Gjuhët e programimit
Çfarë janë dhe si funksionojnë gjuhët e
programimit?
Një gjuhë programimi është një sistem
shënimesh për të shkruar programe
kompjuterike. Shumica e gjuhëve të programimit
janë gjuhë zyrtare të bazuara në tekst, por ato
mund të jenë edhe grafike. Ato janë një lloj gjuhe
kompjuterike.Përshkrimi i një gjuhe programimi
zakonisht ndahet në dy komponentët e sintaksës
(formës) dhe semantikës (kuptimit), të cilat
zakonisht përcaktohen nga një gjuhë zyrtare.
Disa gjuhë përcaktohen nga një dokument
specifikimi (për shembull, gjuha e programimit
C është e specifikuar nga një standard ISO)
ndërsa gjuhë të tjera (të tilla si Perl) kanë një
zbatim dominues që trajtohet si referencë. Disa
gjuhë i kanë të dyja, me gjuhën bazë të
përcaktuar nga një standard dhe zgjerimet e
marra nga zbatimi dominues janë të zakonshme.
Nëse ju kërkoni diçka nga unë, ju duhet të më tregoni
në një gjuhë që unë e kuptoj, përndryshe do të na duhet
një përkthyes që të përkthej atë që ju e thoni në gjuhën
që unë e kuptoj.Kështu ndodhë edhe nëse
komunikojmë me një kompjuter (procesorin e tij), i cili
nuk është gjë tjetër veçse një makinë e përbërë nga disa
miliona transistorë elektronik të cilët ose janë të ndezur
ose të fikur në një moment të caktuar. Ata nuk kuptojnë
ndonjë gjuhë tjetër përveç kombinimit të gjendjes së
këtyre transistorëve e që njihet si gjuha amtare e
makinës apo thjeshtë gjuha e makinës.Gjendjen e
këtyre transistorëve ne e paraqesim përmes një kodi dy
shifrorë: 0(kur janë të fikur) dhe 1(kur janë të ndezur) –
të njohur si numra binarë apo kod binar.Nëse p.sh. ne
duam të shkruajmë shkronjën ‘M’, kompjuteri do të
gjeneroj këtë kod 01001101 përmes transistorëve.
Përdorimet e gjuhëve të programimit dhe
rëndësia e tyre.
Përdorimet
Gjuhët e programimit kompjuterik na lejojnë t'i japim
udhëzime një kompjuteri në një gjuhë që kompjuteri
kupton. Ashtu siç ekzistojnë shumë gjuhë të bazuara te
njeriu, ka një sërë gjuhësh programimi kompjuterike që
programuesit mund t'i përdorin për të komunikuar me një
kompjuter. Pjesa e gjuhës që një kompjuter mund të kuptojë
quhet "binare". Përkthimi i gjuhës së programimit në binare
njihet si "përpilim". Çdo gjuhë, nga gjuha C në Python, ka
veçoritë e veta të dallueshme, megjithëse shumë herë ka të
përbashkëta midis gjuhëve të programimit. Këto gjuhë i
lejojnë kompjuterët të përpunojnë shpejt dhe me efikasitet
pjesë të mëdha dhe komplekse të informacionit. Për
shembull, nëse një personi i jepet një listë me numra të
rastësishëm që variojnë nga një deri në dhjetë mijë dhe i
kërkohet t'i vendosë ato në rend rritës, shanset janë që do të
marrë një kohë të konsiderueshme dhe do të përfshijë disa
gabime. Pra gjuhët e programimit mund ti përdorim dhe në
shumë problema që i hasim në jetën e përditëshme.
Rëndësia
Asgjë nuk është e mundur pa programim në gjeneratën
aktuale. Gjuhët e programimit janë të rëndësishme sepse ato
përcaktojnë marrëdhënien, semantikën dhe gramatikën që i
lejon programuesit të komunikojnë në mënyrë efektive me
makinat (kompjuterët).Aftësitë e programimit po bëhen
gjithnjë e më të rëndësishme, duke u kthyer shpejt në
kompetencën kryesore për të gjitha llojet. Nga ventilatori te
celulari juaj, gjithçka kërkon programim. Edhe inxhinierët
elektrikë dhe mekanikë pas stërvitjes së tyre, do të kalojnë në
fazën përfundimtare të programimit. Programimi është i
rëndësishëm për të mësuar për të inovuar, për të krijuar
zgjidhje ekologjike për problemet globale, të rëndësishme në
jetën tonë të përditshme për të rritur fuqinë e kompjuterëve
dhe internetit. Programimi është i rëndësishëm për
përshpejtimin e proceseve hyrëse dhe dalëse në një makinë.
Dizenjimi dhe implementimi

Gjuhët e programimit janë të ngjashme me gjuhët natyrore që lidhen me qëllimin e tyre si mjete
komunikimi, duke pasur një formë sintaksore të ndarë nga semantika e saj dhe duke treguar
familjet gjuhësore të gjuhëve të lidhura të degëzuara njëra nga tjetra.Por si konstruksione
artificiale, ato gjithashtu ndryshojnë në mënyra themelore nga gjuhët që kanë evoluar përmes
përdorimit. Një ndryshim domethënës është se një gjuhë programimi mund të përshkruhet dhe
studiohet plotësisht në tërësinë e saj, pasi ajo ka një përkufizim të saktë dhe të fundëm.Shumë
gjuhë programimi janë krijuar nga e para, janë ndryshuar për të përmbushur nevojat e reja dhe janë
kombinuar me gjuhë të tjera. Shumë prej tyre kanë rënë përfundimisht në mospërdorim. Edhe pse
ka pasur përpjekje për të hartuar një gjuhë programimi "universale" që i shërben të gjitha
qëllimeve, të gjitha ato nuk kanë arritur të pranohen përgjithësisht si përmbushjen e këtij roli.
Përse është e nevojshme të kemi shumë gjuhë programimi?
Nevoja për gjuhë të ndryshme
programimi lind nga
shumëllojshmëria e konteksteve në
të cilat përdoren gjuhët e
ndrryshme.
1. Programet variojnë nga skriptet e vogla të shkruara nga hobistë individualë
deri te sistemet e mëdha të shkruara nga qindra programues.
2. Programuesit variojnë në ekspertizë nga fillestarët që kanë nevojë për
thjeshtësi mbi të gjitha, deri tek ekspertët që mund të jenë të kënaqur me
kompleksitetin e konsiderueshëm.
3. Programet duhet të balancojnë shpejtësinë, madhësinë dhe thjeshtësinë në
sisteme që variojnë nga mikrokontrolluesit tek superkompjuterët.
4. Programet mund të shkruhen një herë dhe të mos ndryshojnë me breza, ose
mund t'i nënshtrohen modifikimeve të vazhdueshme.
5. Programuesit thjesht mund të ndryshojnë në shijet e tyre: ata mund të jenë
mësuar të diskutojnë problemet dhe t'i shprehin ato në një gjuhë të caktuar.
 Nje listë me disa nga gjuhët e programimit:
1. Python 14. Scala 27. Clojure 40. Rebol
2. C++ 15. Lua 28. FORTRAN 41. C
3. TypeScript 16. Julia 29. Simula 42. Swift
4. Ruby 17. SQL 30. Eiffel 43. VBA
5. Ada 18. Ballerina 31. C# 44. Dart
6. Cobol 19. Speakeasy 32. Objective-C 45. Perl
7. PowerShell 20. Ada 33. Go {Golang) 46. Elm
8. LISP 21. JavaScript 34. Rust 47. Pascal
9. COBOL 22. R 35. Groovy 48. Alice
10. Erlang 23. Kotlin 36. Delphi 49. Prolog
11. Java 24. Visual Basic 37. Elixir 50. Scratch
12. PHP 25. Abap 38. BASIC
13. MATLAB 26. Haskell 39. Smalltalk
Gjuhët e programimit më të përdorura.
 Python

Përdorimet e Python

1. AI dhe machine learning Python është një gjuhë programimi e interpretuar, e nivelit të lartë e
orientuar ne objekti, me semantikë dinamike. Ndërtimi i tij i nivelit të
2. Analiza e të dhënave lartë në strukturat e të dhënave, i kombinuar me shtypjen dinamike
dhe lidhjen dinamike, e bëjnë atë shumë tërheqës për zhvillimin e
shpejtë të aplikacioneve, si dhe për përdorim si një gjuhë shkrimi ose
3. Zhvillimi i lojrave
ngjitëse për të lidhur komponentët ekzistues së bashku. Sintaksa e
thjeshtë dhe e lehtë për t'u mësuar e Python thekson lexueshmërinë
4. Krijimi i gjuhëve te tjera dhe për këtë arsye redukton koston e mirëmbajtjes së programit.
Python mbështet modulet dhe paketat, të cilat inkurajojnë
5. Financ modularitetin e programit dhe ripërdorimin e kodit. Interpretuesi
Python dhe biblioteka e gjerë standarde janë të disponueshme në
formë burimore ose binare pa pagesë për të gjitha platformat kryesore
dhe mund të shpërndahen lirisht.
 C++
Gjuha e programimit C++ ka një histori që nga viti 1979, kur Bjarne
Përdorimet e C++
Stroustrup po punonte për tezën e doktoraturës së tij. Një nga gjuhët me
të cilat Stroustrup kishte mundësinë të punonte ishte një gjuhë e quajtur
1. Sistemet Operative
Simula, e cila siç nënkupton edhe emri është një gjuhë e krijuar kryesisht
për simulime. Gjuha Simula 67 - e cila ishte varianti me të cilin punoi
2. Lojëra Stroustrup - konsiderohet si gjuha e parë që mbështet paradigmën e
programimit të orientuar nga objekti. Stroustrup zbuloi se kjo paradigmë
3. Shfletuesit e internetit ishte shumë e dobishme për zhvillimin e softuerit, megjithatë gjuha
Simula ishte shumë e ngadaltë për përdorim praktik.Menjëherë pas kësaj,
4. Aplikacione të bazuara në GUI ai filloi punën në "C with classes", e cila siç nënkupton edhe emri ishte
menduar të ishte një mbivendosje e gjuhës C. Qëllimi i tij ishte të shtonte
programimin e orientuar nga objekti në gjuhën C. Kompiluesi i parë C
me Classes quhej Cfront, i cili rrjedh nga një përpilues C i quajtur CPre.
Ishte një program i krijuar për të përkthyer “C with Classes” në C të
zakonshëm. Një pikë mjaft interesante që vlen të përmendet është se
Cfront ishte shkruar kryesisht në C me Classes, duke e bërë atë një
përpilues vetë-strehues (një përpilues që mund të përpilohet vetë).
 Java
Java është një gjuhë programimi dhe platformë softuerike e orientuar ne
Përparsit e Java: objektit e përdorur gjerësisht që funksionon në miliarda pajisje, duke
1. E orientuar në objekti përfshirë kompjuterë, pajisje celulare, konsola lojrash, pajisje mjekësore dhe
2. E thjeshtë shumë të tjera. Rregullat dhe sintaksa e Java bazohen në gjuhët C dhe C+
3. E sigurt +.Një avantazh kryesor i zhvillimit të softuerit me Java është përdorimi i saj.

Përdoret në ndërtimin e: Pasi të keni shkruar kodin për një program Java në një kompjuter, është

4. Aplikacioneve Shkencore shumë e lehtë ta zhvendosni kodin në një pajisje celulare. Kur gjuha u shpik

5. Aplikacionet e Ndërmarrjeve në vitin 1991 nga James Gosling nga Sun Microsystems (më vonë e fituar
nga Oracle), qëllimi kryesor ishte të ishim në gjendje të "shkruaj një herë,
6. Aplikacione celulare
përdor kudo".Është gjithashtu e rëndësishme të kuptohet se Java është shumë
e ndryshme nga JavaScript. Javascript nuk ka nevojë të kompilohet, ndërsa
kodi Java duhet të kompilohet. Gjithashtu, Javascript funksionon vetëm në
shfletues të internetit ndërsa Java mund të ekzekutohet kudo.
Faleminderit!

OLSI DISHA