TÜRK ŞAMANİZMİ

ANADOLU’DA
ŞAMANİST İZLER
ŞAMANİZM NEDİR
• Doğa da var olan her şeyin bir ruhu olduğuna inanılan
ANİMİSTİK bir inaç sistemi.Şamanizm ata ruhlarına ve doğa
varlıklarına tapınmaya dayanan eski bir inançtır.

• Bunun ne zaman ortaya çıktığı, ne gibi değişikliklerden geçtiği

kesin olarak bilinmemektedir. Ancak eski Çin Kaynaklarından
öğrenildiğine göre, Şamanlığın önce Orta Asya Türkleri
arasında ortaya çıktığı, daha sonra da diğer Türk boyları
arasında yayıldığı anlaşılmaktadır.

• TENGRİ dininin içinden doğmuş olan bir mezhep.

Günümüz de animistik inançlara verilen genel bir isim . Rus
Antropologların Çalışmaları
 ŞAMAN NEDİR-KİMDİR
• Şamanlar kendilerine özgü uygulamalar aracılığıyla,
yaşamın, ölümün, doğanın ve ölmüş insanların
ruhlarıyla iletişim kurabilirler. Bu görünen ve
görünmeyen dünyalar arasında kozmik yolculuk
yapabilen, bu dünyalar arasında ilişki kurabilen,
toplumun huzur ve refahını, sağlık ve mutluluğunu
olumsuz etkilerden koruyabilen insanlardır.
MEDİTATÖR

• ETİMOLOJİK OLARAK ŞAMAN KARANLIKTA

GÖREN ANLAMI TAŞIR.EVENKİ HALKLARI
 ŞAMANIN KOZMİK DÜNYALARI

Kökeni, gelişimi, evrenselliği, dinselliği ve tinselliği

açısından bir problemler yığını olan şamanlıkta,
maddeyi ruhtan ayırmayan ve her ikisini de kutsal,
gerçek ve ruhanî bilen, evreni aşağı, orta ve yukarı
diye üçe bölen şaman dünya görüşüne dayalı
kozmolojiye odaklanan bir arkaik yapıdır.
 ŞAMANIN KOZMİK DÜNYALARI
• ALT DÜNYA (ERLİK) Karanlık olandır. 14 kattır. Kötülüklerin,
bahtsızlıkların, çirkinliklerin hüküm yeridir. Bu nedenle
cehennem demektir. Korkunç bir tanrı/ruh olan Erlik, ailesi ve
ona bağlı kötü ruhlar yeraltında bulunurlar..Ruh’un kayıp
parçalarının geri alındığı alem

• ORTA DÜNYA: İnsanlar,ve İye’lerin yaşadığı

yerler.Dağ,su,orman,ateş,kaya,toprak iyeleri. Ata Ruhları

• GÖK - ÜST DÜNYA (ÜLGEN) Aydınlık olandır. Orada iyilik,

güzellik ve mutluluk vardır. Tam anlamıyla bir cennet
demektir. 17 kattan oluşmaktadır. En büyük Tanrı/ruh olan
Ülgen, eşi ve çocukları ile kendisine bağlı iyi ruhlar orada
oturur. Ata ruhları
TÜRK KÖKENİ VE ULUSLAR

HUNLAR GÜNEY SİBİRYA

GÖKTÜRKLER TUVA TÜRKLERİ
UYGURLAR HAKASYA
TÜRKLER YAKUTİSTAN
OĞUZLAR ALTAY CUMHURİYETİ
KARAHANLILAR BAŞKURTİSTAN
(KARLUKLAR-MS 8 yy)
GAZNELİLER
SELÇUKLULAR
ŞAMANİZM İLK SEMBOLÜ

GÜNEŞ ADAM - M.Ö BİNLER

KADINLAR İLK ŞAMANLARDI

• Kadın, Sibiryalı bir halk olan Çukçi atasözünde

denildiği gibi, doğası itibarı ile veya doğal olarak
şamandır.Kadının doğurganlığı onun kutsanmasını
sağlamıştır.

• Ayrıca sözlü gelenekler, arkeolojik kazılar ve tarihî

veriler kadınları şifacı, otacı, kâhin, falcı, kendinden
geçen dansçı, kozmik yolcu olarak gösterir. Kadınlar
en eski sağaltma metotlarını iyi bilen ve bunu
başarıyla tatbik eden kişilerdir.

• ÇATALHÖYÜK TANRIÇA - ANADOLU

ŞAMAN KIYAFET VE AKSESUARLARI

600’den fazla obje

KAM - ŞAMAN DAVULU
 ŞAMANİZM’DE UMAY ANA / FATMA ANA
Türk mitolojisinde ve Tengrizimde doğurganlık tanrıçasıdır ve bu
nedenle kadınlar, anneler ve çocuklar ile ilgilidir. Moğol dillerinde
umay, rahim anlamındadır
 ŞAMANİZM’DE UMAY ANA / FATMA ANA

ÖZELLİKLERİ
- İyilikler yapar. Doğacak çocukları belirler.
- Beyaz elbiselidir. Yere kadar uzanan beyaz, gümüşten saçları vardır.
- Yanında bir kuğu veya zarif bir at ile betimlenir.
- Gökyüzün’de yaşar
- Kuş kılığına bürünebilir ve kanatlıdır.
- Yaşam ağacının sahibidir.
- Çocukları ALBASTI isimli kötü ruhtan korur.
- Yeryüzüne bereket dağıtır. Etrafına ışık saçar.
- Çocuğu olmayanlar kendisine kurban adarlar.
- Hamile kadınları ve yavru hayvanları korur.
 ŞAMANİZM DE GÖK KÜLTÜ
• Şamanizm'de Güneş, Ay, Yıldız, Yıldırım, Fırtına vb. ile ilgili inançlar
hep Gök Tanrı kültüyle bağlantılıdır. Altaylı Şamanistler Güneş üzerine
ant içerlerdi. Altaylılara göre Güneş "Ana", Ay ise "Ata"
sayılmıştır.Güneş'i yeryüzünde "Ateş" temsil eder. Yakut masallarına
göre büyük kahramanlar hep Güneş ve Ay'ın himayesi altındadır.

• Şaman inancına göre kötü ruhlar Güneş ve Ay ile sürekli mücadele

halindedirler,bazen onları yakalayıp karanlık dünyasına sürüklerler.
Güneş ve Ay tutulmalarının sebebi budur. Güneş ya da Ay tutulduğu
zaman, Şamanistler onları kötü ruhların esaretinden kurtarmak için
bağırıp çağırırlar, davul çalarlar. Onlara göre bu gürültüler kötü ruhları
korkutmak içindir.Günümüzde Ay ya da Güneş tutulduğunda gelecek
olan felaketlerin işareti olarak düşünürler.

• Ayrıca toplumda dolunay gören kimse Ay’a eğilerek selam verir ve Ay’a
bakarak keseme bereket versin!” diye yoluna devam ederler. Bu da çok
yaygın bir davranıştır.
 ŞAMANİZM’DE YAŞAM AĞACI
KÖKLER ANADOLU TOPRAKLARINA UZANIYOR
Bilinen en eski örnek, M.Ö. 7000 yıllarına tarihlenen Türkiye'deki
DOMUZTEPE (KAHRAMANMARAŞ / EMİROĞLU KÖYÜ) kazılarında bulunmuştur.
Sembolün oradan çeşitli şekillerde yayıldığına inanılmaktadır.

Çömlek Üzerinde Kümülatif Motiflerle Yaşam Ağacı

 ŞAMANİZM’DE ATEŞ VE OCAK KÜLTÜ
• Ülgen gökten biri siyah, diğeri beyaz iki taş indirmiş ve bu taşları
birbirine sürterek ateş çıkartmayı insanoğluna öğretmiştir. Bundan
dolayı Şamanist Türklerde çakmak taşından elde edilen ateş kutsaldır.

• Kuzey Altaylılarda gelin ve damadın, evliliklerinin ilk üç gününü bu

suretle yaktıkları ateşin başında geçirmeleri adetten sayılmıştır.
Şamanist Türklerde ateşe bakıp kehanette bulunmak da eski bir
gelenektir.

• Şamanistler'e göre ateş her şeyi temizler ve kötü ruhları

kovar.Yolculuktan gelen kişiler yurda alınmadan ateş üzerinden atlatılıp
negatif enerjilerden temizletlir.

• Ateşe su dökmezler, çöpleri atmazlar. Akşam karanlığında (şafak) ateş

ile uğraşmazlar(oynamazlar).
 NASIL ŞAMAN OLUNUR
1-Soyla geçen şamanlık görevi: Bu durumda aileden birinin
veya bir kaçının şaman olması ve ecdat şamanın kendi
soyundan birini şamanlık görevi için seçmesi söz
konusudur.

2. Ruhlar tarafından seçilme.

3. İnsanın kendi isteğiyle şamanlık yolunu seçmesi ve

şaman sırlarını öğrenmek için uzun bir yol kat etmesi.

Şaman olma ilk önce adayın şamanlık hastalığına

yakalanması şeklinde belirir. Şamanlık görevine çağr
şamanlık hastalığı şeklinde iletilir,
 ANADOLU’DA GÜNÜMÜZ’DE DEVAM EDEN
ŞAMANİK UYGULAMALAR

“Dilek tutma dileme”dir. Türk kültürünün önemli motiflerinden

biri olan ve yeri-göğü birbirine bağladığı düşünülen, ağaçlara
bağlanan çaputlar .

“Su gibi git su gibi gel.” pek çoğumuzun uğurlamalarda kullandığı

meşhur bir sözdür. “gidenin ardından su dökmek” Bereketi,
temizliği, kutsallığı temsil etmesi sebebiyle su eski Türklerden bu
yana hayatımızdaki önemini korumuştur.

“kırmızı kurdele” Şans ve uğuru temsil etmesi sebebiyle nişan

yüzüklerinde ve okumayı yeni söken çocukların yakalarında
kullanılan ayrıca yeni doğum yapan anneyi ve yeni doğan çocuğa
alkarısı denilen kötü ruhtan korumak için
 ANADOLU’DA GÜNÜMÜZ’DE DEVAM EDEN
ŞAMANİK UYGULAMALAR

• “tahtaya vurmak.” Bu gelenek de bizlere ormana

girerken kötü ruhları kovmak için ağaçlara vurup gürültü
çıkaran atalarımızdan mirastır.
• Kurşun dökme ( kötü ruhları kovmak )
• Çocuklara tabiattan isimler koymak
• Mum yakmak
• 40 sayısı - 40 ncı gün ruh rahata erer 
• Mezar taşı 
• Geceleri ıslık çalmamak- kötü ruhlar gelmesin diye
• İçki: Şamanlar (kamlar), TANRI ve koruyucu ruhlar
için arak (rakı) saçı saçarlar, bu kansız kurban
sayılır...
• Kubbe cami mimarisine kattığımız “KUBBE” GÖK
TANRI DİNİ’nden taşıdığımız bir durumdur.
• Halı-Kilim desenleri ANADOLU ’da TÜRKMEN
köylerinde dokunan halı, kilim gibi örgüler ŞAMAN
giysilerinin izlerini taşımaktadır
• Müzik:ŞAMANLAR ayinlerinde DAVUL ve KOPUZ
kullanmışlardır. İSLÂM DİNİNDE KUR’an dışındaki
dinî eserlerin müzikle okunması günahtır.
• ANADOLU 'da Hz. Muhammed’in, Hz. Ali’nin hayatları
müzikle okunmaktadır.MEVLİT ve İLAHİLER sadece
ANADOLU ’da uygulanan müzikli anlatımlardır.
Katılımcılardan gelenler:
- Yara üzerinde iğne gezdirmek ve iğneyi toprağa
gömmek
- Ağlayan bebeğin ağzına babasının ayakkabısının
topuğu ile vurur gibi yapmak
- Boş beşik sallanmaz bebeğin hasta olacağına inanılır
- Nazara karşı ters atlet giydirmek ,kıyaffetten ip alıp
yakmak
- Banyo suyuna 40 taş ,taze çiçek,altın koymak
- Yeni doğan bebeğe sarılık olmasın diye sarı örtü
örtmek
• Şamanizm'in Anadolu'daki ilk izleri neolitik çağa
kadar uzanıyor. Körtiktepe'den Göbeklitepe'ye,
Çatalhöyük'ten Balıkesir mağaralarına kadar pek
çok buluntu, Anadolu'da 25 bin yıldan daha eski
zamanlarda Şaman ayinleri yapıldığını işaret ediyor.