Protetyka

Co to jest protetyka?
Protetyką nazywamy naukę o zastępowaniu
brakujących części ciała wraz z ich podstawową
funkcją odpowiednimi przyrządami technicznymi.
Postępowanie usprawniające pacjenta po amputacji kończyny
dolnej, a przed zaprotezowaniem powinno obejmować:

• kształtowanie kikuta : odpowiednie bandażowanie,

• zapobieganie przykurczom: odpowiednie ułożenie kikuta,
niedopuszczające do przykurczu zgięciowego w stawie kolanowym przy
amputacji podudziowej i zgięciowo-odwiedzeniowego w stawie biodrowym
przy amputacji udowej,
• hartowanie kikuta: masaż, kąpiele i oklepywanie w celu uodpornienia
skóry kikuta na ucisk leja protezowego, zapobieganie otarciom i odparzeniom,
• wzmacnianie siły mięśniowej kończyn zdrowych: ćwiczenia czynne i
czynne z oporem,
• zwiększanie zakresu ruchu we wszystkich zdrowych stawach:
ćwiczenia wzmacniające siłę mięśni prostowników grzbietu, mięśni brzucha,
mięśni pośladkowych i czworogłowych uda,
• nauka chodzenia: poruszanie się za pomocą kul łokciowych bez protezy i z
protezą
Główne kierunki konstrukcyjne w protetyce
ortopedycznej
• Anatomiczny – polega na ścisłym
naśladownictwie natury przy czym konstrukcja
powtarza wiernie układ naturalny /zewnętrzny
kształt kończyny lub elementy kostne z
więzadłami o regulowanym napięciu
wpływającym na biomechanikę itd./.
• Antyanatomiczny- opiera się na stosowaniu
uproszczonych układów konstrukcyjnych
/rurowe elementy nośne, mikrostawy, stopa
SACH, itp./ zapewniających funkcję na
odmiennych od naturalnych wzorów zasadach
biomechanicznych.
• Czynnościowy – dotyczy w największym stopniu
ortotyki i polega z jednej strony na zapewnieniu
funkcji jak najbardziej zbliżonej do
fizjologicznej /policentryczne, samostabilne i
samoblokujące się przeguby, brak zamków, itd./
zdrugiej zaś na stosowaniu rozwiązań
inicjujących czynne działanie terapeutyczne
ustroju zamiast biernej korekcji przyrządem
technicznym /gorset Milwaukee, elektryczne
stymulatory mieścniowe itp./
Ogólne zasady konstrukcji protez
Każda sztuczna kończyna, niezależnie od odmiany
i typu, składa się z pewnych części stałych
stanowiących główne człony konstrukcyjne,
uzupełniane zależnie od potrzeb dalszymi
częściami typowymi dla poszczególnych rodzajów
protez zależnych od poziomu amputacji.
Zasadniczymi częściami stałymi protez są
• Lej – zastępowany czasem konstrukcją szynowo-
opaskową, łączący sztuczną kończynę z kikutem
przy zapewnieniu możliwie najlepszej stabilności
połączenia.
• Element nośny, rurowy, szynowy bądź imitujący
naturalny kształt kończyny – łączący lej z
końcówką protezy i przenoszący główne
obciążenia mechaniczne.
• Końcówka, ręka, hak lub stopa o różnych
rozwiązaniach konstrukcyjnych- stanowiąca
zakończenie sztucznej kończyny nadające jej
właściwą funkcjonalność
Dalszymi częściami składowymi, niestałymi, a
zależnymi od poziomu odjęcia i rozwiązania
konstrukcyjnego są:

• Elementy przegubowe /nadgarstkowy, łokciowy,

barkowy, skokowy, kolanowy i biodrowy/, czasem
zaopatrywane w przyrządy kontrolujące o działaniu
mechanicznym, pneumatycznym lub hydraulicznym

• Układy sterujące, wykonawcze, i źródła zasilania w

protezach z zewnętrznymi źródłami energii, o
różnych systemach działania i rozwiązaniach
konstrukcyjnych
Uzupełnieniem sztucznej kończyny jest
zawieszenie w postaci różnego typu pasów lub
szelek zapewniające stabilność i możność
sterowania protezą, świadomie pomijane w
niektórych rozwiązaniach konstrukcyjnych.
Zależnie od rodzaju tworzywa, z którego wykonuje
się główne układy konstrukcyjne protez, dzieli się
je zwyczajowo na:

• Skórzane
• Drewniane
• Aluminiowe
• Wykonywane z tworzyw sztucznych (stanowiące
obecnie najlepsze rozwiązanie)
Protezy klasyczne z tworzyw naturalnych.
Trzy pierwsze odmiany praktycznie wychodzą z
użycia i zaleca się je wyłącznie u inwalidów
starych, wiele lat po amputacji, z utrwalonymi
nawykami lub zmianami morfologicznymi, które
uniemożliwiają stosowanie innych typów
zaopatrzenia.
W zależności od systemu pasowania leja
wyróżnia się dwa zasadnicze systemy:

• Pasowanie luźne- stosowane zwykle w

starszych typach protez

• Ścisłe (kontaktowe)- o wiele bardziej

funkcjonalne, stosowane niemal we wszystkich
typach nowoczesnych protez.
Z systemem pasowania leja łączy się nadzwyczaj
ważny problem stabilności protezy, a więc
nieruchomości leja względem kikuta, zarówno
wzdłuż osi długiej (stabilność osiowa), jak i
poprzecznej (stabilność kątowa) oraz wokół osi
długiej (stabilność obrotowa).
Spełnienie trzech warunków stabilności decyduje
o sterowności protezy, w przeciwnym razie
występuje szkodliwa ruchomość kikuta w leju i
brak czynnej kontroli nad protezą wiszącą luźno
na elementach zawieszenia.
Zależnie od rodzaju użytych elementów nośnych
wyróżniamy protezy:

• O konstrukcji szkieletowej
• O konstrukcji powłokowej (skorupowej)
• O konstrukcji mieszanej
W konstrukcji szkieletowej stosuje się
wewnętrzny układ rurowy, rzadziej szynowy lub
płytkowy, przenoszący różne obciążenia
mechaniczne, maskowany od zewnątrz lekkim,
zwykle miękkim pokryciem kosmetycznym.

W protezach tych konstrukcja rurowa przejmuje

funkcje nośną. Formę zewnętrzną tworzy
elastyczne pokrycie kosmetyczne wykonane z
tworzywa piankowego.
W konstrukcji skorupowej układ pracujący na
zgniatanie, zginanie i skręcanie stanowi sztywna
powłoka pustych w środku segmentów protezy
wykonywanych w kształcie sztucznej kończyny.
Zapewnia ona wytrzymałość.

Protezy o budowie skorupowej zwane są również

protezami konwencjonalnymi lub
zewnątrzszkieletowymi.

Produkowane są najczęściej z drewna lub tworzywa

sztucznego. Osłona protezy przejmuje funkcję nośną
i formującą
W konstrukcji mieszanej układ stanowi
połączenie miękkiego kształtowanego ze skóry
elementu do zapewnienia wytrzymałości ze
wzmacniającą go konstrukcją metalową
gwarantującą sztywność układu.
Jest to rozwiązanie ciężkie, przestarzałe i
niedoskonałe.