* Namangan viloyati

Norin tumani
Namangan viloyati
16-maktabning
Norin tumanifizika
fani o’qituvchisi
Qirg’izova Nilufarning
16-maktabning fizika
fani o’qituvchisi
Qirg’izova Nilufarning
“Qattiq jism, suyuqlik va gazlarda
“Qattiq jism, uzatilishi.
issiqlik suyuqlik va Konveksiya”
gazlarda issiqlik
uzatilishi. Konveksiya”
mavzusidamavzusida

DARS ISHLANMASI
TAQDIMOTI
№ Darsning bosqichlari Vaqt
1 Tashkiliy qism 3 daqiqa
2 Guruhlarga topshiriqlar berish orqali 10 daqiqa
o’tilgan mavzuni so’rash

3 Yangi mavzuni bayon etish 15 daqiqa

4 Mavzuni mustahkamlash uchun turli o’yin 10 daqiqa
mashqlari

5 Dars yakuni va o’quvchilarni baholash 5 daqiqa

6 Uyga topshiriq berish 2 daqiqa
DARS SHIORI:

FIZIKA – TEXNIKA
TARAQQIYOTINING
ASOSIDIR
Guruhlarga topshiriqlar berish orqali o’tilgan mavzuni so’rash
Ikki guruhga ajratib guruhlarni nomlash (Fevral oyida tavallud topgan
allomalar nomi orqali ona tili va adabiyot faniga bog’lab)

Navoiyshuno
Boburiylar
slar
Navoiyshunos
lar Boburiylar

Fizik kattaliklar Fizik birliklar

stikerlar bilan daraxtini stikerlar
daraxtini to’ldirish bilan to’ldirish
 Qattiq jism, suyuqlik va gazlarda issiqlik uzatilishi

Issiqlikning bir joydan ikkinchi joyga o‘ta olishini hamma biladi. Pechka
yoki isitish batareyalaridan chiqqan issiqlik butun uyga tarqaladi.
Stakanga quyilgan choyga qoshiq solib qo‘ysangiz, qoshiq isib qoladi.
Quyoshdan chiqqan issiqlik ham Yerga yetib keladi.
Modda tuzilishi haqidagi tasavvurlarimiz, issiqlik uzatilishi undagi
molekulalar harakati bilan bog‘liq degan xulosaga keltiradi. E’tibor
bergan bo‘lsangiz, tutun ba’zan yuqoriga ko‘tariladi, ba’zan yoyilib
tarqaydi. Havoda ba’zan bulutlar ancha muddat o‘zgarishsiz tursa,
ba’zan shiddat bilan harakatga tushib qoladi. Ularni qanday tushunish
mumkin? Pechka yonidagi havo qiziganda u kengayadi va zichligi
kamayadi. Arximed kuchi ta’sirida u yuqoriga ko‘tariladi. Uning o‘rniga
zichligi katta sovuq havo oqib keladi. Natijada isitilganligi turlicha
bo‘lgan havo qatlamlari orasida | oqim vujudga keladi. Bu hodisaga
konveksiya (lotincha-olib kelish) deyiladi.
Konveksiyani quyidagi tajribada oson kuzatish
mumkin.
 Qattiq jismlarda zarralar bir joydan ikkinchisiga
ko‘chmaydi. Ular fa­qat turgan joylarida tebranib
turadi. Qattiq jismlarda atomlar bir-biriga yaqin
joylashganligidan issiqlikni shu tebranishlar orqali bir-
biriga uzatadi. Bunday usulda issiqlikni uzatishga
issiqlik o‘tkazuvchanlik deyiladi

Turli moddalarning issiqlik o‘tkazuvchanligi turlicha.

Buni quyidagi tajribada ko‘rish mumkin. Sterjendan bir
xil uzoqlikda mis, temir, aluminiy, plastmassadan
yasalgan bo‘laklarni mahkamlaylik. Bo‘laklar uchiga
gugurt cho‘plarini shamga o‘xshab oson eriydigan modda
bilan yopishtiraylik. Bo‘laklar mahkamlangan o‘rtadagi
diskni sekin qizdiraylik.
Konveksiya faqat gazlarda emas, balki suyuqliklarda ham bo‘ladi. Idish
tagidan berilgan issiqlik suyuqlikdagi konveksion oqim tufayli yuqoriga
ko‘tariladi.

Turli moddalarning issiqlik o‘tkazuvchanligi turlicha. Buni quyidagi

tajribada ko‘rish mumkin. Sterjendan bir xil uzoqlikda mis, temir,
aluminiy, plastmassadan yasalgan bo‘laklarni mahkamlaylik.
Bo‘laklar uchiga gugurt cho‘plarini shamga o‘xshab oson eriydigan
modda bilan yopishtiraylik. Bo‘laklar mahkamlangan o‘rtadagi diskni
sekin qizdiraylik.
KONVEKSIYA GAZ

SUYUQLIK
 ISSIQLIK
O’TKAZUVCHANLIK

QAT
TIQ
JISM
Yangi mavzuni mustahkamlash bo’yicha guruhlarda
topshiriqlarni bajarish

“Formulani top” metodidan foydalanib kichik

guruhlarga quyidagi topshiriqni beramiz:turli
kattaliklar yozilgan kartochkalar aralash xolda
beriladi ulardan o’quvchilar guruh bo’lib formulalar
yasaydilar

Topshiriqni bajarib bo’lgan guruhlar rag’bat

kartochkalari orqali baholanadi.
 “Sherigini top” metodi
Savollar Javoblar
Molekulalarning to‘xtovsiz va
tartibsiz harakati konveksiya
issiqlik hodisalariga misollarni Broun harakati
toping

Moddalar nimalardan tuzilgan tabiiy gazning yonishi, dazmol,

termometr, olov, Quyosh

Gazlar va suyuqliklarda issiqlik Issiqlik o’kazuvchanlik

uzatilish

Qattiq jismlarda issiqlik uzatilishi Diffuziya

Ikki jism molekulalarining aralashib Mayda zarra, molekulalar

ketish hodisasi
 E’tiboringiz
uchun raxmat!