Pagtuturo sa

Elementarya I
STRUKTURA SA GAMIT NG WIKANG FILIPINO
 MGA PANGANGAILANGAN SA
MABISANG PAGSASALITA

"Ang mabisang komunikasyon ay nakasalalay

nang malaki sa mga partisipant nito. Kung
gayon, malaki ang impluwensiya ng mabisang
pagsasalita sa epektibong proseso ng
komunikasyon".
 KAALAMAN
"Upang maging isang epektib na tagapagsalita, kailangang may sapat
kang kaalaman hinggil sa iba't ibang bagay."
 
● Una, kailangang alam mo ang paksa ng isang usapan.
● Ikalawa, kailangang may sapat na kaalamansa gramatika.
● Ikatlo, kailangang may sapat na kaalaman sa kultura ng
pinanggalingan ng wikang ginagamit mo, sariling kultura at kultura
ng iyong kausap.
 KASANAYAN
 
● "Ang pagsasalita ay isa sa apat na makrong kasanayan kung kaya't ito ay isang
kasanayang maaaring linangin."
●  
● Una, kailangang may sapat na kasanayan sa pag-iisip ng mensahe sa pinakamaikling
panahon. (May mga sitwasyon kasing nangangailangan ng presence of mind.)
●  
● Ikalawa, kailangang may sapat na kasanayan sa paggamit ng mga kasangkapan sa
pagsasalita tulad ng tinig, tindig, kumpas at iba pang anyong di berbal.
●  
● Ikatlo, kailangang may sapat siyang kasanayan sa pagpapahayag sa iba't ibang genre
tulad ng pagsasalaysay, paglalarawan, paglalahad at pangangatwiran.
 TIWALA SA SARILI
● Ang isang taong walang tiwala sa sarili ay karaniwang nagiging kimi
o hindi palakibo. O
●  
● Madalas din silang kabado lalo na sa harap ng pangkat ng
tagapakinig o sa harap ng publiko
●  
● Mahihirapan silang papaniwalain ang ibang tao sa kanilang mensahe.
●  
● Ang mga ganitong tao ay mahirap makaakit, makakumbinsi o
makahikayat ng pagsang-ayon sa mga tagapakinig.
 
 MGA
KASANGKAPAN SA
PAGSASALITA
"Masusukat ang bisa ng isang tagapagsalita sa lakas ng kanyang panghikayat sa
kanyang tagapakinig o di kaya'y sa kakayahan niyang mapanatili ang interes
ng kanyang tagapakinig sa kanyang sinasabi. Ito ay makikita sa reaksyon ng
kanyang tagapakinig sakanya"
 
Ngunit paano nga ba maging isang mahusay na tagapagsalita?
 
Sa pamamagitan ng mabisang paggamit ng kanyang mga kasangkapan sa
pagsasalita.
 
 
 TINIG
● Pinaka mahalagang puhunan sa isang nagsasalita.
● Kinakailangang ito ay mapanghikayat at nakakaakit talagang pakinggan. 
● May mga sitwasyon na hindi nangangailangan ng malakas na tinig.  
● Ano mang lakas o hina ng tinig, dapat ito ay angkop sa partikular na sitwasyon at sa damdam
nais na ipahiwatig ng isang nagsasalita
● Kaakibat ng tinig ay ang himig. May himig na mabagal, may himig na pataas at mayroon din
pababa.
● Katulad ng lakas kailangan ang himig ay angkop din
 
 BIGKAS
● Napakahalang maging wasto ang bigkas ng isang nagsasalita.
● Kailangan ito ay mataas at malinaw sa pagbigkas ng mga salita.
● Ang maling pagbigkas ay maaaring magdulot ng maling interpretastyon para sa mga tagapakinig.
● Lalo na't ang ating wika ay napakaraming Homonimo.
● Maaari din maging katawa tawa ang salita kung mali ang pagbibigkas dito.
● Kaugnay nito, kailangang maging maingat din siya sa pagbibigay diin o stress sa mga salita at sa
paghinto at paghinga sa loob ng mga pangungusap at talata upang maging malinaw ang mensahe
ng kanyang pahayag.
 TINDIG
● Ang isang tagapagsalita lalo na sa isang pagtitipon ay kailangan may
magandang tindig.
 
● Kinakailangang my tikas mula ulo hanggang paa. o Hindi magiging kapani
paniwala ang isang mambibigkas kung siya'y parang nanghihina kung siya'y
mukhang sakitin.

● Ang isang tagapagsalita ay kinakailangan maging kalugud-lugod hindi

lamang sa pandinig ng tagapakinig.

● Kailangan din niyang maging kalugud-lugod sa kanilang paningin upang

siya'y maging higit na mapanghikayat.
 KUMPAS
 
● Kumpas ng kamay ay importante rin sa pagsasalita.
 
● Kung walang kumpas ang nagsasalita ay magmumukhang tood o
robot.

● Ngunit ang paglumpas ay kinakailangan maging angkop sa diwa ó

salitang binabanggi
 
● Tandaan na ang bawat kumpas ay may kalakip ding kahulugan.
 KILOS
 
● Sa pagsasalita, ang ibang bahagi ng katawan ay maaaring gumalaw.
● Mga mata, balikat, paa, at ulo. ang pagkilos ng mga ito ay maaaring makatulong o makasira sa
isang nagsasalita
● Isang halimbawa ay ang labis na paggalaw ng mga mata o kawalan ng panuunan ng paningin sa
kausap.
● Samantala, ang mabisang pagpapanatili ng pakikipagugnayan sa tagapakinig sa pamamagitan ng
panuunan ng paningin ay maaaring makatulong sa kanya.
● Ang labis na paggalaw naman ng ulohindi angkop kagaya ng pagtango
● pagiling ay maaaring makapagpalabo sa mensaheng ipinahahatid ng isang nagsasalit.
● Ang labis na paggalaw o paglalakas naman ay pwedeng maging dahilan ng pagkahilo ng kanyang
kausap.
 
 01
PONOLOHIY
A
● Ang ponolohiya o palatunugan ay pag-aaral sa mga ponema (tunog),
paghinto (juncture), pagtaas pagbaba ng mga pintig (pitch), diin
(stress) at pagpapahaba ng tunog (prolonging/lengthening).

● Ponema ang tawag sa pinakamaliit na yunit ng tunog. May dalawang

uri ng ponema: ang segmental at ang suprasegmental.
 Ano ang ponemang
Segmental?
A. Ang ponemang segmental ay binubuo ng
ponemang katinig at patinig. a) Labing-lima (25) ang
orihinal na kasama sa palabaybayan ngunit isinama
ang impit na tunog o glottal stop (?) sapagkat at ay
itinuturing na isang ponemang katinig dahil
napagbabago nito ang kahulugan ng isang salita. Ang
dating bigkas nito ay malumi o maragsa.
b) /p, t, k, ?, b, d, g, m, n, ŋ, s, h f, v, z, l, r, j, w,
y/ ang bumubuo sa ponemang katinig
Halimbawa:
ba: tah-housedress tub: bo? - profit
tu : bo-pipeba: ta? – child
c) Ang ponemang a, e, i, o, u. patinig ay lima:

d) May mga salitang nagkakapalit ang

ponemang /u/ at /o/, gayundin ang /// at /e/
ngunit hindi nagbabago ang kahulugan ng
salita.
 
Halimbawa:
babae-babal
kalapati - kalapate
lalaki - lalake
noon- nuon

Mayroon din namang mga salitang itinuturing na hiwalay na

ponema ang lul, lol, lil, at /e/ dahil nagbibigay ito ng
magkaibang kahulugan at hindi maaaring pagpalitin.
Halimbawa:
uso - modern
mesa - table
oso - bear
misa – mass
Tatlong Salik sa
Pagsasalita
 
  
1. Enerhiya (Energy) nilikhang presyon ng papalabas na hiningang
galing sa baga.
 
2. Artikulador (Articulator) - nagpapakatal sa mga babagtinga ng
pantinig.
 
3. Resenador (Resonator) - nagmomodipika ng tunog. Ang bibig at
guwang ng ilong ang itinuturing na resonador.
Ang ponema ay isang
makabuluhang tunog.
Ang Filipino ay may 20 ponema: 15 ang katinig at 5 ang patinig.
 
* Mga katinig:
 
1. Panlabl-dumidilt ang ibabang labi sa labing itaas /p,b,m/.
 
2. Pangngipin- dumidit sa loob ng mga ngiping itaas ang dulo ng dila /t,d,n/. 3. Panlabl-
Pangngipin- dumidiit ang ibabang labi sa mga itaas na ngipin /f,v/.
4. Panggilagid-ang ibabaw ng dulong dila ay lumalapit o dumidiit sa punonggilagid
5. Palatal-lumalapit o dumidit sa matigas na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /y/. 
6. Velar-dumidit sa velum o malambot na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong
7. Panlalamunan - ang likurang bahagi ng dila ay dumidit sa lalamunan. dilak.g.n,w/.
8. Glottal-lumalapit o dumidit ang mga babagtingang pantinig at hinaharang ang presyon ng
papalabas na hiningang galing sa baga at pagkatapos ay pakakawalan upang bumuo ng paimpit o
pasutsot na tunog Ph.
 
Mga patinig:
 
A, E, I, O, U
Paraan ng artikulasyon/
paraan ng pagbigkas:
Paraan ng artikulasyon/
paraan ng pagbigkas:
1. Panlabi-dumidiit ang ibabang labi sa labing itaas /p,b,m/.
 
2. Pangngipin- dumidiit sa loob ng mga ngiping itaas ang dulo ng dila /t,d,n/.

3. Panlabi-Pangngipin - dumidiit ang ibabang labi sa mga itaas na ngipin /f,v/.

4. Panggilagid - ang ibabaw ng dulong dila ay lumalapit o dumidiit sa punong gilagid /s,z,1,r/.

5. Palatal-lumalapit o dumidiit sa matigas na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /y/.

6. Velar dumidiit sa velum o malambot na bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /k.g.g.wl.

7. Panlalamunan-ang likurang bahagi ng dila ay dumidiit sa lalamunan .

8. Glottal-lumalapit o dumidiit ang mga babagtingang pantinig at hinaharang ang presyon ng papalabas na
hiningang galing sa baga at pagkatapos ay pakakawalan upang bumuo ng paimpit o pasutsot na tunog ,h/.
 
Diptonggo, Morpolohiya, at Morpema
 Ang diptonggo ay alin mang patinig na sinusundan ng malapatinig na
w at y.

Halimbawa:
aw, iw, ay, ey, iy, oy, at uy Halimbawang salita: bahaw, bahay, okoy,
baliw
 Ang morpolohiya ay pag-aaral ng mga morpema ng isang wika at ng
pagsasama-sama ng mga ito upang makabuo ng salita. 97
 
 Ang morpema ay ang pinakamaliit na yunit ng isang salita na %
nagtataglay ng kahulugan. Ito ay maaaring salitang ugat o panlapi.
 Uri ng
Pagbabagong
Morpoponemiko
 
 1. Asimilasyon
pagbabagong nagaganap sa huling posisyon dahil sa impluwensiya ng
kasunod na ponema. Kung ang ponemang 'pang' ay ikinakabit sa
salitang-ugat na nagsisimula sa b, p ang n ay nagiging
 
Halimbawa:
pang + balabal = pambalabal
 
pang + panitikan = pampanitikan
 
pang+kuha = panguha
 
pang + tabas = pantabas
  

2. Metasis
ang salitang ugat na nagsisimula sa L, O, Y pag nilagyan ng panliping (in) ay
nagkakapalit ng posisyon. Halimbawa:
 
in + layo = nilayo
 
in + yakap = niyakap
 
  

3.
Pagpapalit ng
ponema
kapag ang ponema ay nasa unahan ng salitang (d) ito ay karaniwang
nagpapalitan ng ponemang (r) kapag ang huling ponema ng unlapi ay patinig.
 
Halimbawa:
 
ma+damot = maramot
 
ma + dungis = marungis
 
 4. Paglilipat
diin ang mga salita ay nagbabago ng diin kapag nilalapian.
 
Halimbawa:
 
basa+hin = basahin
 
laro + an laruan
5. Pagkakaltas ng
ponema
nagaganap kung ang huling ponemang patinig ng salitang-ugat
ay nawala kapag nilalagyan ng hulapi.
 
Halimbawa:
 
takip + an takipan - takpan sara + han = sarahan – sarhan
  
Klaster
Ang klaster o kambal katinig ay
dalawang katining na
magkasunod. Ang mga ito ay
maaring makita sa unahan, gitna o
hulihan ng isang salita.
Klaster sa unahan ng salita:
braso, brilyante, bruha, Brazil, blusa, kwaderno,
kwarto, kwadra, kwento, kwitis grasa, gramo, grupo,
globo, gripo, planeta, plano, plebisito, pluma, pluta,
prutas, preno, presyo, pluma, tren, trambya,
trumpeta, trumpo
 Klaster sa gitna ng salita:
kontrata, kontrabida, kongreso
konstruksyon, kumpleto, eskwela, eskriba,
makrema, plantsa, sakripisyo, sobre
Klaster sa hulihan ng
salita:
kard, planelbord, iskawt, nars, plaslayt,
blakawt, beysment, kyuteks, klerk, tsart
PARES-MINIMAL
 
pares na salita na magkaiba ng kahulugan ngunit magkatulad
na magkatulad sa bigkas maliban sa isang ponema sa
magkatulad na pusisyon.
Halimbawa;
 
Misa –Mesa
Tula-dula
Pala-bala
Ano ang ponemang malayang nagpapalitan?

- Ito ay ponemang matatagpuan sa magkatulad na kaligiran

ngunit hindi nagpapabago sa kahulugan ng salita.
 
Halimbawa:
 
Totoo-Tutoo
Lalaki-Lalake
Bibi- Bibe
Noon- Nuon

Dahil sa diin sa lalaki/ lalake ay nasa ikalawang pantig na hindi

katatagpuan ng /i/ at /e/ kaya't hindi nag-iiba ng kahulugan ng
dalawang salita. Sa madaling salita, ito ay malayang
nagpapalitan.
 
 GLOTTAL NA PASARA O
IMPIT NA TUNOG
Inirerepresenta ito sa dalawang paraan:
 
A. Kasama ito sa palatuldikan at inirerepresenta ng
tuldik na palwa () kung nasa posisyong pinal na salita.
Ang mga salitang may Impit na tunog sa posisyong
pinal ay tinatawag na malumi o maragsa.
 
Halimbawa:
 
Malumi-baga, puso, sagana', talumpati Maragsa-baga,
kaliwa, salita, dukkha
 Malumi-
ito ay binibigkas tulad ng malumay. ang kaibahan
lamang ay may impit na tunog sa huli, nagtatapos sa
pantig at nilalagyan ng tuldik na paiwa.
May diin sa ikalawang pantig mula sa huli. May tuldik
na paiwa na itinatapat sa patinig ng huling pantig.
 
 
 Maragsa-
ay binibigkas ng tuloy-tuloy na tulad ng salitang
binibigkas nang mabilis subalit ito'y may mga
impit o pasarang tunog sa hulihan. Tulad ng
malumi, ito'y palaging nagtatapos sa tunog na
patinig. Ginagamit dito ang tuldik na pakupya
(^) at ilalagay sa ibabaw ng huling patinig ng
salita.
 
Tatlong tanda:
 
1. Tandang pakupya (^)
 
2. Tandang pabilis (´)
 
3. Tandang paiwa (‘)
. Inirereprisinta ito ng gitling (-) kapag ito'y nasa loob ng
salita sa pagitan ng katinig at patinig, tulad halimbawa sa
mga salitang may-ari, mag-alis, pang- ako atbp. Pansinin na
kapag inalis ang gitling na kumakatawan sa anumang
glottal na pasara ay mag-iiba ang kahulugan ng mga salita:
mayari, magalis, pangako. Pag-asa, Pag-ibig, Tag- ulan atbp
ay maaring hindi na gitlingan sapagkat hindi naman mag-
liba ang kahulugan may gitling man o wala.