Genel Olarak: Sözleşmeden Dönme Hakkı

SATICININ AYIBA KARŞI TEKEFFÜL SOR.
- ALICININ HAKLARI
GENEL OLARAK
Kanunda ö ngö rü len kü lfetleri zamanında yerine getiren
alıcı; TBK m. 231’deki zamanaşımı sü resi içinde satıcıya
karşı, ayıptan doğan sorumluluk çerçevesinde TBK m.
227’de ö ngö rü len seçimlik haklarını kullanabilir:
 Sözleşmeden dönme hakkı
 Ayıp oranında satış bedelinin indirilmesini isteme
1 hakkı
 Satılanın ücretsiz olarak onarılmasını isteme hakkı
 İmkan varsa satılanın ayıpsız bir benzeriyle
değiştirilmesini isteme hakkı
SATICININ AYIBA KARŞI TEKEFFÜL SOR. - ALICININ HAKLARI
Bu halde de sö zleşmeden dö nme hakkı bakımından,
tam zapt halinde kanun gereğ i sö zleşmenin ortadan
kalkması ü zerine talep edilebilen doğrudan ve diğer
zararların tazmini gü ndeme gelir ve burada da tıpkı
TBK m. 217 hü kmü nde olduğ u gibi, doğ rudan zararlar
bakımından kusur aranmazken; diğ er zararlar
bakımından satıcının kusurlu olması aranır.
2
TBK m. 227 hü kmü nde dü zenlenen bu seçimlik
hakların yanı sıra, kanun koyucu, alıcının genel
hü kü mlere gö re (TBK m. 112 vd.) tazminat isteme
hakkının saklı olduğ unu dü zenlemiştir.
7. Alıcının seçimlik hakları, Madde 227:
a. Genel olarak
Satıcının satılanın ayıplarından sorumlu olduğu hâllerde alıcı, aşağıdaki seçimlik haklardan
birini kullanabilir:
1. Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme.
2. Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteme.
3. Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere
satılanın ücretsiz onarılmasını isteme.
4. İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini isteme.
Alıcının genel hükümlere göre tazminat isteme hakkı saklıdır.
Satıcı, alıcıya aynı malın ayıpsız bir benzerini hemen vererek ve uğradığı zararın tamamını
3
gidererek seçimlik haklarını kullanmasını önleyebilir.
Alıcının, sözleşmeden dönme hakkını kullanması hâlinde, durum bunu haklı göstermiyorsa
hâkim, satılanın onarılmasına veya satış bedelinin indirilmesine karar verebilir.
Satılanın değerindeki eksiklik satış bedeline çok yakın ise alıcı, ancak sözleşmeden dönme
veya satılanın ayıpsız bir benzeriyle değiştirilmesini isteme haklarından birini kullanabilir.
Alıcı, TBK m. 227’deki haklarını, TBK m. 231’de
dü zenlenmiş «zamanaşımı»(2 yıl) sü resi dolmuş
olmadıkça her zaman kullanabilir. Ancak elbette
bunun için ayıptan doğan sorumluluğ un maddi ve
şekli şartlarının mevcut olması gerekir.
Alıcı sahip olduğ u seçimlik hakları, mutlaka dava yoluyla
4
kullanmak zorunda değ ildir. Dava dışında da
kullanılabilir. Uyuşmazlık halinde dava açılmışsa, bu dava
Yenilik Doğ uran İnşai Dava değ il, tespit davası
niteliğ indedir.
1) Acaba alıcı kullanmış olduğ u seçimlik hakkı tek taraflı
olarak değ iştirebilir mi? (ius variandi)
2) Acaba alıcı sahip olduğ u seçimlik hakları devredebilir
mi?
Seçimlik haklar, doktrindeki baskın gö rü ş uyarınca
yenilik doğ uran hak olarak kabul edilmektedir. Hakim
gö rü ş, seçimlik haklar arası geçişi kabul etmemekte,
5 alıcının kullandığ ı seçim hakkını sonradan başka bir
seçimlik hak ile değ iştirebilmesini kabul etmemektedir.
I. SÖZLEŞMEDEN DÖNME HAKKI
Sö zleşmeden dö nme hakkı yenilik doğ uran hak
niteliğ indedir. Tek taraflı ulaşması gereken beyanla kullanılır.
Konuya ilişkin olarak ileri sü rü len klasik gö rü şlere gö re
sö zleşmeden dö nme hakkı bozucu yenilik doğuran hak
niteliğ indedir.
Buna karşılık doktrinde son zamanlarda giderek taraftar
6
toplayan bir gö rü şe gö re genel sö zleşmeden dö nme hakkı
gibi bu sö zleşmeden dö nme hakkı da değiştirici yenilik
doğuran hak niteliğ indedir.
Sö zleşmeden dö nme hakkının kullanılmasına ilişkin irade
beyanı açık veya örtülü olabilir.
Dö nme hakkının kullanılmasından sonra dava açılması
gerekse bile bu dava bir yenilik doğ uran dava olmayıp,
tespit davası olur.
Sö zleşmeden dö nme hakkının kullanılmasında bu hak
TMK 2/II hü kmü ne uygun olarak kullanılmalıdır. Hakkın
kö tü ye kullanılması teşkil eden sö zleşmeden dö nme
mahkeme tarafından dikkate alınmaz.
7 Sö zleşmeden dö nme hakkının kullanılmasından feragat
mü mkü ndü r. Feragat açık/ö rtü lü olabilir.
Sö zleşmeden dö nmenin etkisine ilişkin gö rü şler:
1) Klasik dönme teorisi: Bozucu YDH, sö zleşme geçmişe
etkili (ex tunc) ortadan kalkar. İade, sona eren sebebe
dayanan SZ, o nedenle iade borcunda ZA. sü resi 2 ve 10 yıl.
2) Yasal borç ilişkisi teorisi: Sö zleşme dö nme hakkının
kullanılmasıyla geçmişe etkili olarak ortadan kalkar.
Sö zleşmeden dö nme hakkının kullanılmasıyla verilenlerin
8
iade edileceğ i kanunda (TBK m. 229/I, BK m. 205/I)
dü zenlenmiş olduğ undan taraflar arasında tasfiyeye yö nelik
yasal borç ilişkisi doğ ar. Tasarruf işlemleri sö zleşmeden
dö nmeden etkilenmez. İade talebi kanuna dayandığ ından
TBK m. 146 hü kmü ndeki 10 yıllık ZA uygulanır. (Yargıtay)
3) Ayni etkili dönme teorisi: Sözleşme geçmişe etkili
olarak ortadan kalkar. Ancak tasarruf işleminin sebebe
bağlı olduğu hallerde taahhüt işleminin sadece
yokluğunda veya geçersizliğinde değil, ortadan kalkması
halinde de tasarruf işlemi ortadan kalkar. (Bu gö rü şü
savunanlar, tescile kıyasen teslimin de sebebe bağlı olduğ unu
kabul ettiklerinden satış sö zleşmesinde her durumda dö nme
ü zerine tasarruf işleminin de ortadan kalktığ ını kabul
9 etmektedirler.) Tasarruf işlemi sözleşmeden dönmeye
bağlı ortadan kalktığından, malın mülkiyeti de satıcıya
geri döner. Satıcı malın iadesini istihkak iddiasıyla talep
eder. İstihkak davasında za/hds olmadığından satıcı bu
davayı her zaman açabilir.
4) Yeni dönme teorisi: Sö zleşme ileriye etkili (ex nunc)
olarak ortadan kalkar. Bu çerçevede dö nme hakkının
kullanılmasıyla birlikte, sö zleşmeden dö nü lmesinin
sonuçları tamamlanıncaya kadar sö zleşme ilişkisi, içerik
değ iştirerek tasfiye ilişkisine dönüşür. Bu şekilde
dö nme hakkının kullanılması, alelade sö zleşmenin, tasfiye
aşamasındaki bir sö zleşmeye dö nü şmesini sağlar. Tasfiye
ve bu çerçevede verilenlerin iadesi tamamlanıncaya
10
kadar taraflar arasındaki sözleşme ilişkisi devam
ettiğinden iade talepleri bakımından sözleşmedeki
borçların tabi olduğu za; bu şekilde bir özel za yoksa
TBK m. 146 hükmündeki 10 yıllık za uygulanır.
- Sö zleşmeden dö nme hakkı,
Kural : Şekle bağlı değildir.
İstisna : Tacirler bakımından TTK m. 18(3) gereğ i,
noter aracılığ ıyla, taahhü tlü mektupla, telgrafla veya
gü venli e-imza kullanılarak kayıtlı e-posta sistemiyle
yapılır. (ispat şekli)
- Sö zleşmeden dö nme ü zerine iade yü kü mlü sü satıcı veya
11
alıcıdan biri iade yü kü mlü lü ğ ü nü yerine getirmekten
kaçınırsa, diğ er taraf kendi iade yü kü mlü lü ğ ü bakımından
TBK m. 97’den (ödemezlik def’i) yararlanabilir.
- Alıcının yerleşim yeri iade borcunun ifa yeridir.
Sö zleşmeden dö nme hakkının kullanılmasının sonuçları
TBK m. 229 hü kmü nde dü zenlenmiştir.
8. Dönmenin sonuçları
a. Genel olarak
Satış sözleşmesinden dönen alıcı, satılanı, ondan elde ettiği yararları ile
birlikte satıcıya geri vermekle yükümlüdür. Buna karşılık alıcı da, satıcıdan
aşağıdaki istemlerde bulunabilir:
1. Ödemiş olduğu satış bedelinin, faiziyle birlikte geri verilmesi.
12 2. Satılanın tamamen zaptında olduğu gibi, yargılama giderleri ile satılan
için yapmış olduğu giderlerin ödenmesi.
3. Ayıplı maldan doğan doğrudan zararının giderilmesi.
Satıcı, kendisine hiçbir kusur yüklenemeyeceğini ispat etmedik-çe, alıcının
diğer zararlarını da gidermekle yükümlüdür.
Sözleşmeden dönme hakkının kullanılması üzerine,
Alıcı,
• satılanı ve
• satılandan elde ettiği semereleri (doğal/hukuki semereler ve
keza kullanım yararları)
iade etmekle yükümlüdür.
Dikkat edilirse kanun koyucu, TBK m. 217/I, 1’den(zapt)
13 («Satılandan elde ettiğ i ve elde etmeyi ihmal eylediğ i ü rü nlerin
değ eri indirilerek, ö demiş olduğ u satış bedelinin faizi ile
birlikte geri verilmesini») farklı olarak alıcının, semerelerde
sadece elde ettiği semereleri iade etmekle yükümlü
olduğunu dü zenlemiştir.
Konuya ilişkin olarak ileri sü rü len
I. Görüş : Alıcı elde etmeyi ihmal ettiği semerelerden sorumlu
değildir. (lafzi yorum)
II. Görüş : Bu halde kk, alıcıya, ZKTS’nda alıcının durumundan daha iyi
bir durum tesis etmek istemeyeceğ ine gö re alıcı elde ettiğ i semerelerin
yanı sıra elde etmeyi ihmal ettiği semerelerden de sorumludur.
(amaçsal yorum)
İlk gö rü ş, kanunun ruhunu gö z ardı ettiğ inden, ikinci gö rü ş ise, satış
sö zleşmesinde genel eğ ilimin alıcının korunması olması nedeniyle başka
14
bir açıdan olsa da yine kanunun ruhuna aykırıdır. (Kanaatimizce bu
halde TBK m. 217/I, 1 hü kmü nü n, ö zellikle de SZ kuralları da dikkate
alınarak TBK m. 229/I hü kmü ne uygun olarak yorumlanması
dü şü nü lmelidir. Başka bir ifadeyle TBK m. 217/I, 1 hü kmü bakımından
amaçsal daraltma/teleolojik redü ksiyona gidilmelidir.)
TBK m. 229 uyarınca alıcı şu haklara sahiptir (haklar
kümülatiftir):
1) Satış bedelinin faiziyle birlikte iade edilmesini
 Aksi sö zleşmede kararlaştırılmamışsa yasal faiz,
 Satış bedelinin iadesi alacağ ı klasik gö rü şe gö re SZ’ye,
yeni dö nme gö rü şü ne gö re sö zleşmeye dayanır.
 Satıcı talep etmeye hakkı bulunan yararlara ilişkin
15
alacak hakkı ile satış bedelinin iadesine ilişkin
borcunu takas edebilir. (Aynı şekilde alıcı da bunları
takas edebilir.)
2) Yargılama giderlerinin ödenmesini
 TBK m. 217/I, b. 2’de olduğ u gibi burada da yargılama
giderlerinin ö denmesi alıcı tarafından satıcıdan talep
edilebilir.Ö r: S, ayıplı mali A’ya satmış, A da Ü ’ye satmış.
 Hü kü mdeki yargılama giderlerinden, ü çü ncü kişilerin, ayıplı
mal ile ilgili olarak alıcıya açmış oldukları ve alıcı aleyhine
verilen kararlar neticesinde yapılan yargılama giderlerinin
anlaşılacağ ı kabul edilmektedir.
16
3) Satılana yapmış olduğu masrafların ödenmesini
I. Gö rü ş : zorunlu ve faydalı masraflar anlaşılır.
II. Gö rü ş : zorunlu, faydalı ve lü ks masraflar anlaşılır.
(baskın gö rü ştü r.)
4) Uğradığı zararların tazminini
Bu halde de TBK m. 217 hü kmü nde (zapt)olduğ u gibi, alıcı,
satıcıdan hem doğrudan hem dolaylı zararlarını talep
edebilir.
TBK m. 229/I, b. 3 – doğ rudan zararlar
TBK m. 229/II – dolaylı zararlar
 Satış bedelinin faiziyle Bu kalemler bakımından satıcı-nın
17 birlikte iadesi kusuru aranmaz. İlgili ka-lemlere
dahil olan ve zarar ni-teliğinde olan
 Yargılama giderleri hususlar bakı-mından satıcının
 Mala yapılan masraflar kusursuz so-rumluluğu söz
konusudur.
 Doğrudan zararlar
Satıcının AKTS’nda alıcının sö zleşmeden dö nme hakkını
kullanması ü zerine, alıcı, bu haklarını kullanabilir.
Hü kmü n ikinci fıkrasına gö re, satıcı, kendisine hiçbir
kusur yü klenemeyeceğ ini ispat etmedikçe, alıcının diğer
zararlarını da(dolaylı zarar) gidermekle yü kü mlü dü r.
Bu halde doğ rudan zarar – diğ er zarar ayrımı
bakımından ileri sü rü len gö rü şler, zaptta olduğ u gibi
18 yine aynı şekildedir. (Yargıtay bu gö rü şlerden II. gö rü şü ;
İsv. Federal Mahkemesi(papağan kararı) IV. gö rü şü kabul
ediyor.)
TBK m. 229/I, b. 3 ve II’deki zararlardan
• Doğr. Zar.: Menfi zarar
I.
Görüş
• Diğer Zar.: Müspet zarar
• Doğr. Zar.: Fiili zarar (menfi zarar kalemlerinden biri olarak)

II.
Görüş
• Diğer Zar.: Kaçırılan fırsatlar (menfi zararın diğer kalemi)
• Doğr. Zar.: Fiili zarar (müspet zarar kalemlerinden biri olarak)

III.
Görüş
• Diğer Zar.: Yoksun kalınan kâr
19
• Doğr. Zar.: Ayıp ile yakın nedensellik bağı içinde olan zarar (uygun
nedensellik bağı var)
IV.
Görüş
• Diğer Zar.: Ayıp ile uzak nedensellik bağı içinde olan zarar (nedensellik bağı
var; uygun nedensellik bağı yok)
 İsviçre Federal Mahkemesi; ünlü Papağan Kararında,
alıcının satın aldığı yurt dışından ithal edilmiş papağanın
alıcının diğer papağanlarına hastalık bulaştırarak
ölümüne sebep olmasına bağlı olarak diğer papağanların
ölümü ile meydana gelen ayıbı takip eden zararı illiyet
bağında önde gelmesinden hareketle doğrudan zarar
saymış ve kusursuz satıcıyı- satılan papağan karantinada
tutuşmasına rağmen- alıcıya karşı bu zarardan sorumlu
saymıştır.
TBK m. 228/I uyarınca alıcıya ayıplı olarak
devredilmiş olan satılanın
 Ayıp nedeniyle yahut
 Beklenmedik hâ l yü zü nden veya
 Mü cbir sebepten dolayı
yok olması veya ağır biçimde zarara uğraması,
21 alıcının sözleşmeden dönme hakkını
kullanmasını engellemez.
Bu durumda alıcı, satılandan elinde ne kalmışsa
onu geri vermekle yükümlüdür.
II. SATIŞ BEDELİNİN AYIP ORANINDA
İNDİRİLMESİNİ İSTEME HAKKI
Genel Olarak
TBK m. 227/I, b. 2 uyarınca alıcı, satılanın ayıplı olması
halinde, satış bedelinin ayıp oranında indirilmesini talep
edebilir.
Ancak bu hakkın kullanılabilmesi için, satış bedelinin
22
ö denmemiş olması şart değ ildir. Alıcı, satış bedelini
ödemiş olmasına rağmen satış bedelinin ayıp
oranında indirilmesini isteyebilir. Bu halde satıcı, satış
bedelinden indirilmesi gereken miktarı alıcıya iade eder.
Satış bedelinden ayıp oranında indirim yapılmasında,
kanunda satış bedelinden «ayıp oranında» indirim
yapılmasından söz edildiğinden, indirim
yapılacak miktarın belirlenmesinde kanun
koyucunun nispi metodu benimsediği sonucuna
varılmaktadır.
23 Satıcının AKTS hü kü mleri ve bu çerçevede TBK m.
227/I, b. 2 hü kmü tamamlayıcı hukuk kuralı
niteliğ inde olduğ undan taraflar bir diğer metodun
uygulanacağı hususunda anlaşmaya varmış
Satış bedelinden ayıba bağlı olarak indirim
yapılmasında, üç ayrı metod sö z konusudur:
1) Nispi metod
2) Mutlak metod
3) Tazminat metodu
Satış bedelinden ayıp oranında indirim yapılmasını
24 isteme hakkının kullanılması durumda sö zleşme
ayakta kalmaya devam edeceğ inden, bu hak
değiştirici yenilik doğuran hak niteliğ indedir.
Keza hakkın kullanılmasından sonra bir şekilde dava
açılırsa, bu davada hakim hakkın daha ö nce
kullanılmış olduğ unu tespit etmekle yetineceğ inden,
bu dava bir tespit davası teşkil eder.
Tıpkı diğ er hakların ve b. 1’de bahsi geçen
sö zleşmeden dö nme hakkının olduğ u gibi, bu hakkın
25
kö tü ye kullanılması halinde de mahkeme hakkın
kö tü ye kullanılmasını dinlemez. (TMK m. 2/II’ye
aykırı kullanılmamalıdır)
Nispi metod
Bu yö ntemde, ayıbın, satış konusu malın değ erini ne oranda
etkilediğ i esas alınır. Bu çerçevede malın ayıpsız objektif
değerinin, malın ayıplı objektif değere oranı, satış bedeline
uygulanarak ödenmesi gereken bedel bulunur. Satış
bedelinden, ö denmesi gereken bedelin çıkarılmasıyla da indirim
miktarı hesaplanmış olur. Yargıtay da mü stekar içtihatlarında bu
metodu benimsemiştir.
26 Satış sö zleşmesinde X malı için, 1.000 TL satış bedeli belirlenmiş
olması durumunda, eğ er malın ayıpsız objektif değ eri 800 ve
ayıplı objektif değ eri 500 TL ise, 8/5 oranı satış bedeline
uygulanır. (1.000/8)x5=625 TL ö denmesi gereken bedeldir.
1000-625=375 TL indirim miktarıdır.
27 Nispi yö ntemde malın ayıpsız objektif değ eri ile ayıplı

objektif değ eri, hasarın geçiş anına (zilyetliğ in
devredildiğ i veya alıcının zilyetliğ i devralmada
temerrü de dü ştü ğ ü ana) gö re hesaplanır.
Örnek:
28
Satış bedelinin ayıp oranında indirilmesini isteme
hakkının kullanılmasında ayrıca tazminat
istemenin mümkün olup olmadığı sorunu?
818 s. BK dö neminde, ö zellikle de kanunda (m. 202, 203)
açıklık bulunmaması nedeniyle bu konu son derece
tartışmalıydı. Ancak TBK m. 227/II hükmünde alıcının
genel hükümlere göre tazminat isteyebileceği açık
29 bir şekilde belirtilmiş olduğundan, satış bedelinden
ayıp oranında indirim yapılmasını talep eden
alıcının da uğradığı zararın tazminini talep
edebileceği artık tartışmasızdır.
Bu halde tartışmalı olan konu bu halde zararın tazmini bakımından
TBK m. 229(dö nme) hü kmü nü n kıyasen uygulanıp uygulanamayacağ ı
yö nü ndedir.
I. Görüş: Alıcının satış bedelinin ayıp oranında indirilmesini isteme hakkını
kullandığ ı durumlarda hangi zararın tazmin edileceğ i ve satıcının
kusurunun aranıp aranmayacağ ı konusunda TBK m. 229 hü kmü kıyasen
uygulanır. Dolayısıyla burada da doğ rudan zarar ve diğ er zarar ayrımı
yapılır. Doğ rudan zararlarda kusursuz sorumluluk; diğ er zararlar
bakımından kusur karinesinin varlığ ında kusur sorumluluğ u sö z konusu
30
olur.
II. Hakim Görüş: TBK m. 229 hü kmü ndeki doğ rudan zarar-diğ er zarar
ayrımı sö zleşmeden dö nme haline ö zgü olduğ undan bu ayrım devreye
girmez. Alıcı TBK m. 112 çerçevesinde zarar talep edebilir. (Kusur aranır,
kusur karinesi vardır.) TBK m. 227’nin gerekçesi de bu gö rü şü
desteklemektedir.
III. SATILANIN AYIPSIZ BİR BENZERİYLE
DEĞİŞTİRİLMESİNİ İSTEME HAKKI
Bu hak da YDH niteliğ inde olup, ulaşmakla hü kü m ve sonuç
doğ uran tek taraflı bir irade beyanıdır. Değ iştirici YDH’tır.
Bu talebin esas itibariyle aynen ifa talebinin uzantısı
olduğu ifade edilmektedir.
Kanun koyucu, bu hak bakımından 6098 s. TBK’da, 818 s.
31
BK’ya nazaran ö nemli bir değ işikliğ e yer vermiştir. Bu
çerçevede daha ö nceleri «malın ayıpsız bir misliyle»
değ iştirilmesi hakkı sö z konusu iken bu hak «malın ayıpsız
bir benzeriyle» değ iştirilmesini isteme hakkına
dö nü ştü rü lmü ştü r.
Eğ er imkan varsa, bu hak malın misli/gayrımisli olması
ö nem arz etmeksizin, her tü rlü , çeşit, sınırlı çeşit ve
parça borcunda uygulama alanı bulur.
Örn: S, A’nın mağazasından belli ö zellikleri olan bir
plazma TV’yi, parça borcu olmak ü zere satın alır. TV
ayıplı çıkar. S’nin mağazasında başka marka ve model
ancak ö zellik itibariyle bu TV’ye benzeyen başka mallar
32 da sö z konusudur. Alıcı ayıplı malın ayıpsız benzeriyle
değ iştirilmesini isteyebilir.
Bu hakkın kullanılabilmesi için,
1) Çeşit/sınırlı çeşit/parça borcu niteliğ indeki borç
bakımından misli/gayrımisli eşya niteliğ indeki
satılanın benzeri bulunmalıdır.
2) Satıcının satılanın benzerini ifa etmesi somut olayda
imkan dahilinde olmalıdır.
Alıcının ayıplı malın ayıpsız benzeriyle değ iştirilmesini
33
talep etmesinde, alıcı, dü rü stlü k kuralı (TMK m. 2/II)
çerçevesinde malın benzerini kabul etmek durumunda
olmadıkça, satıcı, alıcıyı başka bir malı kabul etmeye
zorlayamaz.
TBK m. 227/III; «Satıcı, alıcıya aynı malın ayıpsız bir benzerini
hemen vererek ve uğradığı zararın tamamını gidererek seçimlik
haklarını kullanmasını önleyebilir».
(Önemle belirtilmelidir ki, satıcı da, seçimlik hakların
kullanılmasından önce, ayıplı malın ayıpsız bir benzerini
derhal vererek ve alıcının uğradığı zararın tamamını
gidererek alıcının seçimlik haklarını kullanmasına engel
olabilir. Ancak bu halde de satıcının hem alıcının malın ayıplı
34
olmasından doğan bütün zararını tazmin etmeyi hem de
alıcıdan kabul etmesi beklenebilecek şekilde satılanın bir
benzerini vermeyi teklif etmiş olması gerekir.)
IV. SATILANDAKİ AYIBIN GİDERİLMESİNİ İSTEME
HAKKI
Kanunda «Aşırı bir masrafı gerektirmediğ i takdirde, bü tü n
masrafları satıcıya ait olmak ü zere satılanın ü cretsiz
onarılmasını isteme» hakkı olarak ifade edilen bu hakkın
kullanılabilmesi için, satılandaki ayıbın objektif
olarak onarım yoluyla giderilebilecek nitelikte bir
35
ayıp olması gereklidir. Bu şart kanunda öngörülmemiştir;
işin doğasından çıkarılmaktadır. Eğ er satış konusu maldaki
ayıp tamir yoluyla giderilebilecek nitelikte değilse, alıcı
bakımından bu hak gündeme gelmez.
Ayrıca; satıcının ayıbı tamir yoluyla gidermesi
dürüstlük kuralı çerçevesinde satıcıdan beklenebilir
nitelikte olmalıdır. Yine kanunda belirtilmeyen ve fakat
dü rü stlü k kuralından doğan bu şart çerçevesinde,
satılandaki ayıbın tamir edilmesi satıcıdan dü rü stlü k
kuralı çerçevesinde beklenebiliyor olmalıdır. Eğ er onarım
satıcı bakımından çok fazla emek, zaman vb. kaybına
36
neden olacaksa ve bu çerçevede ayıbın tamir yoluyla
giderilmesi objektif olarak mü mkü n olmakla birlikte
dü rü stlü k kuralı çerçevesinde satıcıdan beklenebilir
nitelikte değ ilse, bu hak kullanılamaz.
Ücretsiz onarım seçimlik hakkının kullanılabilmesi
için TBK’da öngörülen önşart; Ayıbın tamir yoluyla
giderilmesinin çok fazla masraf gerektirmiyor
olmasıdır.
TBK m. 227/I, b. 3 hü kmü nde açık bir şekilde belirtilmiş
olduğ u ü zere, ayıbın tamir yoluyla giderilmesinin talep
edilebilmesi için, çok fazla masraf gerektirmiyor olması da
37
gerekir. Bu bağlamda eğ er çok fazla masraf gerektiriyorsa,
ayıbın tamir yoluyla giderilmesi objektif olarak mü mkü n
olsa ve satıcının da çok fazla emek ve zaman harcaması
gerekmiyor olsa bile bu hak kullanılamaz.
Ayıbın tamir yoluyla giderilmesini isteme hakkı da
değiştirici YDH niteliğindedir ve ulaşması gereken tek
taraflı bir irade beyanıyla kullanılır.
Bu hakkın kullanılması ü zerine satıcı ayıbı tamir yoluyla
gidermediğ i takdirde alıcı, diğ er seçimlik haklardan
herhangi birini ve bu arada sö zleşmeden dö nme hakkını
kullanabilir.
38
Ö ğ retide ileri sü rü len bir gö rü şe gö re, ayıbın tamir yoluyla
giderilmesi hakkının kullanılması ancak satıcının ayıbı
tamir yoluyla gidermemesi halinde sö zleşmeden dö nme
hakkının kullanılabilmesi için ö nce «uygun bir sü re
verilmesi» gerekir.
SEÇİMLİK HAKLARLA BİRLİKTE AYIP NEDENİYLE UĞRANILAN
ZARARIN TAZMİNİNİ İSTEME HAKKI
Kanun Koyucu, TBK m. 227 hü kmü nde alıcıya, sö zleşmeden dö nme,
ayıp oranında satış bedelinin indirilmesi, ayıplı malın ü cretsiz olarak
onarılmasını isteme ve ayıplı malın ayıpsız bir benzeriyle
değ iştirilmesini isteme seçimlik haklarından hangisini seçmiş olursa
olsun, seçmiş olduğ u hakla birlikte kullanması mü mkü n olacak şekilde
ayıp nedeniyle uğ ranılan zararın genel hü kü mlere gö re(TBK m. 112-
kusur karinesi) tazminini isteme hakkı vermiştir. Ancak, sö zleşmeden
39
dö nme hakkının kullanılması ü zerine alıcı dö nme hakkı kapsamında
doğ rudan ve diğ er zarar kavramları altında mevcut tü m zararının
tazmin edilmesini sağlamış olacağ ından, alıcının bu halde artık ayrıca
genel hü kü mlere gö re tazminat talep edemeyeceğ inin kabul edilmesi
gerekir.
TBK m. 227/II hü kmü şu şekildedir: «Alıcının genel hükümlere
göre tazminat isteme hakkı saklıdır.»
Bu şekilde kk, ayıp nedeniyle uğ ranılan zararın her durumda
talep edilebileceğ ini kabul etmiş ve konuya ilişkin olarak da
genel hü kü mlere atıf yapmıştır. Bu halde genel hüküm ile
kastedilen TBK m. 112 hükmüdür. Dolayısıyla TBK m.
227/II hükmü çerçevesinde tazmin edilecek zarar da
«müspet zarar»dır. Bu halde tazminat ilgili genel hü kü mlere
40
gö re talep edileceğ inden, satıcı kusur prensibi çerçevesinde
sorumludur. Ancak TBK m. 112 hü kmü nde kusur karinesi
bulunduğ undan satıcı kusurlu kabul edilecek ve kusur
karinesini çü rü tmedikçe de zararı tazminle yü kü mlü olacaktır.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
uyarınca Alıcının Seçimlik Hakları
 Tüketicinin seçimlik hakları
 MADDE 11- (1) Malın ayıplı olduğunun anlaşılması durumunda tüketici;
 a) Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
 b) Satılanı alıkoyup indirim isteme, ayıp oranında satış bedelinden
 c) Aşırı bir masraf gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın
ücretsiz onarılmasını isteme,
 ç) İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir misli ile değiştirilmesini isteme, seçimlik haklarından birini
kullanabilir.
 Satıcı, tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür.
 (2) Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesi hakları üretici veya ithalatçıya
karşı da kullanılabilir.
SATICININ AKTS. - ALICININ HAKLARININ SINIRLANMASI
A) GENEL SINIRLAMA
Satıcının AKTS çerçevesinde alıcı lehine doğan haklara ilişkin genel sınırlama,
TBK m. 227/III hü kmü nde yer almaktadır. Sö z konusu hü kme gö re, satıcı,
alıcıya aynı malın ayıpsız bir benzerini hemen vererek ve uğ radığ ı zararın
tamamını gidererek seçimlik haklarını kullanmasını ö nleyebilir. Buna gö re,
satıcı, alıcıya
1) Hemen ayıplı malın ayıpsız bir benzerini vererek ve
2) Alıcının ayıp nedeniyle uğradığı zararın tamamını gidererek, alıcının ayıba
42
bağlı haklardan birini kullanmasının ö nü ne geçebilir.
Sadece satılanın ayıpsız benzerinin alıcıya hemen verilmesi yeterli değ il, satıcı
varsa alıcının uğ ramış olduğ u zararının tamamını gidermek zorundadır; zarar
giderim talebi içermeyen her değ iştirme talebini alıcı haklı sebeple reddedebilir.
TBK m. 227/III , satıcı lehine dü zenlenmiş, satıcıyı koruyan bir hü kü mdü r.
B) ÖZEL SINIRLAMALAR
1. Dönme Hakkının Sınırlanması
 TBK m. 227/IV çerçevesinde alıcının sö zleşmeden dö nme hakkını
kullandığ ı hallerde durum bunu haklı göstermiyorsa, hakim,
- Satılanın onarılmasına veya
- Satış bedelinin ayıp oranında indirilmesine karar verir.
Satıcıyı koruyan bir hakkaniyet normu(TMK m. 4) uyarınca hakim
şartların dö nmeyi haklı kılıp kılmadığ ını değ erlendirecektir. Dö nmenin
43 alıcıya sağladığ ı fayda ile satıcıya vereceğ i zararın tartılması ve arada
açık bir oransızlığ ın bulunup bulunmadığ ına bakmak gereklidir(Satıcı
ile alıcı arasındaki menfaatler dengesi)
.
 Ayıp sebebiyle satılandaki değ er eksikliğ inin kü çü k olduğ u ve
alıcının malı başka amaçlarla kullanabildiğ i hallerde hakim
dö nme yerine bedel indirimine karar verebilir. Ö r: II. Kalite
unun başka unlu mamü llerde kullanılabilmesi, II. Kalite çeliğ in
farklı ü rü nler için işlenebilmesi vb.
 Alıcının malın ayıplı olduğ unu bilseydi yine de satış
sö zleşmesini akdedeceğ i sonucuna varıldığ ı veya alıcının ayıplı
malı yeniden satma imkanına sahip olduğ u durumlarda da
dö nme hakkının kullanılmaması gerektiğ i kabul edilmektedir.
 Dö nme hakkının kullanılmasına ilişkin bu sınırlama
bakımından, dö nme hakkının, ancak ayıbın ö nemli olduğ u ve bu
şekilde somut durumda dö nme hakkının kullanılmasının haklı
gö rü ndü ğ ü hallerde kullanılabileceğ i ileri sü rü lmektedir.
Ayıp ö nemli olsa bile, bu durum her durumda dö nme hakkının kullanılmasının
haklı addedilmesi sonucunu doğ urmaz. Bu bağlamda ö rneğ in maldaki ayıp
önemli olsa bile, bu «malın satıcıya gönderilmesi çok fazla masraf ve emek
gerektiriyorsa» yine dönme hakkı kullanılamaz. Özellikle denizaşırı
uluslararası satışlarda, gönderme masrafları, paketleme masrafları vs.
Keza «Alıcının ayıplı malı başka bir şekilde kullanma olanağına sahip
olması» da ayıp önemli olsa bile yerine göre dönme hakkının
kullanılmasını haklı olmaktan çıkarabilir.
45
Acaba somut durumun dö nme hakkının kullanılmasını haklı gö stermediğ inin
ileri sü rü lmesi bir def’i mi yoksa itiraz mı teşkil edecektir. Bu hususu ö ğ retide
tartışmalıdır.
Ö ğ retide bir gö rü ş bu hususun ileri sü rü lmesinin def’i teşkil ettiğ ini bu nedenle
de ileri sü rü lmesinin şart olduğ unu ve dolayısıyla hakim tarafından da
durumun resen dikkate alınmayacağını kabul etmektedir.
Bir diğ er gö rü ş ise, bu hususun itiraz teşkil ettiğ ini ve bu
nedenle de durumun hakim tarafından re’sen dikkate
alınacağ ını ileri sü rmektedir. Buna gö re, «Somut
durumun dönme hakkının kullanılmasını haklı
göstermediği» hususu somut olaydan anlaşılıyor
olabilir. Bu gibi hallerde ayrıca ispat gerekmez; hakim
durumu resen dikkate alır .
46 Yargıtay, hakimin bu hü kmü re’sen uygulayacağ ı
gö rü şü ndedir.
Keza ö rneğ in «satılanın alıcının arzusu üzerine yapıldığı haller»
ile «alıcının çok uzun süre hangi hakkını kullandığını
belirtmediği» durumlarda sö zleşmeden dö nme hakkının
kullanılamayacağ ı belirtilmektedir.
Ancak, ayıbın alıcının bunu bilmesi halinde mevcut şartlara
gö re sö zleşme yapmayacağ ı derecede ö nemli olması, satılanın
alıcı için kullanılamaz ve esaslı vasıflardan yoksun olması-Malın
ö nemli nitelikleri eksikse-, satıcının ağ ır kusurlu veya hileli
47 davranışta bulunarak yani satıcı alıcıyı aldatarak malı satmışsa
alıcı şekilde dönme hakkını kullanabilir
Ö zetle; TBK m. 227/IV hü kmü , 227/III gibi satıcıyı koruyan bir
hü kü mdü r. Kanun koyucu, alıcı ve satıcının menfaatlerini
dengelemeye çalışmıştır.
 Buna karşılık; TBK m. 228/II çerçevesinde,
- Satılan alıcıya yüklenebilecek bir sebep yüzünden yok olmuşsa
veya
- Alıcı malı devretmişse veya
- Alıcı malın şeklini değiştirmişse,
sö zleşmeden dö nme hakkı kullanılamaz.
(Alıcının kusurlu olması aranmaz.)
Bu halde alıcı sadece, «satış bedelinin ayıp oranında indirilmesini»
48 talep edebilir.
Hü kmü n temelindeki ratio legis: Alıcı kendi davranışıyla ayıplı satılanda
meydana getirdiğ i hukuki ve fiili değ işikliklerden sorumludur. Alıcı,
kendi davranışıyla satılanı yok ettiğ i takdirde, dö nme hakkını kaybeder.
Alıcının satılanın ayıplı olduğ unu bilip bilmemesi ö nem taşımaz.
 Alıcı malın ayıplı olduğ unu bilmesine rağ men malı
kullanmış veya tü ketmişse, ayıp nedeniyle
sö zleşmeden dö nme hakkından feragat etmiş
sayılacağ ından sö zleşmeden dö nme hakkını
kullanamaz.
 Birden çok mal veya parçadan oluşan bir mal birlikte
satılmışsa ve bunların sadece bir kısmı ayıplıysa?
49 Kural : Sadece ayıplı kısımlar bakımından sö zleşmeden
dö nme hakkı kullanılabilir.
 . Birden çok mal satışında
 TBK MADDE 230-
 «Birden çok mal veya birden çok parçadan oluşan bir mal,
birlikte satılmış olup da bunlardan bazıları ayıplı çıkarsa,
dönme hakkı bunlardan ancak ayıplı çıkanlar için kullanılabilir.
Ancak, alıcıya veya satıcıya önemli bir zarar vermeksizin
ayıplı parçanın diğerinden ayrılmasına imkân yoksa, dönme
hakkının satılanın tamamını kapsaması zorunludur.
 Satılanın aslı için satıştan dönülmesi, ayrı satış bedeli
gösterilerek satılmış olsalar bile, eklentilerini de kapsar; fakat
eklentiler için dönme, satılanın aslını kapsamaz».
İstisna : Satıcıya veya alıcıya zarar vermeksizin ayıplı parçanın
diğ er kısımdan ayrılması mü mkü n değ ilse, dö nme hakkının
sö zleşmenin tamamını kapsaması zorunludur. Ö r: Mobilya
takımındaki koltuklardan sadece birinin ayıplı çıkması
durumunda tü m mobilya takımı için dö nme hakkı kullanılabilir.
Birden fazla malın bir kısmının ayıplı olması durumunda
sö zleşmeden dö nme hakkının sadece ayıplı kısım bakımından
51 kullanılabilmesi bakımından ö zellik arz eden bir diğ er durum da
asıl şey ve eklenti bakımından asıl şeyin ayıplı olması
durumunda kullanılan dö nme hakkının eklentiyi de kapsamasıdır.
Ancak, eklentinin ayıplı olmasına istinaden eklenti bakımından
dö nme hakkının kullanılmasının asıl şeyi etkilemeyecektir.
2. Bedel İndirimi Hakkının Sınırlanması
TBK m. 227/V uyarınca satılanın değ erindeki eksiklik
satış bedeline çok yakınsa alıcı;
• Sö zleşmeden dö nme hakkını veya
• Satılanın ayıpsız benzeriyle değ iştirilmesi hakkını
kullanabilir.
52
Kanun Koyucunun buradaki amacı, alıcının hem satılanı
alıkoyup hem de çok az bir ö deme yaparak satıcıyı zarara
uğ ratmasının ö nü ne geçilmesi, bö ylece satış bedelinin
neredeyse tamamını geri almasını engellemektir.
Ö nemle belirtilmelidir ki, bedel indirimi hakkının
kullanılması halinde indirim miktarının satış
bedeline çok yakın çıkması, indirim miktarı nispi
metoda gö re hesaplandığ ından pek olası değ ildir.
Ancak teorik olarak mü mkü ndü r.
53
SATICININ AKTS. - ALICININ HAKLARININ TABİ OLDUĞU SÜRE
Kanunkoyucu, TBK m. 231 hü kmü nde şu ifadeye yer
vermiştir:
9. Zamanaşımı
Satıcı daha uzun bir süre için üstlenmiş olmadıkça, satılanın
ayıbından doğan sorumluluğa ilişkin her türlü dava, satılandaki
ayıp daha sonra ortaya çıksa bile, satılanın alıcıya devrinden
başlayarak iki yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. Alıcının satılanın
54 kendisine devrinden başlayarak iki yıl içinde bildirdiği ayıptan
doğan def’i hakkı, bu sürenin geçmiş olmasıyla ortadan kalkmaz.
Satıcı, satılanı ayıplı olarak devretmekte ağır kusurlu ise, iki yıllık
zamanaşımı süresinden yararlanamaz.
Bu şekilde kanun koyucu, satış sö zleşmesinde ayıba bağlı hakların
ayıp gizli ayıp niteliğ inde bile olsa;
kural olarak satılanın devrinden ve bu çerçevede esasen satılanın
teslim edilmesinden (zilyetliğin devri veya alıcının ayıbı öğrenme
anı değil!!)başlayarak 2 yıl içinde kullanılması gerektiğ ini;
ancak ağır kusurlu(Kast+ağır ihmal) olan satıcının; alıcının bu 2
yıllık sürede ayıba bağlı hakkını kullanmadığını ileri
süremeyeceğini hü kme bağlamıştır.
55 Hü kü mde dikkat çeken bir diğ er husus da, satıcının ağ ır kusurlu
olmadığ ı durumlar bakımından, alıcının 2 yıllık sü re içerisinde
bildirdiğ i ayıplar dolayısıyla bir def’i hakkının bulunduğ u ve alıcının
bu def’i hakkını 2 yıllık sürenin dolmasından sonra da
kullanabileceğinin dü zenlenmiş olmasıdır.
Ö te yandan kanun koyucu, bir yapının ayıplı olması durumu
bakımından da TBK m. 244/III hü kmü nde şu dü zenlemeye
yer
Bir vermiştir:
yapının ayıplı olmasından doğan davalar, mülkiyetin geçmesinden başlaya-
rak beş yılın ve satıcının ağır kusuru varsa yirmi yılın geçmesiyle zamanaşımına
uğrar.
Bu şekilde kanunun sö zü dikkate alındığ ında, satıcının

AKTS’ndan alıcı lehine doğan haklar:
56
 Taşınırlarda satılanın devrinden başlayarak 2 yıl (satıcı
ağ ır kusurluysa bu sü reden yararlanamaz)
 Yapılarda mü lkiyetin geçmesinden başlayarak 5 yıl ve
eğ er satıcı ağ ır kusurluysa 20 yılda zamanaşımına uğ rar.
 Konuya ilişkin olarak belirtilmesi gereken ilk husus,
kk’nun sö z konusu hü kü mlerde sü reyi zamanaşımı
olarak dü zenlemiş olmasıdır. Oysa, ayıba bağ lı haklar
kk’nun TBK m. 227 hü kmü nü n kenar başlığ ında da
belirtildiğ i ü zere seçimlik hak, yenilik doğ uran hak
niteliğ indedir. Yenilik doğ uran haklarda ise zamanaşımı
değ il, olsa olsa hak dü şü rü cü sü re sö z konusu olur.
57  Halihazırda seçimlik hakkın zamanaşımına uğ ramasının
neticesi borcun eksik borca dö nü şmesidir.
 Sü re kanunda zamanaşımı olarak dü zenlenmiş olduğ undan
genel olarak za’nın durma ve kesilme sebepleri burada
uygulanır.
 2 yıllık ZA sü resinin başlangıç anı?
 Kanunda 2 yıllık sü renin başlangıcı olarak «satılanın devri anı»
gö sterilmişse de, bundan zilyetliğ in herhangi bir şekilde
devredildiği an değil, fiilen taşınır malın teslim edildiği an
anlaşılır.
58  2 yıllık süre aynı zmanda alıcının ayıp ihbarında bulunma
imkanının da üst sınırını oluşturmaktadır. Alıcı, 2 yıllık ZA
süre içinde açık veya gizli ayıbı ihbar edip ,seçimlik
haklardan birini kullanmak ve tazminat talebinde
bulunmak zorundadır.
 Ö ğ retide 231’deki sü renin (ve 244/III’teki sü relerin) sadece
seçimlik haklar bakımından uygulanacağ ı; 227/II’deki tazminat
talebi bakımından (TBK m. 112) genel zamanaşımı süresi
olan TBK m.146’nın (10 yıl) uygulanacağ ı kabul edilmektedir.
 Neden 2 yıllık sü re?
 Kanun koyucunun bu şekilde 2 yıllık bir sü re ö ngö rmesinin
nedeni satıcının sorumluluğ unun bir nebze olsun hafifletilmesi
ve AKTS’nun bir an evvel bir sonuca bağ lanmasını, satıcının çok
59 yıllar sonra ortaya çıkan gizli ayıplardan sorumlu olmamasını
istemesidir.
 Gerek TBK m. 231’deki 2 yıllık sü re gerek TBK m. 244/III’te
dü zenlenmiş olan sü reler emredici değ ildir. Sö zleşmeyle
değ iştirilebilir. (TKHK’daki sü reler sadece uzatılabilir.)
 Bu çerçevede hü kmü n farklı anlaşılmaya uygun sö zü ne rağ men
yapılan anlaşmayla sü renin kısaltılmasının da mü mkü n olduğ u
kabul edilmektedir. Bu bağ lamda, taraflar zamanaşımı sü resini
aralarında yaptıkları anlaşma ile uzatabilecekleri gibi
kısaltabilirler. Zira, TBK m. 148 hü kmü nde, genel hü kü mlerdeki
sü relerin (TBK m. 146, 147, 156/II hü kü mlerindeki sü relerin)
kesin olduğ u dü zenlenmiştir. TBK m. 231 bu açıdan TBK m.
148’in bir istisnasını oluşturmaktadır.
60  Uzatılan Yeni sü re?
 Hakim gö rü ş, sü relerin uzatılmasında da kararlaştırılan yeni
sü renin genel ZA sü resi olan 10 yıldan daha fazla olamayacağ ını
kabul etmektedir. Uzatma sü resi konusunda ü st sü reyi kabul
etmeyen gö rü şler de benimsenmektedir.
 Sonuç olarak ayıba karşı tekeffülde genel zamanaşımı,
 Kural: Satılanın alıcıya devrinden başlayarak 2 yıldır.
(Eğer ayıp bu süre içerisinde bildirilmişse, ayıptan doğan
def’i hakkı zamanaşımı süresi dolduktan sonra da
kullanılabilir.)
 İstisna: Satıcı satılanı ayıplı olarak devretmekte ağır
kusurluysa 2 yıllık süreden yararlanamaz. Bu halde baskın
görüşe göre satıcının sorumluluğu bakımından genel
zamanaşımı olan 10 yıllık zamanaşımı süresi uygulanır.
 Yasal zamanaşımı sü resinden daha kısa garanti sü resi verilirse?
Garanti sü relerine ilişkin sö zleşmelerin yorumuna gö re somut
olaydaki veriler ışığ ında bir sonuca ulaşmak gerekir.
 TBK m. 231/I, c.1’den de çıkarılabileceğ i ü zere satıcının mal için
daha kısa bir garanti sü resi vermesi, satıcının AKTS’nun 2 yıllık
sü rede za’na uğ ramasına engel olmayacaktır. Yasal ZA sü resinden
daha kısa garanti sü resi içeren garanti sö zleşmeleri, yasal ihbar
sü resini(TBK m. 223) uzatma fonksiyonu gü der yoksa TBK m.
62
231’deki ZA sü resinin kısaltılmasına sonucuna yol açamaz.
 Bu çerçevede satıcının yasal za sü resinden daha uzun bir sü re için
garanti verdiği hallerde, bu garanti sü resi AKTS za’nın uzaması
sonucunu doğ uracaktır: Ö zetle; 2 yıllık ZA sü resi Garanti sü resi
kadar uzayacaktır. Yargıtay da bu gö rü ştedir.
 Konuya ilişkin olarak tartışılması gereken bir diğ er husus,
satıcılığ ı meslek edinmiş satıcının satılanda bulunduğ unu
bilmesi gereken ayıplar bakımından satılandaki ayıbın
kendisine sü resinde bildirilmemiş olduğ unu ileri sü rerek
sorumluluktan kısmen de olsa kurtulamayacağ ına ilişkin
hü kmü n 231/II hü kmü bakımından da uygulanıp
uygulanmayacağ ıdır. Bu doğ rultuda meslekten satıcıların;
bilmesi gereken ayıplar açısından meslekten satıcılar ağ ır
63 kusurlu sayılacak ve 2 yıllık ZA sü resinden
yararlanamayacaklardır.
 Ticari satışlar açısından da TTK’nın ticari satış sö zleşmeleri
açısından TBK’ya atıf yapması sebebiyle TBK m. 231’in
uygulanacağ ı kabul edilmektedir.
 TBK m. 231 hü kmü nde yer alan bir diğ er husus, alıcının
ayıptan doğan def’i hakkıdır. 231/I, c. 2 şu şekildedir:
«Alıcının satılanın kendisine devrinden başlayarak iki yıl
içinde bildirdiğ i ayıptan doğan def’i hakkı, bu sü renin
geçmiş olmasıyla ortadan kalkmaz.» Ö ğ retide hü kü mden
ne anlaşılması gerektiğ i tartışmalı olmakla birlikte,
baskın gö rü ş, hü kmü n malı gö zden geçirme ve ayıbı
64
bildirme veya gizli ayıpta ayıbı bildirme kü lfetlerini
yerine getiren alıcının, kendisine karşı satış bedeline
ilişkin veya bir diğ er alacak davası açan satıcıya karşı her
zaman ayıp def’ini ileri sü rebileceğ i yö nü ndedir. (sü rekli
def’i)
 Ö ğ retide ayrıca baskın gö rü şe gö re sü rekli def’i hakkını
kullanan alıcı hangi seçimlik hakkını kullandığ ını da
belirtmelidir. (Ö rneğ in, dö nme hakkını kullanıyorum o
nedenle satış bedelini ö demiyorum veya satış
bedelinden ayıp oranında indirim yapılmasını talep
ediyorum gibi…)

65
TKHK
 ***Tüketici, ayıplı mal ifası durumunda süreye bağlı bir muayene(gözden geçirme) ve
ihbar(bildirim) külfeti olmaksızın ZA süreleri içinde seçimlik haklarını kullanabilir.
 TKHK, tüketici açısından gözden geçirme ve bildirim külfetlerine yer verilmemiş, eski
Kanun’da öngörülen bu külfetler kaldırılmıştır. Tüketici açısından sadece ispat yükü
düzenlenmiştir.
 İspat yükü
 MADDE 10 – (1) Teslim tarihinden itibaren altı ay içinde ortaya çıkan ayıpların, teslim
tarihinde var olduğu kabul edilir. Bu durumda malın ayıplı olmadığının ispatı satıcıya aittir. Bu
karine, malın veya ayıbın niteliği ile bağdaşmıyor ise uygulanmaz.
 (2) Tüketicinin, sözleşmenin kurulduğu tarihte ayıptan haberdar olduğu veya haberdar
olmasının kendisinden beklendiği hâllerde, sözleşmeye aykırılık söz konusu olmaz. Bunların
dışındaki ayıplara karşı tüketicinin seçimlik hakları saklıdır.
Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun
 Zamanaşımı
 MADDE 12 – (1) Kanunlarda veya taraflar arasındaki sözleşmede daha uzun bir süre
belirlenmediği takdirde, ayıplı maldan sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa
bile, malın tüketiciye teslim tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Bu
süre konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda taşınmazın teslim tarihinden itibaren beş
yıldır.
 (2) Bu Kanunun 10 uncu maddesinin üçüncü fıkrası saklı olmak üzere ikinci el satışlarda
satıcının ayıplı maldan sorumluluğu bir yıldan, konut veya tatil amaçlı taşınmaz mallarda
ise üç yıldan az olamaz.
 (3) Ayıp, ağır kusur ya da hile ile gizlenmişse zamanaşımı hükümleri uygulanmaz.
SATICININ AKTS. – DİĞER SORUMLULUK HÜKÜMLERİYLE İLİŞKİSİ
 TBK m. 112 hükmüne dayalı tazminat talebiyle ilişkisi
Ayıplı ifa hali aynı zamanda kö tü ifadır. TBK m. 112 anlamında
«sö zleşmenin gereğ i gibi ifa edilmemesi» (akdin mü spet ihlali) sö z
konusudur.
Konu 818 sayılı BK bakımından tartışmalı bulunmaktaydı.
68
6098 sayılı TBK’nın yü rü rlü ğ e girmesi sonrası, ö ğ retide,

baskın gö rü ş olarak ö nceki tartışmanın ö nemini yitirdiğ i
ve daha evvel tam yarışma gö rü şü olarak adlandırılan
gö rü şü n Kanun koyucu tarafından da kabul edildiğ i
gö rü şü ileri sü rü lmektedir.
69
Buna gö re, TBK m. 227/II hü kmü nde alıcının «genel hü kü mlere» gö re
tazminat isteme hakkının bulunduğ u dü zenlenmiş olduğ undan, alıcı,
gö zden geçirme ve bildirme kü lfetlerini yerine getirmesi
gerekmeksizin zararının tazmini için genel hü kü mlere başvurabilir. Bu
halde satıcının kusur karinesi mevcut olmak ü zere kusur sorumluluğ u
vardır. Za olarak da TBK m. 146 hü kmü ndeki 10 yıllık za uygulanır.
 TBK m. 49 hükmüne dayalı tazminat talebiyle ilişkisi
Satış sö zleşmesinde AKTS’na yol açan kö tü ifa hali aynı zamanda
70
haksız fiil teşkil ediyorsa, alıcı, satıcı aleyhine TBK m. 49 vd.
çerçevesinde haksız fiil hü kü mlerine dayanarak tazminat talebinde
bulunabilir. Ö rneğ in satıcının bozuk olduğ unu ve uygulanması halinde
kalıcı sakatlık bırakacağ ını bildiğ i aşıları satmasında durum bö yledir.
DİĞER SORUMLULUK HÜKÜMLERİYLE İLİŞKİSİ
SATICININ AKTS. –
Gerek TBK m. 49/I gerek II hü kü mlerinden doğan

sorumluluk bakımından şekli şartların (kü lfetlerin)
yerine getirilmesi aranmayacağ ı gibi, bu gibi hallerde
tazminat talebi bakımından TBK m. 72 uygulanır.
71
 TBK m. 30 vd. (irade sakatlıkları) ile ilişkisi
Satıcının AKTS’na temel teşkil eden hallerde alıcının
esaslı yanılmaya veya aldatmaya dayanarak sö zleşmeyi
iptal hakkının bulunup bulunmadığ ı tartışmalıdır. Zira
konuya ilişkin olarak TBK m. 227/II hü kmü nde yer alan
açık ifadeden farklı olarak bu hallerde genel hü kü mlere
dayanılarak sö zleşmenin iptal edilebileceğ inin
72 dü zenlendiğ i bir kanun hü kmü mevcut değ ildir.
Konuya ilişkin olarak ileri sü rü len bir gö rü ş satıcının
AKTS bakımından kk’nun aradığ ı son derece sıkı maddi
şartların yanı sıra şekli şartları da gerekçe gö stererek…
…bu halde alıcının irade sakatlığ ına dayanarak akdi iptal
etme olanağ ına sahip olmadığ ını; zira AKTS’nun ö zel
hü kü mlerde yer alan bir kapalı sorumluluk dü zeni
olduğ unu kabul etmektedir. (lex specialis derogat legi
genarali) (Azınlık gö rü ş)
Konuya ilişkin olarak ileri sü rü len ve esas itibariyle ö zel
hü kü mlerin genel hü kü mlerle aksi çok açık şekilde yasal
73 dü zenlemeden çıkarılmadıkça tamamlanması gerektiğ ini
savunan bir diğ er gö rü şe gö re ise, satıcının AKTS’nun
bulunduğ u hallerde alıcı, şartları oluştuğ u takdirde esaslı
yanılmaya veya aldatmaya dayanarak sö zleşmeyi iptal etme
olanağ ına sahiptir. (Baskın gö rü ş)
Burada ö nemle belirtilmelidir ki esaslı yanılma ve
aldatmaya dayanılarak sö zleşmenin iptali imkanının
bulunduğ u durumlarda TBK m. 231 hü kmü ndeki za
değ il, bu haklara ilişkin TBK m. 39 hü kmü nde yer alan
hds uygulanacaktır. Ö te yandan bu gibi hallerde alıcının
şekli şartları yerine getirmiş olup olmadığ ının da bir
ö nemi olmayacak ve alıcı, gö zden geçirme ve bildirme
74 kü lfetini zamanında yerine getirmemiş olsa bile, ilgili
durum çerçevesinde ayıbı kabul ettiğ i sonucu doğ mamak
şartıyla esaslı yanılmaya veya aldatmaya dayanarak
sö zleşmeyi iptal hakkına sahip olacaktır.

Genel Olarak: Sözleşmeden Dönme Hakkı

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Genel Olarak: Sözleşmeden Dönme Hakkı

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SATICININ AYIBA KARŞI TEKEFFÜL SOR.

• Doğr. Zar.: Fiili zarar (menfi zarar kalemlerinden biri olarak)

• Doğr. Zar.: Fiili zarar (müspet zarar kalemlerinden biri olarak)

27 Nispi yö ntemde malın ayıpsız objektif değ eri ile ayıplı

Bu şekilde kanunun sö zü dikkate alındığ ında, satıcının

6098 sayılı TBK’nın yü rü rlü ğ e girmesi sonrası, ö ğ retide,

Gerek TBK m. 49/I gerek II hü kü mlerinden doğan

You might also like