KAKAYAHANG
SOSYOLINGGUWISTIK
O
ACTIVITY
Ang kakayahang 1: WRITE IT DOWN!
sosyolingguwistiko ay
kakayahang gamitin ang wika nang may naaangkop
na panlipunang pagpapakahulugan para sa isang
tiyak na sitwasyong pangkomunikasyon.
Nilinaw ng sosyolingguwistang si Dell Hymes (1974) ang
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
nasabing mahahalagang salik ng lingguwistikong
interaksiyon gamit ang kaniyang modelong SPEAKING. Sa
modelong ito nakapaloob ang etnograpiya ng
komunikasyon.
 ANG MODELONG S-P-E-A-K-I-N-G
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
S – Setting at Scene: Saan ang pook ng pag-uusap o
ugnayan? Kailan nangyari?
P – Participants: Sino-sino ang kalahok sa pag-uusap?
E – Ends: Ano ang pakay, layunin, at inaasahang bunga ng
pag-uusap?
A – Act Sequence: Paano ang takbo o daloy ng pag-uusap?
K – Key: Ano ang tono ng pag-uusap? Seryoso ba o
pabiro?
I – Instrumentalities: Ano ang anyo at estilo ng
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
pananalita? Kumbersasyonal ba o may mahigpit na
pagsunod sa pamantayang panggramatika?
N – Norms: Ano ang umiiral na panuntunan sa pag-uusap
at ano ang reaksiyon dito ng mga kalahok? Malaya bang
nakapagsasalita ang mga kalahok o nalilimitahan ba ang
pagkakataon ayon sa uri, lahi, kasarian, edad, at iba pang
salik?
G – Genre: Ano ang uri ng sitwasyon o material na
ginagamit (hal., interbyu, panitikan, liham)?
PAGKILALA SA MGA VARAYTI NG WIKA
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
Bahagi ng kakayahang sosyolingguwistiko ang pagkilala sa
mga pagbabago sa wika at pag-aangkop ng gamit nito ayon
sa lunan at sitwasyon. Sa mga naunang aralin ay natalakay
na natin ang mga varayti ng wika. Ang mga varayti na ito ay
nagpapahiwatig ng sumusunod:
 Pormalidad at impormalidad ng sitwasyon – maaaring
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
maging pormal o impormal ang pananalita depende sa
kung sino ang kinakausap.

 Ugnayan ng mga tagapagsalita – may pagkakapareho sa

paraan ng pagsasalita ang mga magkakaibigan, at
nailalangkap din nila ang mga biruan at pahiwatigan na
hindi mauunawaan ng hindi kabilang sa kanilang grupo.
 Pagkakakilanlang etniko at pagkakapaloob sa isang
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
pangkat – gumagamit ng local na wika at/o diyalekto sa
kausap na nagmula sa kaparehong bayan ng tagapagsalita.

 Awtoridad at ugnayang pangkapangyarihan – tinitiyak

ang pormalidad at kaangkupan ng salita sa harap ng guro,
magulang, at iba pang nakatatanda at may awtoridad.
 Pagkakakilanlang etniko at pagkakapaloob sa isang
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
pangkat – gumagamit ng local na wika at/o diyalekto sa
kausap na nagmula sa kaparehong bayan ng tagapagsalita.

 Awtoridad at ugnayang pangkapangyarihan – tinitiyak

ang pormalidad at kaangkupan ng salita sa harap ng guro,
magulang, at iba pang nakatatanda at may awtoridad.
 
KAKAYAHANG
PRAGMATIKO
 Ayon kina Lightbown at Spada (2006), ang pragmatiko
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
ay tumutukoy sa pag-aaral sa paggamit ng wika sa isang
partikular na konteksto upang magpahayag sa paraang
diretsahan o may paggalang.

 Kadikit ng paglinang sa kakayahang pragmatiko ang

konsepto ng speech act. Halimbawa nito ay ang
pakikiusap, pagtanggi, pagpapaumanhin, pangangako, at
iba pa. Narito ang tatlong sangkap ng speech act.
 Sangkap Kahulugan Halimbawa
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
Illocutionary Sadya o Pakiusap, utos,
Force intensiyonal na pangako
papel
Locution Anyong Patanong, pasalaysay
lingguwistiko
Perlocution Epekto sa Pagtugon sa hiling,
tagapakinig pagbibigay-atensiyon
Halimbawang senaryo: Isang parokyano sa restaurant ang
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
nagpahayag sa waiter ng ganito: “Mayroon ba kayong
tubig na walang yelo?”

Sa nasabing halimbawa, ang illocutionary force ng

parokyano ay ang paghiling na madalhan siya ng inuming
tubig na walang kasamang yelo. Ipinadaloy niya ito sa
locution na patanong. Ang epekto nito, o perlocution, ay
ang pagsunod ng waiter sa kaniyang kahilingan.
BERBAL at DI-BERBAL na KOMUNIKASYON
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
 Ang berbal na komunikasyon ay gumagamit ng salita sa
anyong pasalita at/o pasulat man. Nagagawa ang paraang
oral sa pamamagitan ng pakikipag-usap sa kaanak,
kaibigan, at kakilala, pakikipagtalakayan sa klase, at
paglahok sa mga usapan sa kumperensiya at seminar.
Pasulat naman itong napadadaloy sa mga sulatin sa klase,
paglikha ng blogpost, pagbuo ng manifesto at bukas na
liham, at iba pa.
 Isa pang uri ng komunikasyon ang di-berbal na
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
komunikasyon. Ayon sa mga pag-aaral, lubhang
napakalaki ng elementong di-berbal sa pakikipag-usap sa
mga taong napapaloob sa sariling kultura. Sa katunayan,
tinatayang 70% ng isang karaniwang kumbersasyon ang
binubuo ng di-berbal na elemento (Maggay 2002).
 IBA’T IBANG
ACTIVITY 1: ANYO
WRITENGIT
DI-BERBAL
DOWN! NA
KOMUNIKASYON
1. Kinesika – kilos o galaw ng katawan, kabilang na ang
ekspresyon ng mukha, galaw ng mata, kumpas ng mga
kamay, at tindig ng katawan.
2. Proksemika – distansiya sa pakikipag-usap. Ang
distansiya ay nagbabago depende sa natamong ugnayan sa
kausap. Kapansin-pansin ang mga bagong magkakilala ay
may mas malaking distansiya kumpara sa mga taong matalik
na magkakaibigan.
  
3. Haptics – isa sa mga pinakaunang anyo ng
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
komunikasyon. Kadalasang nagsasaad ito ng positibong
emosyon o pakikiramay sa mga hindi magandang karanasan.
Halimbawa nito ay ang pagtapik sa balikat o pagyakap sa
kausap.
4. Paralanguage – tono ng tinig at kalidad at bilis ng
pagsasalita
5. Oculesics – gamit ng mata. Ang ating mata ay sinasabing
bintana ng ating kaluluwa at pagkatao. Gamit ang ating
mata, mabisa tayong nakapaglalahad ng ating emosyon.
6. Objectics – paggamit ng bagay tungo sa mabisang
ACTIVITY 1:
paglalahad ng mensahe.
WRITE IT DOWN!
7. Olfactorics – gamit ang pang-amoy batid din natin ang
paglalahad ng mensahe.
8. Colorics – nababatid ang mensahe gamit ang kulay.
9. Pictics – dahil sa maraming muscles na matatagpuan sa
mukha ng tao, hindi maiiwasan na makagagawa ang ating
mukha ng iba’t ibang paggalaw.
10. Iconics – Mababatid ang mensahe gamit ang icons. Ang
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
mga nararamdaman gaya ng masayang mukha, malungkot,
naiirita at iba pa ay maaaring mairepresenta sa pamamagitan
ng icons (emojis, emoticons).
11. Chronemics - Ang oras ay maaaring pormal gaya ng
isinasaad ng relo o impormal na karaniwang nakadikit sa
kultura gaya ng mga terminong “ngayon na,” “sa lalong
madaling panahon,” at “mamaya na.”
12. Vocalics – tunog na nalilikha ng tao. Hindi ito
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
nangangahulugang paggamit ng salita . Halimbawa nito ay
ang paggamit ng “ehheeemmmm” na may kahulugang
taglay sa nagsasalita at nakikinig.
ANG KAGAWIANG PANGKOMUNIKASYON NG
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
MGA PILIPINO GAMIT ANG MGA PAHIWATIG:

1. Mga Salitang Di-Tuwirang Pagtukoy o Palihis na

Pagpapatama o Pagpupuntirya:
a. Pahaging – isang mensaheng sinadyang magmintis at
ipinaalingawngaw lamang sa paligid.
b. Padaplis – isang mensaheng sadyang lihis sa layuning
matamaan nang bahagya ang kinauukulan nito.
2. Mga Salitang ang Pinatatamaan ng Mensahe ay Hindi
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
ang Kausap kundi ang mga Taong Nasa Paligid at
Nakaririnig ng Usapan:

a. Parinig – malawakang ginagamit upang maiparating ang

saloobin, hindi sa kaharap na kusap kundi sa sinumang
nakikinig sa paligid.
b. Pasaring – mga berbal at di-berbal na pagpaparating ng
puna, paratang, at iba pang mensaheng nakasasakit sa mga
nakaririnig na kunwari ay labas sa usapan.
3. Mga Salitang Kumukuha ng Atensiyon sa pamamagitan ng
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
Pandama:
a. Paramdam – isang mensaheng ipinaaabot ng tao, o maging ng
espiritu, sa pamamagitan ng mga ekspresyong nararamdaman
gaya ng pagdadabog, pagbabagsak ng mga kasangkapan, malakas
na pagsasara ng pinto, kaluskos at iba pa.
b. Papansin – isang mesaheng may layuning humingi ng
atensiyon na kadalasang naipahahayag sa pamamagitan ng
pagtatampo, pagkabalidosa sa pananamit at pagkilos, sobra-
sobrang pangungulit, at iba pang kalabisang kumukuha ng pansin.
4. Mga Salitang Nagtataglay ng Kahulugan na ang dating sa
ACTIVITY
Nakaririnig 1: WRITE
ay Napatatamaan Siya: IT DOWN!
a. Sagasaan – pahayag na lumalagpas sa hangganan sa pakikipag-
usap na karaniwang tinututulan ng nakikinig bilang isang paalala na
maaaring may masaktan (hal., “Dahan-dahan ar baka makasagasa
ka.”)
b. Paandaran – mekanismo ng pahiwatig na kadalasang nakapokus
at umiikot sa isang paksa na hindi tuwirang maipahayag subalit
paulit-ulit na binabanggit tuwing may pagkakataon at kadalasang
kinaiinisan ng nakikinig sa pagsasabing, “Huwag mo akong
paandaran.”
 
KAKAYAHANG
DISKORSAL
 Ayon sa UP Diksiyonaryong Filipino (2010), ang
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
diskurso ay nangangahulugan ng “pag-uusap at palitan
ng kuro.” Mula rito, mahihinuha na ang kakayahang
diskorsal ay tumutukoy sa kakayahang umunawa at
makapagpahayag sa isang tiyak na wika.
 DALAWANG
ACTIVITY URI NG KAKAYAHANG
1: WRITE IT DOWN!
DISKORSAL

1. Kakayahang Tekstuwal

2. Kakayahang Retorikal
1. Kakayahang Tekstuwal- tumutukoy sa kahusayan ng
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
isang indibidwal sa pagbasa at pag-unawa ng iba’t ibang
teksto gaya ng mga akdang pampanitikan, gabay
instruksiyonal, transkripsiyon, at iba pang pasulat na
komunikasyon.

2. Kakayahang Retorikal- tumutukoy naman sa kahusayan

ng isang indibidwal na makibahagi sa kumbersasyon.
DALAWANG BATAYANG PANUNTUNAN SA
ACTIVITY 1:
PAKIKIPAGTALASTASAN
WRITE IT DOWN!
(Ayon kay Grice (1957,1975; sipi kay Ho 2001))

1. Pagkilala sa pagpapalitan ng pahayagan.

2. Panutunan hinggil sa kantidad, kalidad, relasyon, at
paraang kumbersasyon.
 Panuntunan sa Kumbersasyon (Grice 1957, 1975)
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
Kantidad Gawing impormatibo ang ibinibigay na impormasyon
ayon sa hinihingi ng pag-uusap: hindi lubhang kaunti o
lubhang daming impormasyon.
Kalidad Sikaping maging tapat sa mga pahayag; iwasang
magsabi ng kasinungalingan o ng anumang walang
sapat na batayan.
Relasyon Tiyaking angkop at mahalaga ang sasabihin.
Paraan Tiyaking maayos, malinaw, at hindi lubhang mahaba
ang sasabihin.
Sa pagtamo ng mataas na kakayahang diskorsal, mahalagang
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
sangkap sa paglikha ng mga pahayag ang kaugnayan at
kaisahan. Ang kaugnayan ay tumutukoy sa kung paanong
napagdidikit ang kahulugan ng mga pangungusap o pahayag
sa paraang pasalita o pasulat. Tingnan ang halimbawa:

A: Ang kalat naman dito!

B: Aayusin ko lang ang mga libro.
Tumutukoy naman ang kaisahan sa kung paano
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
napagdidikit ang dalawang ideya sa lingguwistikong paraan.
Nakapaloob dito ang paggamit ng mga panghalip bilang
panghalili sa mga natukoy na sa simula ng pahayag at
pagdaragdag ng mga kataga, panuring, at komplemento
upang pahabain ang mga pangungusap. Gayundin, maaari
ding pagtambalin ang mga payak na pangungusap o sugnay.
PAGPAPAHABA SA PANGUNGUSAP
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
1. Pagpapahaba sa pamamagitan ng kataga- napapahaba
ang pangungusap sa pamamagitan ng mga katagang gaya ng
pa, ba, naman, nga, pala, at iba pa.

Halimbawa:
Mahal ka. Mahal ka pa ba?
Mahal ka ba? Mahal ka nga pala.
Mahal ka pa. Mahal ka naman pala.
2. Pagpapahaba sa pamamagitan ng panuring- napapahaba
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
ang pangungusap sa pamamagitan ng mga mga pang-angkop
na na at ng.

Halimbawa:
Siya ay anak.
Siya ay anak na babae.
Siya ay anak na bunsong babae.
3. Pagpapahaba sa pamamagitan ng komplemento-
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
napapahaba ang pangungusap sa pamamagitan ng
komplemento o ang bahagi ng panguri na nagbibigay ng
kahulugan sa pandia. Ang iba’t ibang uri ng komplemento ay
ang mga sumusunod:
a. Komplementong tagaganap- isinasaad ang gumagawa
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
ng kilo. Pinangungunahan ng panandang ng, ni, at
panghalip.
Halimbawa:
Nagtanim si Jasmine ng mga gulay sa bakuran.
Nagtanim siya ng mga gulay sa bakuran.
Nagtanim ang kaniyang kaibigan ng mga gulay sa bakuran.
b. Komplementong tagatanggap- isinasaad kung sino ang
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
nakikinabang sa kilos. Pinangungunahan ng mga pang-ukol
na para sa, para kay, at para kina.

Halimbawa:
Naghanda ng regalo si Jules para sa kaniyang kasintahan.
Bumili ng bagong cellphone si Inna para kay Elijah.
c. Komplementong ganapan- isinasaad ang pinagyarihan
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
ng kilos. Pinangungunahan ng panandang sa at mga
panghalili nito.

Halimbawa:
Namalagi sila sa quarantine facility.
Namalagi sila rito.
Namalagi sila roon.
d. Komplementong sanhi- isinasaaad ang dahil ng
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
pangyayari o ng kilos. Pinangungunahan ng panandang dahil
sa/kay at mga pangahalili nito.

Halimbawa:
Nabaon sa utang si Aling Marites dahil sa pagkakalulong sa
online shopping.
Dahil kay Jitz, nagkaroon ng direksyon ang buhay ni Rolly.
e. Komplementong layon- isinasaad ang bagay na
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
ipinahahayag ng pandiwa. Pinangungunahan ng panandang
ng.

Halimbawa:
Regular na umiinom ng gamot ang aking lola.
f. Komplementong kagamitan- isinasaad ang
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
instrumenting ginamit upang maisakatuparan ang kilos.
Pinangungunahan ng pariralang sa pamamagitan ng at mga
panghalili nito.

Halimbawa:
Sa pamamagitan ng internet, napapabilis ang pagkuha ng
impormasyon.
Magkakasundo lamang sila sa pamamagitan mo.
4. Pagpapahaba sa pamamagitan ng pagtatambal-
ACTIVITY 1: WRITE IT DOWN!
napagtatambal ang dalawang payak na pangungusap sa
pamamagitan ng mga pangatnig na at, ngunit, datapwat,
subalit, saka, at iba pa.
Halimbawa:
Nagtatrabaho sa pabrika ang kaniyang tatay at nagtitinda sa
palengke ang kaniyang nanay.
Matagal siyang mag-aral ng aralin subalit tiyak naming
matataas ang kaniyang marka sa mga pagsusulit.