KAKO SE MJERI DOHODAK ZEMLJE

Fakultet za poslovne studije

Doc dr Marija Janković
KAKO SE MJERI DOHODAK
ZEMLJE
Mikroekonomija
Mikroekonomija proučava kako odlučuju
pojedinačna domaćinstva i preduzeća i kako
međusobno deluju na tržištima
Makroekonomija
Makroekonomija proučava pojave na nivou cijele
ekonomije
Njen cilj je da objasni ekonomske promjene koje
istovremeno pogađaju domaćinstva, preduzeća i
tržišta
KAKO SE MJERI DOHODAK
ZEMLJE
Makroekonomisti odgovaraju na pitanja poput:
Zašto je u nekim zemljama prosečni dohodak visok, a u
nekima nizak?
Zašto cijene u pojedinim periodima brzo rastu, a
drugima su stabilne?
Zašto se proizvodnja i zaposlenost u nekim godinama
povećavaju, a u drugima smanjuju?
DOHODAK I IZDACI PRIVREDE
Kada procjenjujemo da li je jedna privreda u dobrom
ili lošem stanju, logično je da pogledamo ukupni
dohodak koji svi ljudi zarađuju u nekoj privredi.
DOHODAK I IZDACI PRIVREDE
U privredi u cjelini dohoci moraju biti jednaki
izdacima zbog toga što...
...u svakoj transakciji postoje: kupac i prodavac:
...svaki euro izdatka nekog kupca predstavlja euro
dohotka za nekog prodavca.
MERENJE BRUTO DOMAĆEG
PROIZVODA
 Bruto domaći proizvod (BDP) mjeri ukupne dohotke i
ukupne izdatke privrede .
 On predstavlja tržišnu vrednost svih finalnih dobara i
usluga proizvedenih u nekoj zemlji u datom periodu
vremena.
MJERENJE BRUTO DOMAĆEG
PROIZVODA
Jednakost dohodaka i izdataka može se ilustrovati
dijagramom kružnog toka.
SLIKA 1 Dijagram kružnog toka

Prihod (= BDP) Izdaci (= BDP)

TRŽIŠTA DOBARA I
USLUGA
- Preduzeća prodaju
Prodata dobra - Domaćinstva kupuju Kupljena
i uluge dobra i uluge

PREDUZEĆA DOMAĆINSTVA
Proizvode i prodaju dobra i Kupuju i troše dobra i usluge
usluge Poseduju i prodaju faktore
Unajmljuju i koriste faktore proizvodnje
proizvodnje

Rad,
zemlja,
Faktori
kapital
proizvodnje
TRŽIŠTA FAKTORA
- Domaćinstva prodaju
- Preduzeća kupuju
Najamnine, rente i Dohoci Inpti/autputi
profiti (= BDP) (= BDP)
Novac
MJERENJE BRUTO DOMAĆEG
PROIZVODA
 Bruto domaći proizvod (BDP) je tržišna vrijednost
svih finalnih dobara i usluga proizvedenih u jednoj
zemlji u određenom vremenskom periodu.
MJERENJE BRUTO DOMAĆEG
PROIZVODA
,,BDP je tržišna vrijednost...”
Proizvod se vrednuje po tržišnim cijenama

,,... svih finalnih ...”

On bilježi samo vrijednosti finalnih dobara, ne i
međuproizvoda (vrijednost se računa samo jednom)
,,... dobara i usluga...”
U BDP su uključena i materijalna dobra (hrana, odeća,
automobili) i nematerijalna dobra, odnosno usluge
(šišanje, hemijsko čišćenje odjeće, posjete lekaru).
MJERENJE BRUTO DOMAĆEG
PROIZVODA
,,...proizvedenih...”
U BDP su uključena dobra i usluge koji se proizvode u
tekućem periodu. U njega nisu uključene transakcije koje
obuhvataju dobra proizvedena u prošlosti
,,... u jednoj zemlji...”
BDP predstavlja vrijednost proizvodnje unutar granica
jedne zemlje
MJERENJE BRUTO DOMAĆEG
PROIZVODA
,,... u određenom vremenskom periodu.”
BDP predstavlja vrijednost proizvodnje koja se odvija u
određenom intervalu vremena. Taj interval obično je
jedna godina ili kvartal (tri meseca).
Sezonske korekcije
Ostale mjere vrijednosti dohotka
Bruto nacionalni proizvod = ukupni dohodak koji su
ostvarili državljani jedne zemlje
Obuhvata dohotke naših građana ostvarene u
inostranstvu ali ne i dohotke stranaca u nas
Neto nacionalni proizvod = BNP – amortizacija
Nacionalni dohodak = NNP – indirektni porezi (npr.
porez na promet)
KOMPONENTE BDP
 BDP uključuje sve proizvode koji su proizvedeni u
ekonomiji i prodati na legalnim tržištima
KOMPONENTE BDP
Šta nije obuhvaćeno BDP-om?
Iz BDP-a je isključena većina proizvoda koji se
proizvode i potroše kod kuće i koji nikada ne izađu na
tržište
Primjer: spremanje kuće
BDP ne uključuje proizvode koji su proizvedeni i prodati
ilegalno
KOMPONENTE BDP
BDP (Y) je suma:
potrošnje (C),
investicija (I),
državnih izdataka (G) i
neto izvoza (NX):

Y = C + I + G + NX
KOMPONENTE BDP
Potrošnja (C):
Izdaci domaćinstava na dobra i usluge s izuzetkom
kupovine novog stambenog prostora.
Investicije (I):
Izdaci na proizvodnu opremu, zalihe i građevinske
objekte, uključujući i kupovinu novog stambenog
prostora.
KOMPONENTE BDP
Državni izdaci (G):
Izdaci za dobra i usluge lokalnih vlasti, vlasti federalnih
jedinica i federalne vlade
Ne uključuje transferna plaćanja pošto se ona ne vrše u
zamjenu za neko dobro ili uslugu iz tekuće proizvodnje
Neto izvoz (NX):
Izvoz minus uvoz.
TABELA 1 SAD: BDP i njegove komponente (2001.)

Ukupno Po glavi % od
(u mld.$) (u $) ukupnog
broja

Bruto domaći 10.082 35.375 100%

proizvod, Y
Potrošnja, C 6.987 24.516 69

Investicije, I 1.586 5.565 16

Državni izdaci, G 1.858 6.519 18

Neto izvoz, NX -349 -1.225 -3

Copyright©2004 South-Western
REALNI NASUPROT NOMINALNOM
BDP-u
Nominalni BDP je vrijednost proizvodnje dobara i
usluga po tekućim cijenama
Realni BDP pokazuje vrijednost proizvodnje dobara i
usluga po stalnim cijenama
REALNI NASUPROT NOMINALNOM
BDP-u
Potpuno tačan opis ekonomije zahtijeva da se
nominalni BDP pretvori u realni BDP što se postiže
upotrebom BDP deflatora
TABELA 2 Realni i nominalni BDP

Cijene i količine

Godina Cijena Količina Cijena Količina

Kobasica kobasica Pljeskavica pljeskavica
(u €) (u €)

2001. 1 100 2 50

2002. 2 150 3 100

2003. 3 200 4 150

Copyright©2004 South-Western
TABELA 2 Realni i nominalni BDP

Godina
Računanje nominalnog BDP

2001. (1 € po kobasici X 100 kobasica) + (2 € po

pljeskavici X 50 pljeskavica) = 200 €

2002. (2 € po kobasici X 150 kobasica) + (3 € po

pljeskavici X 100 pljeskavica) = 600 €

2003. (3 € po kobasici X 200 kobasica) + (4 € po

pljeskavici X 150 pljeskavica) = 1.200 €

TEKUĆE CIJENE
Copyright©2004 South-Western
TABELA 2 Realni i nominalni BDP

Godina
Računanje realnog BDP
(bazna godina 2001.)

2001. (1 € po kobasici X 100 kobasica) + (2 € po

pljeskavici X 50 pljeskavica) = 200 €

2002. (1 € po kobasici X 150 kobasica) + (2 € po

pljeskavici X 100 pljeskavica) = 350 €

2003. (1 € po kobasici X 200 kobasica) + (2 € po

pljeskavici X 150 pljeskavica) = 500 €
STALNE CENE (iz 2001.)
Copyright©2004 South-Western
BDP deflator
BDP deflator je mjera nivoa cijena koja se računa kao
odnos nominalnog BDP-a i realnog BDP-a puta 100 tj.
(BDPn/BDPr)x100
On nam pokazuje rast nominalnog BDP-a nastao usled
porasta cijena dobara i usluga, a ne usled porasta
proizvedenih količina.
BDP deflator
BDP Deflator računa se na sledeći način:

Nominalni BDP
BDP Deflator = x 100.
Realni BDP

Primjer: 2003. god.

1200€ : 500€ = 2,4
2,4 x 100 = 240
BDP deflator
Pretvaranje Nominalnog BDP u Realni BDP vrši se na
sledeći način:

Nominalni BDP20XX
Realni BDP20XX = x 100
BDP Deflator 20XX

Primjer: 2003. god.

1200€ : 240 = 5
5 x 100 = 500€
TABELA 2 Realni i nominalni BDP

Godina
Računanje BDP deflatora

2001. (200 € / 200 €) X 100 = 100

2002. (600 € / 350 €) X 100 = 171

2003. (1.200 € / 500 €) X 100 = 240

Copyright©2004 South-Western
 Slika 2 Realni BDP u SAD

Mld $ iz
1996
$10,000

9,000

8,000

7,000

6,000

5,000

4,000

3,000
1970 1975 1980 1985 1990 1995 2000

= recesije
Copyright © 2004 South-Western
BDP I EKONOMSKO BLAGOSTANJE
BDP je najbolja pojedinačna mjera ekonomskog
blagostanja u društvu
BDP po glavi stanovnika pokazuje nam dohotke i
izdatke prosječne osobe u privredi.
BDP I EKONOMSKO BLAGOSTANJE
Viši BDP po glavi stanovnika pokazuje viši životni
standard
BDP, međutim, nije savršena mjera sreće ili kvaliteta
života
BDP I EKONOMSKO BLAGOSTANJE
Neke stvari koje doprinose dobrom životu izostavljene
su iz BDP-a.
Vrijednost dokolice.
Kvalitet životne sredine
Vrijednost gotovo svih aktivnosti koje se odvijaju van
tržišta kao što je vrijednost vremena koje roditelji
provode sa svojom djecom ili pak vrijednost
volonterskog rada.
TABELA 3 BDP, očekivani životni vek i pismenost

Zemlja Realni BDP po glavi Očekivani životni Pismenost odrasle

stanovnika (1999) vijek populacije
SAD 31.872 dolara 77 godina 99%
Japan 24.898 81 99
Nemačka 23.742 78 99
Meksiko 8.297 72 91
Rusija 8.297 66 99
Brazil 7.037 67 85
Kina 3.617 70 83
Indonezija 2.857 66 86
Indija 2.248 63 56
Pakistan 1.834 60 45
Bangladeš 1.483 59 41
Nigerija 853 52 63

Ko pobjeđuje na olimpijskim igrama?

Copyright©2004 South-Western
REZIME
Pošto u svakoj transakciji postoje kupac i prodavac,
ukupni izdaci u privredi moraju biti jednaki ukupnim
dohocima u toj privredi.
Bruto domaći proizvod (BDP) mjeri ukupne izdatke
neke privrede za novoproizvedena dobra i usluge i
ukupne dohotke koji se ostvaruju od proizvodnje tih
dobara i usluga.
REZIME
BDP je tržišna vrijednost svih finalnih dobara i usluga
proizvedenih u jednoj zemlji u određenom
vremenskom periodu.
BDP se sastoji od četiri komponente izdataka:
potrošnje, investicija, državnih izdataka i neto izvoza
REZIME
Nominalni BDP mjeri vrijednost proizvodnje dobara i
usluga u ekonomiji na osnovu tekućih cena.
Realni BDP mjeri vrijednost proizvodnje dobara i
usluga u ekonomiji na osnovu konstantnih cijena iz
bazne godine.
BDP deflator – koji predstavlja odnos nominalnog i
realnog BDP-a – mjeri nivo cijena u ekonomiji.
REZIME
BDP predstavlja dobro mjerilo ekonomskog
blagostanja jer ljudi preferiraju veći u odnosu na manji
dohodak.
On nije savršeno mjerilo blagostanja. Na primjer, BDP
ne obuhvata vrijednost dokolice niti vrijednost čiste
životne sredine.