ESP 4 YUNIT 3

Aralin 2
Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay

Marvie T.Blanco
Four-Kindness
Urdaneta I Central School
Urdaneta City,Pangasinan
 Kultura Ko, Ipinagmamalaki Kong Tunay

Mayaman ang Pilipinas sa kultura, kaya naman tayo ay kinagigiliwan

ng tagaibang bansa. Nasasalamin sa ating kultura ang magandang
gawi, asal, mga tradisyon, sining, at panitikan na nagbibigay sa
atin ng pambansang pagkakakilanlan. Nagsisilbi itong buklod ng
pagkakaisa at pagkakaunawaan.

Ang kultura ay tumutukoy sa paraan ng pamumuhay na

nakagawian ng tao. Kabilang dito ang sining, wika, musika, at
panitikan. Kasama rin ang paninirahan at kaugaliang kanilang
ipinakikita sa pang-araw-araw na pamumuhay.

Ipagmalaki natin ang ating kulturang kinagisnan dahil iyan ang

tatak ng tunay na pagmamahal sa ating bansang Pilipinas.
DAY 1
 Mahilig ka bang kumanta o makinig ng mga awit? Sinasabing
musika ang wika ng puso. Iba man ang salitang ginamit, nauunawaan

pa rin ng mga tao ang damdaming hatid ng isang himig. May alam ka
bang katutubong awitin? Ang sinaunang kultura ng mga Pilipino ay
mayaman sa mga awitin. May awit para sa pagsamba, sa pagtatanim
o pangangaso, panliligaw, pagpapakasal, maging sa pakikipaglaban
at paglisan. Narinig mo na ba ang awit na Dandansoy? Pakinggan
mo ito, sabayan at pagkatapos ay sagutin mo ang mga tanong.
 Dandansoy

Dandansoy, bayaan ta icao

Pauli aco sa Payao Ugaling
con icao hidlauon
Ang Payaw imo lang lantauon.

Dandansoy, con imo apason

Bisan tubig di magbalon
Ugaling con icao uhauon
Sa dalan magbobonbobon.

Convento, diin ang cura?

Municipio, diin justicia? Yari
si dansoy maqueja.
Maqueja sa paghigugma

Ang panyo mo cag panyo co

Dala diri cay tambijon co
Ugaling con magcasilo
Bana ta icao, asawa mo aco.
Sagutin ang mga tanong:

1. Ano sa palagay mo ang damdaming inilalarawan sa awit?

2. Ano kaya ang ibig sabihin ng Dandansoy?
3. Ano sa palagay mo ang mensahe ng awit?
4. Sa iyong palagay, anong katangian ng mga Bisaya ang
ipinapakita ng awiting ito na masasabi nating sumasalamin
sa mga Pilipino?
5. May alam ka pa bang ibang katutubong awitin na nagpapakita
ng kaugaliang Pilipino? Anong kaugalian ang ipinakikita
nito?

Ang Dandansoy ay isang popular na himig ng mga Ilonggo.

Inaawit din ito bilang oyayi o kanta sa pagpapatulog ng sanggol.

May alam ka bang awit sa kasalukuyan na tumatalakay sa

pag-ibig, pag-asa, o paglisan? Ibahagi ito sa klase.
DAY 2
Gawain 1

Is a g a wa N a ti n

May alam ka bang salawikain? Ang mga salawikain ay may

hatid na aral o katotohanang magagamit nating gabay sa ating
buhay.

A. Kompletuhin mo ang mga salawikain. Sa iyong kuwaderno,

punan ng titik ang bawat hugis upang mabuo ang sagot.

1. Ubos-ubos ang biyaya, pagkaubos

 2. Lumilipas ang kagandahan ngunit di ang

b a

3. Ang nagugutom pakainin, ang nauuhaw

4. Ako ang nagsaing, iba ang

5. Ang panalo ay sakali, ang pagkatalo ay

Pumili ng isang salawikain at ibahagi sa katabi ang pakahulugan

mo rito.

Samantala, ang mga bugtong ay matalinhagang paglalarawan

ng mga bagay na ang pangunahing layunin ay hamunin o patalasin
ang ating isipan. Handa ka na ba?

Bugtong bugtong,
Bugtong bugtong, "sa
“sa araw di makita,
makita, sa
sa gabi
gabi ay
ay
maliwanag
maliwanag sila."
sila”.

Sagot: (bituin)
B. Hulaan ang tinutukoy sa bawat bugtong. Iguhit ang iyong
sagot sa iyong kuwaderno.

Bugtong

1. Dalawang bolang itim, malayo ang nararating.

2. Limang puno ng niyog, ang isa’y matayog.

3. Naligo ang kapitan, hindi nabasa ang tiyan.

Pahiwatig: Sasakyan

4. Ate mo, ate ko, ate ng lahat ng tao.

5. HIndi tao, hindi ibon, bumabalik pag itapon.

Pahiwatig: Laruan
Gawain 2

1. Bumuo ng limang pangkat.

2. Katulong ang iyong pangkat, lumikha ng dalawang bugtong

at maghandang pahulaan ito sa klase. Kinakailangang may
tugma ang huling salita ng bawat linya.
Halimbawa:
• Hindi hari, hindi pari
Ang damit niya ay sari-sari. (sampayan)

3. Lumikha ng isang salawikain na may anim o walong pantig

Halimbawa:
• Hi/nog/ nga/ sa/ ti/ngin
Ma/sak/lap/ kung/ ka/nin/ (anim na pantig)

• Pag/ la/bis/ ang/ su/yo’t/ ga/lang/

May/ ma/sa/mang/ ti/na/tak/pan (walong pantig)
4. Ipaliwanag ang ibig sabihin ng mga nagawang bugtong at
salawikain sa isang pangungusap. Maghandang ipahula
muna ang bugtong at ipaunawa naman ang salawikain.
 Ang mga awit, bugtong, at salawikain ay ilan lamang sa mga
halimbawa ng ating mayamang sining at panitikan. Katulong ang
iyong pangkat, gawin ang naitalagang atas sa inyo. Pagkatapos
ay maghandang ibahagi ang inyong nagawa sa klase. Gamitin ang
mga natutuhan sa Araling Panlipunan, Filipino, at Edukasyon sa
Pagpapapalakas ng Katawan.
DAY 3
 Pangkat 1 – Gumawa ng komik istrip na may kaukulang diyalogo
para sa isang pabula o alamat na napag-aralan
ninyo.

Pangkat 2 – Pumili ng isang alamat o maikling kuwento at isadula

ito.

Pangkat 3 – Bumuo ng plano na magbibigay-halaga sa panitikan

at sining Pilipino. Itala ang mga okasyong maaaring
paggamitan.

Halimbawa:
Isang bilang sa programang pampaaralan na
nagtataguyod ng kulturang Pilipino.
• Linggo ng Wika
• Katutubong sayaw gaya ng Tinikling o Cariñosa

Pangkat 4 – Umawit ng isang katutubong himig at lapatan ito ng

akmang kilos. Sabihin kung saan ito nagmula at kung sino ang lumikha
nito. Ibigay din ang mensahe nito.
Pangkat 5 – Magpakita ng isang katutubong sayaw. Maaaring
gamitin ang akmang musika o gumamit ng
improvised na tambol o sa pamamagitan ng tunog-
tao. Ganyakin ang klase na gumaya sa inyo.

Paano tayo makatutulong sa pagpapayabong at pagpapalaganap

ng ating sining at panitikan?
 Tandaan Natin
Likas sa mga tao ang ipahayag ang kanilang mga obserbasyon,
saloobin, pananaw, at karanasan sa pamamagitan ng panitikan, ang
sining na pasulat. Ang mga kuwento, tula, sanaysay, mga tulang
nilapatan ng himig at maging awit, at mga salawikaing nalikha bago
pa man dumating ang mga Espanyol ay nagpapatunay na ang ating
mga ninuno ay may mayamang panitikan. Ang mga alamat ay ang
nagpapaliwanag sa atin ng maaaring pinagmulan ng mga lugar,
hayop, halaman, o bagay.

Samantala, ang mga pabula na gumagamit ng mga hayop

bilang mga tauhan ay naglalahad ng mahahalagang aral at
katotohanang nagsisisilbing gabay sa ating pamumuhay.

Ang mga awiting Pilipino ay naglalarawan ng mga saloobin ng

mga Pilipino sa buhay. Ang bugtong na lubhang mapanghamon sa
ating isip dahil sa matalinghaga nitong anyo ay isang pagpapatunay
na ang ating mga ninuno ay may malalim na pag-iisip at malikhaing
imahinasyon. Ang ating mga salawikain ay nagpapakita ng marubdob
na pagnanais ng ating mga ninuno na mamuhay nang matuwid,
mapayapa, at may kaayusan.
 Bilang mga Pilipino, makatutulong sa pag-unawa sa ating
pinagmulan ang ating sining at panitikan. Sa bawat kuwentong
naisusulat, tulang nabibigkas, at awiting pumapailanlang, higit na
tumitingkad ang ating kultura at higit na nauunawaan natin ang
mga kaganapan sa ating lipunan. Ang mga likhang-sining tulad ng
mga iginuhit na larawan, mga gawang lilok, at mga dekorasyon ay
sumasalamin din sa ating mga pinagdaanan, kinakaharap, at mga
pangarap.
DAY 4
1. Buhayin nating muli at ipagpatuloy ang ating mga katutubong
sining. Sa tulong ng iyong kaklase, pumili kayo ng isang gawain
mula sa sumusunod:

• Gumawa kayo ng isang bagay na kahawig ng isang produktong

sining (lilok, pintang larawan, kagamitan, o adorno sa katawan
gamit ang mga payak o recycled na materyales).

• Gumawa ng maliit na aklat ng koleksiyon ng mga bugtong o

salawikain.

• Gumawa ng mga post card na ang mga larawan ay tumutukoy

sa isang maikling kuwentong Pilipino na napag-aralan ninyo.

• Pumili ng isang lumang awitin at isulat ito. Gumuhit ng

larawang sasagisag sa mensahe nito.
 • Pumili ng isang bagay, lugar, prutas, o halaman na sa
palagay ninyo ay wala pang alamat na pinagmulan,
Lumikha ng maikling kuwentong alamat nito.

2. Ipakita at ipaliwanag ang inyong ginawa sa klase.

3. Paano kayo makatutulong sa pagpapanatiling buhay ng ating

katutubong sining at panitikan?
Pakinggan ang awitin.

Sa Ugoy ng Duyan

Sana’y di magmaliw ang dati kong araw Nang munti pang bata sa
piling ni nanay Nais kong maulit ang awit ni inang mahal Awit ng pag-
ibig habang ako’y nasa duyan
 Sa aking pagtulog na labis ang himbing,
Ang bantay ko’y tala, ang tanod ko’y bituin,
Sa piling ni nanay langit ang buhay,
Puso kong may dusa,
Sabik sa ugoy ng duyan.

(Ulitin ang una at ikalawa)

coda:
Nais kong matulog
Sa dating duyan ko inay
O, inay...
1. Suriin ang mga pahayag sa ibaba. Sa iyong kuwaderno, isulat
ang salitang TAMA kung ang pahayag ay ayon sa isinasaad ng
awit, MALI kung kasalungat ng isinasaad nito, at WALA kung
hindi matatagpuan sa kanta ang isinasaad ng pahayag.

a. Ayaw ng umaawit na malimutan ang alaala niya

nang siya ay munti pang bata sa piling ng kaniyang
ina.

b. Pinatutulog din siya ng kaniyang ama.

c. Ayaw na niyang matulog muli sa dati niyang duyan.

d. Inaawitan siya ng kaniyang ina habang pinatutulog

sa duyan noong siya ay bata pa.

e. Hindi siya karaniwang makatulog sa ugoy ng duyan.

f. Ang kaniyang ina ay mapagmahal at mapagkalinga.

 g. May iba pa siyang mga kapatid na inaalagaan ng
nanay niya.

h. Ngayon ay malaki na ang umaawit; hindi na siya

bata.

i. Nangungulila sa kaniyang nanay ang umaawit.

j. Buwan ang nagbabantay sa kaniya habang natutulog

sa duyan.

2. Hanapin sa Hanay B ang kaukulang mensahe ng mga linya sa

Hanay A. Isulat sa sagutang papel ang titik ng sagot sa bawat
bilang.
A B
1. Bisig ko’y namamanhid, a. Maging matalino sa
baywang ko’y paggasta.
nangangawit. b. Ang taong nagmamahal
sa kaniyang bansa ay
2. Kung pagkain sana ihahandog anumang
nabusog pa ako. makakaya makita lang
itong malaya.
3. Ang pag-ibig ay sa c. May tagumpay sa
gawa, hindi sa salita. pagkakaisa.
d. Hindi madali ang
4. Kaya matibay ang walis, magtanim.
palibhasa’y nabibigkis.
e. Higit na mahalaga ang
ikinikilos kaysa sinasabi.
5. Walang mahalagang
f. Susi sa tagumpay ang
hindi inihandog na
matibay na pananalig sa
may pusong mahal sa Diyos.
bayang nagkupkop.
 3. Pumili ng isang katutubong awit, kuwento, o tula na iyong nabasa.
Isulat kung anong katangian ng mga Pilipino ang ipinakikita
nito.

Ang napili ko po ay isang (awit, kuwento, tula)

Ang napili ko po ay isang (awit, kuwento, tula)
na may pamagat na .
na may pamagat na _________________________.
Ito Ito
ay tungkol sa sa __________________________.
ay tungkol .
Ipinapakita nito na
Ipinakikita ang na
nito mga Pilipino
ang ay
mga Pilipino ay

Magaling! Natapos mo na ang aralin. Nawa ay patuloy mong

pagyamanin ang iyong kaalaman sa kulturang Pilipino. Sa darating na
panahon, inaasahan kong maging aktibo kang kabahagi sa
pagpapayabong ng kultura ng ating lahi. Salamat sa pagmamahal mo
sa ating bansa