულპტურა.
მცირე პლასტიკა
ძვალი

I დინასტიის დედობლის ჰერ-ნეიტის სამარხი

 კარტუში
მენესის
სახელი
თ
აბიდოსი
აბიდოსის ნეკროპოლისი დან
ფარაონ ჰესეჰემის ქანდაკება. მეორე
დინასტიის პერიოდი. ეს არის ერთ-ერთი
ადრეული პერიოდის ოფიციალური კანონის
შესაბამისად, სამარხისთვის შექმნილი
სკულპტურაა, რომელიც იკონოგრაფიულად
ფიგურა ფრონტალურ აღქმაზეა
გათვლილი, არ არის ბოლომდო
გამონთავისუფლებული ქვის ბლოკიდან,
რომლიდანაცაა გამოკვეთილი. ფიგურა
თითქოს დროშია გარინდული, რაც
იმქვეყნიური მარადიულობის განცდას
ამძაფრებს.

ფარაონ ჯეტას სტელა, მასზე

გამოსახულია მისივე სასახლის ე.წ.
სეჰერის ფასადი , რომლის თავზე
გველისფორმის იეროგლიფია
გამოსახული, რომელიც ფარაონის
სახელს ნიშნავს; სასახლის თავზე
ზის ღმერთი- მიმინო-ჰორი,
ფარაონის მფარველი ღვთაება.
სტელაზე გამოსახული სასახლის
ფასადი გვაძლევს შესაძლებლობას
წარმოვიდგინოთ როგორი იყო
სასახლების არქიტექტურა,
რომლების არ შემორჩა ამ ეპოქიდან
 ადრეულო სამეფოს ხანა - I-II დინასტიის
პერიოდი, (3000-2800 წწ. ძვ.წ.)
ჯოსერის პირამიდა — ძველი ეგვიპტის ფარაონ 
ჯოსერის საფეხუროვანი პირამიდა 
ძველი სამეფოს III დინასტიიდან, აგებული
დაახლოებით ძვ. წ. 2650 წლისათვის. ჯოსერის
პირამიდა უძველესია ეგვიპტის პირამიდებს
 შორის, მისი სიმაღლე შეადგენს 62,5 მეტრს და ამ
მონაცემით იგი მეცხრე ადგილს იკავებს. იგი ასევე
ერთადერთი ეგვიპტური პირამიდაა, რომლის
ფუნდამენტიც არაა კვადრატული ფორმის .
ამ მშენებლობით ეგვიპტეში დაიწყო პირამიდებისა
 და ფარაონთა სხვაგვარი მონუმენტური
სამარხების შენების პირველი ეტაპი . თავად
საფეხუროვანი პირამიდა არის მცირე ნაწილი
ეგვიპტური პირამიდების კომპლექსებს შორის
ყველაზე ვრცელი კომპლექსისა, რომელიც
მრავალი საზეიმო შენობის, ნაგებობისა და
გარდაცვლილთა საკულტო ეზოებისაგან
შედგება. გირს-ელ-მუდირის სახელით ცნობილი
ნაგებობის შემდეგ ჯოსერის პირამიდა ითვლება  
ეგვიპტეში დღემდე შემორჩენილ სიძველით მეორე
შენობად, რომელიც თლილი ქვითაა ნაგები .
ჯოსერის პირამიდა საკარას ნეკროპოლის
ცენტრალური ნაგებობაა და, როგორც  მემფისის
 ნეკროპოლების ნაწილი, 1979 წლიდან 
იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის სიაშია
 მოხვედრილი[1].
. ფარაონ სნოფრუს პირველი
პირამიდა მედუმში მე-4 დინასტია
2613—2589 წწ. ძვ.წ
ტეხილი პირამიდა დაშურში. ამასაც მიაწერენ
ფარაონ სნოფრუს (XXVI ს. ძვ.წ.)
 გიზის პირამიდების ანსამბლი
 ეგვიპტის ფარაონებისათვის, ძვ. წ. XXVIII საუკუნიდან XX საუკუნემდე აგებული ძვალშესალაგები.
ეგვიპტის პირამიდები მსოფლიოს პირველი საოცრებაა.
გიზების პირამიდები რეკონსტრუქცია.
ხეოფსის (ხუფუს) პირამიდა, იგივე გიზას დიდი პირამიდა — 
შვიდი საოცრებიდან ერთ-ერთი და ჩვენამდე მოღწეული ერთადერთი ნაგებობა ,
ყველაზე დიდი პირამიდა. მისი მშენებლობა ჩვენ წელთაღრიცხვამდე 26-ე
საუკუნეში დაიწყო. პირამიდის სიმაღლე 147 მეტრი იყო , მაგრამ დღესდღეობით
ის 136 მეტრია. მისი თითოეული გვერდის სიგრძე 233 მეტრია . 1 კილომეტრის
გავლაა საჭირო, რომ შემოუარო ამ პირამიდას .
ამ პირამიდის მშენებლობისას ეგვიპტელებმა საოცარი არქიტექტურული ცოდნა
გამოიყენეს, ეს კი იმაში გამოიკვეთება , რომ მასში გამოყენებული ლოდები
იდეალურად ჯდება ერთმანეთში . მასზე დაახლოებით 2 300 000 ლოდი
დაიხარჯა. მისმა მშენებლობამ 20 წელიწადს გასტანა და მასში ჩართული იყო
დაახლოებით 100 ათასი მუშა.[1] ხეოფსის პირამიდა ერთადერთია იმ 
შვიდი საოცრებიდან, რომელიც შემორჩა. ის დღესაც ითვლება არქიტექტურის
საუკეთესო ნიმუშად. პირამიდაში შესასვლელი განთავსდა 15 მეტრის სიმაღლეზე
საიდანაც ჩადიოდნენ მიწის ქვეშ უცნობი დანიშნულების კამერაში .
შესასვლელიდან 9 მეტრში გზა იყოფოდა აქედან ერთი უცნობი დანიშნულების
იყო ხოლო მეორე ადიოდა ზევით სამეფო კამერაში . დერეფნის შუა ნაწილიდან
ჭერის სიმაღლე იზრდებოდა 8 მეტრამდე , შედეგად აქ წარმოიქმნა ცრუ თაღი ეს
იყო დიდი გალერეა.
დიდი გალერეის დასაწყისში გალერეა იტოტებოდა და ეს გზა მიემართებოდა
დედოფლის კამერაში. გალერეის ბოლოში , სამეფო კამერაში ხემიუნმა
გამოიყენა საინჟირნო მიდგომა, რომელმაც გადაარჩინა სამეფო კამერა
ჩამონგრევას, კერძოდ კამერის თავზე განათავსა ხუთი ჰორიზონტალური ქვის
ბლოკი, მათ შორის დატოვა სიცარიელე და ბოლოს გადახურა ორ ქანობიანი
გადახურვით. ზემოდან წამოსული სიმძიმე გადანაწილდა გვერდებზე . პირამიდის
ახლოს აღმოაჩინეს მზიური ნავი. აღსანიშნავია რომ პირამიდის შიგნით
არსებობს სავენტილაციო შახტები . ერთ -ერთი მიმართულია  
ორიონის თანავარსკვლავედისაკენ.
 ფარაონ ჰაფრას სულისმოსახსენიებელი ტაძრის
ინტერიერი გიზაში. IV დინასტია . ძვ.წ. მე-3
ათასწლეული. სვეტი უკვე გამოპიყენება, როგორც
მზიდავი კონსტრქუციის ნაწილი
ნაუსერ-რა მზის ტაძარი. რეკონსტრუქცია
მემფისი (არაბ.‫س‬
  ‫— )ممف‬ ანტიკური ქალაქი ძველ ეგვიპტეში, ქვემო ეგვიპტის ერთ-
ერთი პირველი ნომის, ანებ-ჰეტჩის დედაქალაქი. მისი ნანგრევები დღეს
თანამედროვე ქალაქ ჰელუანის სიახლოვეს მდებარეობს, კაიროს სამხრეთით.
ლეგენდის თანახმად, რომელიც უკავშირდება ქურუმ  მანეთონს, ქალაქი
ფარაონმა მენესმა დააარსა დაახლოებით ძვ. წ. 3000 წელს . ძველი სამეფოს
პერიოდში ის ეგვიპტის დედაქალაქი იყო და წარმოადგენდა უმნიშვნელოვანეს
ქალაქს ხმელთაშუა ზღვის რეგიონის ანტიკურ ისტორიაში. მას 
ნილოსის დელტაში სტრატეგიული პოზიცია ეკავა. მემფისის მთავარ
ნავსადგურთან განლაგებული იყო სახელოსნოები , ფაბრიკები და საწყობები ,
რომლებიც სურსათ-სანოვაგესა და სხვა საქონელს მთელი სამეფოს მასშტაბით
ანაწილებდნენ. მის ოქროს ხანაში, მემფისი ყვაოდა როგორც რეგიონის სავაჭრო
და რელიგიური ცენტრი.
Белые стены храма Птаха в Мемфис
Алебастровый сфинкс,
найденный за пределами храма
Птаха, Город Мемфис.
Бог Птах и фараон Сети, Абидос — храм бога
Осириса.
ფარაონ ჯოსერის ქანდაკება ძვ.წ.
მე-3 ათასწლეული III დინასტიის
პერიოდი.
დიდგვაროვანი
კარის მსახური
რანოფერის
ქანდაკება V
დინასტიის
პერიოდი ძვ.წ.
მე-3
ათასწლეულის
შუა ხანები
ძველი მეფობის ხანის სკულპტურა
უფლისწულ
კააპერის
სკულპტურა . ხე .
V დინასტია. ძვ.წ.
მე-3 ათასწლეულის
დასაწყისი.
მწერალი კაი. კირქვა, თვალები ინკრუსტირებულია ალებასტრით, ვერცხლითა
და მთის ბროლით. V დინასტია. ძვ.წ. მე-3 ათასწლეულის დასაწყისი.
Statue of Mitri as a Seated scribe, old kingdom, of ancient
Egypt. 5th dynasty Saqqara.
ფარაონი მენქაურა ქალღმერთ ჰათჰორსა და ნომის ღვთაებასან ერთად ფარაონ მენკაურას სკულპტურა. დიორიტი. IV დინასტია. ძვ.წ. მე-3
სკულპტურული ჯგუფი მენკაურას სულისმოსახსენიებელ ტაძარში იყო ათასწლეულის პირველი ნახევარი.
განტავსებული გიზაში. მომწვანო ნაცრისფერი შიფერი . Ivდინასტია. ძვ.წ.
მე-3 ათასწლეულის პირველი ნახევარი.
Hefren ან Hafra
(სიტყვასიტყვით "მსგავსი
RA") - მე -4 ფარაონი IV
დინასტიის უძველესი
სამეფოს. წესები ის კარტუში ჰაფრას სახე;ო
თ. აბიდოსის მეფეთა სი
სადღაც 2570-დან 2530 აში
წლამდეა. № 23
 უფლისწულ აბჰჰაფას ბიუსტი გიზადან. IV დინასტია. ძვ.წ. მე-3 ათასწლეულის
დასაწყისი

ფარაონის სკულპტურის თავი შესაძლოა ჰაფრა

 მამაკაცის თავი
IV დონასტიის პერიოდი სკულპტურული პორტეტი გიზა .
IV დინასტიის პერიოდი
ქალი რომელიც ლუდს ამზადებს. საკარა
გაფერადემული სკულპტურა IV დინასტიის
ნავი მეზღვაურებით. V დინასტიის სამარხის
პერიოდი რელიეფი .
Зодчий Хесира. Фрагмент рельефа из его гробницы в
Саккара. Дерево. III династия. Начало 3 тыс. до н. э.
ძველი მეფბის ხანის რელიეფი და მხატვრობა

წეროები. რელიეფი საკარადა. კირქვა, V

დინასტია. .
ბატები. მედუმის სამარხის მოხატულობა III
დინასტია. ძვ.წ. მე-3 ათასწლეულის დასაწყისი.
Mehu’s administration appears to have spanned the reigns of
two Pharaohs: Teti I (2323-2291 BCE) and his son Pepi I (2289-
2255 BCE).  These 6th Dynasty rulers seized the throne when
the 5th Dynasty ruler died without a direct heir. These Pharaohs
were focused on consolidating the power and reach of their
centralized government — a task that would have preoccupied
much of Mehu’s time and focus. Their success is reflected in the
many public works erected, particularly in Pepi I’s reign, and in
the splendor of Mehu’s own tomb.
 შუა მეფობის ხანა ძვ.წ. 21-18 სს

მენტუჰოტეპ I — ძველი ეგვიპტელი ნომარქი. უასეტის

ნომის მმართველი, მისი ცენტრი იყო თებეში. ნომს
მართავდა პირველ გარდამავალი პერიოდში (დაახლ.
ძვ. წ. 2133—2117 წწ.).
ნომარქ ინიოტეფის შვილი. სახელი მენტუჰოტეპი
(მანტა-ხატპი) ნიშნავს „განდიდებულს, მშვიდობის
მყოფელ მონტუს“ ან „მონტუ არის არსი“. სავარაუდოდ,
მას არ მიუღია სამეფო ტიტული, მაგრამ იგი ითვლება 
XI (თებეს) დინასტიის დამაარსებლად.
ფარაონ მენტუჰოტების სამარხი და ტაძარი დეირ ელ
ბაჰარი.
 Голова статуи фараона
Аменемхета III. Черный
Голова статуи фараона Сенусерта III. Обсидиан. базальт. XII династия. 19 в.
XII династия. 19 в. до н. э. Собр. Гюльбенкян. до н. э. Каир. Музей.
Статуя фараона Аменемхета III из Хавара. Статуя фараона Аменемхета III из
Фрагмент. Желтый известняк. XII династия. 19 Хавара. Фрагмент
в. до н. э. Каир. Музей.
Статуэтка гиппопотама.
Голубой фаянс. XII династия.
20 в. до н. э. Лондон.
Британский музей
Пахарь с быками. Деревянная статуэтка. XI
династия. 21 в. до н. э. Лондон. Британский
музей
Cow giving birth. Carved in wood, painted.
Probably from Meir, Egypt, c. 2040-1985 BC.
Статуэтка девушки, несущей жертвенные дары.
Дерево. XI — начало XII династии. 21 в. до н. э.
Париж. Лувр.
Стела Хунена. Известняк. XI династия. 21 в. до
н. э.
ველური კატა ნომარქ
ჰნუმჰოტების სამარხი ბენი-
ჰასანში. XII დინასტიის
პერიოდი ძვ.წ. მე- 20 ს.
ოფოფი. ნომარქ ჰნუმჰოტების სამარხი ბენი-
ჰასანში. XII династиის პერიოდი ძვ.წ. მე- 20 ს.
დეტალი