UWAGA DZIECI

Problem z uwagą u dzieci

• W każdej fazie rozwoju dochodzi do wybicia się jednej z centralnych
dla procesów adaptacji funkcji psychicznej, przez co faza ta staje się w
jej rozwoju tzw. okresem sensytywnym.
• Dla rozwoju uwagi takim okresem jest wiek szkolny (Re-bok i in., 1997;
Wygotski, 1971). Nie oznacza to jednak, że wcześniej uwaga i jej
kontrola nie spełniały swoich funkcji – w wieku szkolnym następują
jednak istotne zmiany w rozwoju uwagi i jej kontroli, które wiążą się z
uczeniem dziecka zwracania uwagi na stosunki, zależności, przyczyny i
skutki własnego działania.
• W tym czasie rozwija się u dziecka spostrzeganie i spostrzegawczość,
która to polega na „odkrywczej czynności umysłu” (Szuman, 1978; za:
Jabłoński, 2003).
• U dzieci w wieku szkolnym kształtuje się również umiejętność
prowadzenia obserwacji, czyli aktywne, planowe skierowanie na
określony cel, co wiąże się z rozwojem kontroli uwagi.
• Ponadto maleje impulsywność, zwiększa się natomiast poziom
koncentracji.
Problem z uwagą u dzieci
• Do najbardziej powszechnych skutków wynikających z dysfunkcji uwagi
zalicza się:
• gubienie się w instrukcjach,
• trudności z rozpoczynaniem i kończeniem zadań
• deficyty w funkcjonowaniu pamięci podręcznej i przenoszeniu
informacji do pamięci długotrwałej
• podwyższony poziom impulsywności, czego skutkiem jest brak
systematyczności w asymilacji i integracji napływających informacji i
nieuświadamianie sobie zależności pomiędzy pojęciami a obiektami
(Walczyk, 1989, 2000; Walczyk i in., 2004).
Problem z uwagą u dzieci
Podczas nauki czytania nieprawidłowe funkcjonowanie uwagi skutkuje myleniem liter
i wyrazów, pomijaniem ich, zamianą kolejności, a nawet zmianą kierunku czytania.
Na poziomie rozumienia tekstu objawia się to przede wszystkim trudnością w
utrzymaniu nastawienia oraz błądzeniem myśli, a co za tym idzie – trudnościami bądź
zupełną niemożnością uczenia się z tekstu.
Jeśli chodzi o naukę matematyki, najbardziej niezbędnymi mechanizmami uwagi są
przerzutność, koncentracja i zdolności inhibicyjne, które pozwalają na płynne
przełączanie się pomiędzy wykonywanymi operacjami algebraicznymi (Bull i Scerif,
2001; McCloskey, Caramazza i Basili, 1985). War-to w tym miejscu zasygnalizować, iż
trudności z nauką matematyki są często sprzężone z trudnościami w opanowywaniu
czytania, co świadczy o wspólnym podłożu tych problemów, właśnie w postaci
dysfunkcji wyko-nawczych, a więc także i uwagowych (Jor-dan, Hanich i Kaplan, 20
PAMIĘĆ I UWAGA U
MŁODYCH
DOROSŁYCH
Osoby dorosłe – przepracowany mózg
W dzisiejszych czasach tempo życia jest bardzo szybkie. Natłok pracy i
obowiązków powoduje, że młode osoby dorosłe miewają problemu z
funkcjonowaniem mózgu.
Do najczęstszych problemów poznawczych zaliczamy problemy z
pamięci oraz z koncentracją uwagi.
Osoby dorosłe – przepracowany mózg
• Z wiekiem zaburzenia koncentracji i pamięci mogą doskwierać coraz
częściej, szczególnie osobom po 50. roku życia. W młodym wieku
problemy z pamięcią są najczęściej przyczyną zmęczenia.
Problemy z pamięcią u młodych dorosłych
• U większości osób w wieku 30 – 40 lat problemy z pamięcią nie są spowodowane
uszkodzeniem mózgu, a upośledzeniem przebiegu procesu zapamiętywania. Może to
wynikać np. ze zmęczenia, stresu, lęków, zaburzeń snu, depresji.
• Niewyspany, przepracowany mózg nie funkcjonuje prawidłowo, stąd problemy z
kojarzeniem i przyswajaniem nowych informacji. Czasem mogą być spowodowane
natłokiem spraw, które człowiek ma do załatwienia.
• Przemęczenie pracą powoduje, że mamy kłopoty z zaśnięciem, pomimo tego, że czujemy
się wyczerpani i znużeni. Nasz mózg prawie nie odpoczywa, ponieważ cały czas myślimy o
tym, co należy jeszcze zrobić. Tym samym spada nasza efektywność, co powoduje, że po
raz kolejny zostajemy po godzinach. Popełniamy wtedy znacznie więcej błędów niż
zazwyczaj.
• Jeśli nie pamiętamy, gdzie zostawiliśmy klucze, dokumenty, lub zapominamy o spotkaniu z
przyjaciółką nie musi to oznaczać problemów zdrowotnych.
Nadużywanie substancji psychoaktywnych
• Osoby przyjmujące leki o działaniu uspokajającym, przeciw lękowym
lub nasennym mogą skarżyć się na zaburzenia pamięci.
• Problemów z pamięcią mogą spodziewać się osoby nadużywające
alkoholu, ale nie tylko związanych z lukami pamięciowymi po upiciu
się, ale rozwijających się w wyniku alkoholowego uszkodzenia mózgu.
PAMIĘĆ I UWAGA
SENIORÓW
FUNKCJE PAMIĘCI W WIEKU PODESZŁYM

Funkcje pamięci, które pogarszają się wraz z wiekiem:

• Pamięć operacyjna –utrzymywanie i manipulowanie
informacją np. zmienianie krótkiej listy słów w
porządku alfabetycznym; szybkość werbalna i
wzrokowo-przestrzenna, pamięć, uczenie się; wiek
wpływa na rozpoznawanie wzrokowo-przestrzenne niż
na rozpoznawanie słów
FUNKCJE PAMIĘCI W WIEKU
PODESZŁYM
Funkcje pamięci, które pogarszają się wraz z wiekiem:
• Pamięć epizodyczna – osobiste wydarzenia i przeżycia
• Szybkość przetwarzania informacji
• Pamięć prospektywna – możliwość pamiętania o działaniach w przyszłości ,np.. pamięć
o
• spotkaniu lub przyjęciu leków
• Pogorszenie związane z wiekiem w zapamiętywaniu nowych informacji tekstowych,
tworzenia nowych informacji tekstowych, dostęp
• do wiedzy w pamięci długotrwałej i integracja wcześniejszej wiedzy z nowymi
informacjami tekstowymi
• Pogorszenie przypominania
FUNKCJE PAMIĘCI W WIEKU
PODESZŁYM
Funkcje pamięci, które pozostają względnie
nienaruszone:
• Pamięć semantyczna – fakty i ogólna wiedza o świecie; pozostaje
stała, zwłaszcza, gdy informacje są często stosowane. Jednak
odtwarzanie poszczególnych informacji specyficznych ,jak nazwiska,
pogarszają się
• Pamięć proceduralna – przyjmowanie i odtwarzanie umiejętności
/zadań poznawczych i ruchowych
Uwaga
• Uwaga i koncentracja stanowią główne składowe funkcji
poznawczych. Utrzymanie ich sprawności jest istotne dla dobrej
jakości życia osób starszych.
Uwaga
• Koncentracja jest to zdolność do szybkiego analizowania bodźców w
sposób selektywny, to znaczy nie zwracając uwagi na bodźce
nieistotne.
Uwaga
Zaburzenia uwagi wśród seniorów:
• mogą przybierać postać upośledzenia zdolności koncentracji, kiedy
skupienie się na jednej czynności jest znacznie utrudnione.
• wyróżnia się również nadmierną przerzutność uwagi (skupianie się co
chwila na innej sprawie)
• niedostateczną przerzutność (zmienianie źródła skupienia przychodzi
pacjentowi z trudem).
• problemem jest nadmierna rozpraszalność uwagi, gdzie nawet pozornie
nieistotne całkowicie rozprasza seniora od czynności, na której
wcześniej był on skupiony.
Uwaga
• Badania pokazują, że obniżenie koncentracji nie jest następstwem
starzenia się. Jest najczęściej wynikiem zaniedbania tj. brak
aktywności fizycznej, odpowiedniej stymulacji intelektualnej czy diety.
Choroba Alzheimera - ryzyko
W wieku podeszłym otępienie jest główną przyczyną inwalidztwa i
niesamodzielności;
Na świecie 35,6 mln osób choruje z powodu otępienia.
Prognozy wskazują, że w roku 2030 liczba ta podwoi się do 65,7 mln, a
w roku 2050 zwiększy do 115,4 mln osób;

Najczęstszą przyczyną otępienia jest choroba Alzheimera, występująca

u 60-70% chorych.
Przyczyny zaburzeń funkcji poznawczych
w podeszłym wieku
Starzenie się na poziomie komórkowym jest nieuniknionym zjawiskiem.
Zmiany te przebiegają jednak dosyć wolno i same w sobie nie powodują
znacznego obniżeń funkcji poznawczych.

Istnieją czynniki pogarszające aktywność poznawczą

u osób w podeszłym wieku, które można podzielić na trzy grupy:
• psychospołeczne
• somatyczne
• neurologiczne
Przyczyny psychospołeczne – przykłady
• śmierć współmałżonka
• odejście dzieci z domu
• izolacja społeczna
• ubóstwo
• zmiana miejsca pobytu
• występowanie chorób somatycznych i związane z tym hospitalizacje
• negatywny bilans życiowy, a także brak perspektyw i niski poziom
stymulacji poznawczej.
Przyczyny somatyczne – przykłady
Przyczynami okresowych zaburzeń pamięci mogą być:
• farmakoterapia (polipragmazja, wpływ leków antycholinergicznych, antyhistaminowych, uspokajających i
nasen-nych)
• zaburzenia wodno-elektrolitowe
• zaburzenia metaboliczne (np. cukrzyca)
• infekcje bakteryjne i wirusowe
• zaburzenia hormonalne (niedoczynność i nadczynność tarczycy)
• choroba niedokrwienna serca
• choroba nowotworowa
• anemia
• niewydolność nerek i wątroby
• nadciśnienie tętnicze
• zespoły niedoborowe (kwasu foliowego, witaminy B12)
Przyczyny neurologiczne – przykłady
• ogniskowe uszkodzenia mózgu (krwiaki, guzy)
• wodogłowie normotensyjne (zespół Hakima)
• zwyrodnienia w obrębie istoty białej
• choroba Wilsona czy Huntingtona
• choroba Parkinsona
• choroba Creutzfeldta-Jakoba
Z wiekiem stopniowo obniża się:
• inteligencja płynna, w przeciwieństwie do inteligencji
skrystalizowanej, która może nawet rozwijać się przez całe życie.
• selektywność uwagi
• gotowość słowa w mowie spontanicznej
• zdolność szybkiego wydobywania zawartości pamięci
długoterminowej zdolności konstrukcyjne
• myślenie problemowe