TOSHKENT SHAHAR

SHAYXONTOHUR TUMANI
314– SONLI UMUMTA’LIM MAKTABINING
FIZIKA FANI O’QITUVCHISI
MEYLIYEVA MUHSINA SUNNATULLAYEVNA
6 - SINFLAR UCHUN
“ YORUG’LIKNING TABIY VA SUN’IY
MANBALARI” MAVZUSI YUZASIDAN
FAN OYLIGIGA TAYYORLAGAN
BIR SOATLI “ OCHIQ DARS “
T A Q D I M O T I
 DARSNING MAQSADLARI:
Ta’limiy : yorug’lik hodisalarini o’rganish

Tarbiyaviy: kundalik turmushda

yorug’likning qaytish va sinishi o’rganish

Rivojlantirish: o’quvchilarni bilim, ko’nikma

va malakalarini shakllantirish
 TAYANCH KOMPETENSIYALAR

Kommunikativ kompetensiya – ona tilida

suxbatdoshiga qoida-ta’riflarni aytib bera olish va
eshitish ko’nikmasiga ega bo’lish.

Axborotlar bilan ishlash kompetensiyasi - turli axborot

manbalari: maktab kutubxonasidagi kitob, gazeta,
jurnallar, internetdan ma’lumotlarni izlab topa olish.

O’z – o’zini rivojlantirish kompetensiyasi - hayot

davomida mustaqil o’qib o’rganish, kognitivlik
ko’nikmalarini mustaqil ravishda muntazam oshirib
borish.
 FANGA OID KOMPETENSIYALAR
• Fizik jarayon va hodisalarni kuzatish, tushunish va
tushuntirish kompetensiyasi – Yorug’likning
hodisalari, qaytishi va sinishini kuzatadi, tushunadi
va tushuntira oladi.
• Tajribalar o’tkazish, fizik kattaliklarni o’lchash va
xulosalar chiqarish kompetensiyasi – optik disk
yordamida yorug’likning qaytishi , sinishini
tajribada ko’ra oladi, tushunadi va xulosalar
chiqaradi.
• Fizik bilimlar va asboblardan amaliyotda
foydalana olish kompetensiyasi – Yorug’likning
bir muhitdan ikkinchi muhitga o’tganda sinishini
biladi va undan amaliyotda foydalana oladi.
 DARSNING BOSQICHLARI VAQTI

Tashkiliy qism: 3 minut

O’tilgan mavzuni takrorlash : 10 minut

Yangi mavzuni tushuntirish: 15 minut

Yangi mavzuni mustahkamlash 10 minut

O’quvchilarni baholash 5 minut

Uyga vazifa berish 2 minut

DARSNING METODI:
aqliy hujum, kichik
guruhlar bilan ishlash,
tezkor savol - javob

DARSNING JIHOZI:
6 – sinf fizika darsligi ,
doska , bo’r, o’quv
qurollari, gullar,
slaydlar
 REJA:
1. Yorug’likning ta’biiy va sun’iy
manbalari;
2. Yorug’likning ko’zgulardan qaytishini
kuzatish;
3. Yorug’likning havo va suv
chegarasida sinishini kuzatish;
4. Soya va yarim soya.
 O’zlaridan yorug'lik chiqaradigan
jismlar yorug'lik manbalari deb
ataladi. Masalan, Quyosh, yulduzlar,
elektr lampochkasi, yonib turgan sham,
gulxan alangasi va h.k. Ayrim jismlar
o'zlaridan yorug'lik chiqarmasa-da,
boshqa manbadan chiqib, o'ziga tushgan
yorug'likni qaytaradi.
 Quyosh nuri Yerga
taxminan 8,3 minutda
yetib keladi.

Yorug’lik havodan suvga

tushganda uning bir qismi
qaytadi, bir qismi suv
ichiga o’tadi.
 YORUG’LIKNING ASOSIY TABIIY
MANBASI BU QUYOSH VA YULDUZLARDIR
Yorug’lik tezligini birinchi marta
1676 – yilda Daniyalik olim
O. Riyomer astranomik usul
bilan o’lchagan. Shundan so’ng
boshqa olimlar ham yorug’lik
tezligini turlicha usulda
o’lchadilar.
 Yorug’likning tezligi juda
katta bo’lib, vakuumda
ga teng.
Tabiatda boshqa hech qanday
jism yoki zarracha bunday
tezlikka erisha olmaydi.
 OY NUR SOCHUVCHI MANBALAR

SAFIGA KIRITILMAYDI. CHUNKI U

QUYOSHDAN KELAYOTGAN NURNI

QAYTARIB TURGANLIGI SABABLI

NUR TARQATAYOTGANDEK

KO’RINADI. Demak, nurlar tushish,

sinish, va qaytish qobilyatiga ega eken!

Nurning tushish burchagini o’zgartirib

ko’rsak , qaytish burchagi ham unga

mos ravishda o’zgarar ekan.

 Yorug'lik ta'sirida ishlaydigan jismlar
yorug’likni qabul qilgichlar deyiladi.
Inson ko'zi shu vazifani bajaradi.
Fotoplyonkalar, fotosurat, videokamera,
Quyosh batareyalari, televizor va
magnitofonlarni boshqaruvchi pultlar
shular jumlasidandir. O'simliklarda
Quyosh nurlari ta'sirida murakkab
jarayonlar boradi va Yerdagi hayot uchun
muhim bo'lgan kislorod ajraladi va
oqsillar, yog' hosil bo'ladi.
 Yorug'lik manbalarini shartli ravishda ikki turga
ajratish mumkin: tabiiy va sun'iy
manbalar.Quyosh, yulduzlar, chaqmoq, shimol
yog'dusi, yaltiroq qo'ng'izlar, ayrim baliqlar,
chirindilar yorug'likning tabiiy manbalariga
kiradi. Inson aralashuvi bilan hosil qilinadigan
yorug'lik manbalariga sun'iy manbalar deyiladi.
Ularga elektr lampochkasi, gulxan alangasi,
kerosin lampasi, televizor ekrani, elektr va gaz
payvandi, lyuminessent lampalar, qizigan gazlar
va h.k. lar kiradi.
 Yorug`likning
tabiiy manbalari

Yorug`likning
sun’iy manbalari

Yorug`likni
qabul qilgichlar
 O’TILGANLARNI MUSTAHKAMLASH:

1. Yorug’lik tezligini birinchi bo’lib kim va qachon

aniqlagan ?
2. Yorug’likning vakuumdagi tezligi qancha ?
3. Quyosh nuri Yerga taxminan qancha vaqtda yetib
keladi?
4. Quyoshli kunda qorong'ilashtirilgan xonaga deraza
orqali tushayotgan yorug'lik dastalarining ko'rinishini
qanday tushuntirish mumkin?
5. Shu xonaga tushayotgan nurlarning ko'zga
ko'rinmasligiga qanday erishish mumkin?

UYGA VAZIFA:
O’TILGAN MAVZUNI O’QIB KELISH VA MAVZU OXIRIDAGI
SAVOLLARGA JAVOB YOZIB KELISH
 G IZ
RIN
T IB O
E’
H UN
UC
A T!
H M
RA